Considerations on the Judgments of 11th Civil Chamber of the Court of Cassation Evaluating Article 105/2 of the Turkish Commercial Code as an Exclusive Jurisdiction Rule in Terms of International Procedural Law: A Critique from the Perspective of Concept of Exclusive Jurisdiction

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 1, 229 - 249, 30.06.2024

Sibel Özel , Can Yöney

https://doi.org/10.33433/maruhad.1422666

Öz

An agent is a self-employed merchant who, as a profession, enters into contracts it brokers or makes in the name and on behalf of its principal. The institution of agency is thoroughly regulated in the Turkish Commercial Code (TCC), and one of the powers granted to agents therein is the authority to represent their principals in legal proceedings. According to TCC Article 105/2, an agent can file lawsuits on behalf of its client or, conversely, be sued in the same capacity for disputes arising from the contracts they brokered or made. The provision also introduces a specific regulation for agents acting on behalf of foreign merchants, stipulating that any terms contrary to this provision in agreements regarding these agents will be deemed invalid. The 11th Civil Chamber of the Court of Cassation has recently decided in various decisions that this provision constitutes an exclusive jurisdiction rule in terms of international procedural law. Whether this interpretation is accurate constitutes the subject of this paper. Within this framework, we will first provide brief information about the authority to represent specified under TCC Article 105/2. Subsequently, we will address the determinations made by the Court of Cassation in its decisions. Afterwards, after briefly discussing the main characteristics of exclusive jurisdiction rules, we will explain our opinion that the Court of Cassation’s findings are not in line with these main characteristics.

Anahtar Kelimeler

Agent, Agent’s authority, International procedural law, Exclusive jurisdiction, Arbitrability

Türk Ticaret Kanunu m. 105/2 Hükmünü Milletlerarası Usul Hukuku Bakımından Münhasır Yetki Kuralı Olarak Değerlendiren Yargıtay 11. Hukuk Dairesi Kararlarının Düşündürdükleri: Münhasır Yetki Kavramı Perspektifinden Bir Eleştiri

Öz

Acente, müvekkili adı ve hesabına sürekli olarak sözleşmeler akdeden veya bu sözleşmelerin kurulmasına aracılık eden bağımsız tacir yardımcısıdır. Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ayrıntılı şekilde düzenlenen acentelere kanunda tanınan yetkilerden biri de müvekkillerini davada temsil edebilmektir. TTK m. 105/2 hükmüne göre aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerden doğacak uyuşmazlıklardan dolayı acente, müvekkili adına dava açabileceği gibi, kendisine karşı da aynı sıfatla dava açılabilir. Hüküm ayrıca yabancı tacirler adına acentelik yapanlar bakımından özel bir düzenleme getirerek, bu acenteler hakkındaki sözleşmelerde yer alan bu hükme aykırı şartların geçersiz olacağını da öngörmektedir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi yakın tarihte verdiği çeşitli kararlarda bu hükmün milletlerarası usul hukuku anlamında bir münhasır yetki kuralı olduğunu savunmaktadır. Bu yorumun yerinde olup olmadığı konusu, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bu çerçevede, çalışmamızda öncelikle TTK m. 105/2 hükmünde düzenlenen bu temsil yetkisine dair kısaca bilgi verilecek, sonrasında Yargıtay’ın söz konusu kararlarında yaptığı tespitlere değinilecek, akabinde münhasır yetki kurallarının temel özellikleri kısaca ele alındıktan sonra Yargıtay’ın yaptığı tespitlerin bu temel özelliklerle uyum arz etmediği yönündeki görüşümüz ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Acente, Acentenin temsil yetkisi, Milletlerarası usul hukuku, Münhasır yetki, Tahkime elverişlilik

Kaynakça

• Akduman E, ‘Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisi’ (2020) 15(163) Terazi Hukuk Dergisi 466-480.
• Akıncı Z, Milletlerarası Özel Hukuk (Vedat 2020) (MÖH).
• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (6. Bası, Vedat 2021) (Tahkim).
• Altay SA, ‘Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Etmesi’ iç Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan (Turhan 2010) 223-273.
• Archinard-Greil B, ‘Lois de police et conflits de juridictions (Essai sur la coordination des systèmes à l’aide de la notion d’ordre juridique prépondérant)’ (PhD thesis, Université Jean Moulin (Lyon 3) 2017).
• Arkan S, Ticarî İşletme Hukuku (17. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2012).
• Atamer K, Türk Ticaret Hukuku Tasarısına Göre Deniz Hukukunda Cebri İcra (Arıkan 2006).
• Aygül M, ‘Yabancı Tacir Adına Acentenin Yaptığı Sözleşmelerdeki Tahkim Şartının Geçerliliği’ iç Metin Kıratlı, Hakkı Susmaz, Ali Yeşilırmak, Eda Manav Özdemir ve Yeliz Bozkurt Gümrükçüoğlu (edr), Tahkimde Güncel Sorunlar (V-VI) (Cumhurbaşkanlığı Yayınları 2023) 3-15.
• Briggs A, Civil Jurisdiction and Judgments (6th edn, Informa Law 2015).
• Bureau D and Muir Watt H, Droit international privé, Tome I: Partie générale (4th edn, Puf 2017).
• Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17. Bası, Beta 2021).
• Demir Gökyayla C, Ticari Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (Vedat 2021).
• Demirkol B, Milletlerarası Yetki Anlaşmaları (Vedat 2018).
• Demirtaş N, ‘Acentenin Davada Müvekkilini Temsil Etmesi’ (2019) 5(1) İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 83-109.
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (8. Bası, Savaş 2022).
• Dürüstkan S, ‘Yabancı Hakem Kararlarında Kamu Düzeni Kavramı’ (2023) 25(1) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 421-451.
• Erkan M, ‘Bir Tabu: Taşınmazın Aynına İlişkin Davalarda Münhasır Yetki’ (2012) 20(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11-51.
• Esen E, ‘Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Yetkisi (İzafeten Dava Hakkı): Türk Ticaret Kanunu’nun Milletlerarası Usul Hukuku Açısından İncelenmesi’ (2021) 41(2) Public and Private International Law Bulletin 581-603 (Acente).
• Esen E, ‘Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı’ (2011) 22(2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 183-206 (Münhasır Yetki).
• Fernández Arroyo DP, ‘Compétence exclusive et compétence exorbitante dans les relations privées internationales’ (2006) 323 Collected Courses of the Hague Academy of International Law 9-260.
• Georgakoudi N, ‘Les compétences exclusives en matière civile et commerciale: Étude de droit international privé’ (PhD thesis, Université Paris I Panthéon-Sorbonne 2021).
• Güner C, ‘Türk Ticaret Kanununun “Yabancı Tacirlerin Acentelerinin Davada Temsil Yetkisi”ne İlişkin Hükmünün Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Değerlendirilmesi’ (2019) 10(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 521-538.
• Huysal B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik (Vedat 2010).
• Huysal B ve Şermet Süzen B, ‘Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Yetkisinin İncelenmesi’ iç Süheyla Balkar Bozkurt (ed), Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Güncel Gelişmeler (On İki Levha 2018) 47-68.
• Kalpsüz T, ‘Müvekkillerine İzafeten Acentalara Karşı Dava Açılması ve Takip Yapılması’ (1983) 12(1) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 1-12.
• Karaca HA, ‘Tahkime Elverişlilik: Rekabet, İflas ve Fikri Mülkiyet Hukuku Uyuşmazlıkları’ iç Mustafa Erkan ve Candan Yasan Tepetaş (edr), Tahkim Anlaşması, Tahkim Okulu Paneller Serisi, C. 1 (On İki Levha 2020) 393-412.
• Kaya A, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Birinci Kitap: Ticari İşletme, Yedinci Kısım: Acentelik (TTK m. 102-123) (Beta 2013).
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü (6. Bası, Demir 2001).
• Külüşlü E, Milletlerarası Usul Hukuku Çerçevesinde Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi (On İki Levha 2020).
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (23. Bası, Beta 2021).
• Ömeroğlu E, Ayni Haklara Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Yargı Merciinin Tayininde İrade Serbestisi Prensibi (Adalet 2017).
• Özdemir Kocasakal H, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (Galatasaray Üniversitesi Yayınları 2001).
• Özel S, ‘Yabancılık Unsuru Taşıyan Bireysel İş Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Yetkisi: MÖHUK m. 44’ (2019) 14(179-180) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1351-1382.
• Özel S, Erkan M, Pürselim HS ve Karaca HA, Milletlerarası Özel Hukuk (2. Bası, On İki Levha 2023).
• Özgenç Z, ‘Milletlerarası Usûl Hukuku Çerçevesinde Acentenin Yabancı Müvekkilini Davada Temsil Yetkisi’ (2022) 12(1) Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 718-766.
• Özkan I ve Tütüncübaşı U, Uluslararası Usul Hukuku (2. Bası, Adalet 2020).
• Öztürk A, ‘ABD, İsviçre ve Türk Hukukunda Fikri Mülkiyet Hakkına İlişkin Uyuşmazlıkların Tahkime Elverişliliği’ iç Sibel Özel ve Hatice Selin Pürselim (edr), Milletlerarası Tahkim ve Usul Hukukuna İlişkin Güncel Meseleler (On İki Levha 2022) 1-36.
• Pekcanıtez H ve Yeşilırmak A, ‘§22. Tahkim’ iç Hakan Pekcanıtez, Muhammet Özekes, Mine Akkan ve Hülya Taş Korkmaz (edr), Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, C. 3 (15. Bası, On İki Levha 2017) 2579-2800.
• Poroy R ve Yasaman H, Ticari İşletme Hukuku (19. Bası, Seçkin 2022).
• Pürselim HS, ‘Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Kira Sözleşmelerinin Tahkime Elverişliliği’ (2021) 27(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 496-512.
• Sargın F, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları (Yetkin 1996).
• Sungurtekin Özkan M, Avukatlık Hukuku (Barış 2006).
• Süzen B, Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Yetkisinin Denetimi (On İki Levha 2016).
• Şanlı C, Esen E ve Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (10. Bası, Beta 2023).
• Takavut İD, Milletlerarası Ticari Tahkimde Doğrudan Uygulanan Kurallar (On İki Levha 2018).
• Tarman ZD, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması’ (2019) 39(1) Public and Private International Law Bulletin 325-356.
• Türkel DT, ‘Müvekkile İzafeten Acenteye Karşı Açılan Davalarda Hukukî Dinlenilme Hakkıyla Bağlantılı Sorunlar’ iç Haluk Konuralp Anısına Armağan (Yetkin 2009) 1105-1122.
• Tüysüz C, ‘Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Yetkisine İlişkin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Hükümlerin Yabancı Mahkeme Lehine Akdedilen Yetki Anlaşmalarına Etkisi’ (2021) 79(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 485-517.
• Usunier L, La régulation de la compétence juridictionnelle en droit international privé (Economica 2008).
• Üçüncü SH, ‘Acentenin Temsil Yetkisinin Usul Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi’ (2013) 17(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 961-996.