Doğrudan veya Dolaylı Banka Garantilerinde Uygulanacak Hukukla İlgili Değerlendirmeler

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 1, 294 - 315, 30.06.2024

Hüseyin Akif Karaca

https://doi.org/10.33433/maruhad.1449191

Öz

Teminatı amaçlayan garanti sözleşmesiyle muhatap ile garanti sözleşmesi yapan banka, lehtar ile muhatap arasındaki temel ilişkide lehtarın edimini ifa etmemesi nedeniyle muhatap bakımından ortaya çıkan rizikoyu üstlenmektedir. Teminatı amaçlayan garanti sözleşmesinin doğrudan garanti sözleşmesi ve dolaylı garanti sözleşmesi olmak üzere iki alt türü bulunmaktadır. Doğrudan garanti sözleşmesinde garanti veren banka lehtarın kendisine doğrudan başvurusu üzerine muhataba garanti vermektedir. Dolaylı garanti sözleşmesinde lehtar kendi ülkesindeki bankaya garanti talebiyle başvurmakta, bu banka muhatabın ülkesindeki bankadan muhataba garanti verilmesini talep etmektedir. Makalemizde garanti veren banka ile muhatap arasındaki gerek doğrudan garanti sözleşmesine gerekse dolaylı garanti sözleşmesine uygulanacak hukuk ve bu garanti ilişkilerinde ortaya çıkabilecek olası kanunlar ihtilafı meseleleri ele alınmaktadır. Bu bağlamda dolaylı garanti yapısında bankalar arası ilişkiye uygulanacak hukuk ile bu hukukun garanti ilişkisi bakımından taşıdığı önem incelenmektedir. Garanti bankasının muhatabın ülkesinde teyit bankası veya muhabir banka kullanması hâlinde muhatap ile teyit bankası veya muhabir banka arasındaki ilişkilere uygulanacak hukukun yanı sıra garanti bankası ile teyit bankası veya muhabir bankası arasındaki hukuki ilişkiye uygulanacak hukuk da değerlendirilmektedir. Garanti sözleşmesine uygulanacak hukuk bakımından kamu düzeni müdahalesi ve doğrudan uygulanan kuralların uygulanacak hukuka etkisi de makalemizde ele alınmaktadır. Garanti ilişkisi kapsamında ortaya çıkabilecek sebepsiz zenginleşme taleplerine uygulanacak hukuk da incelenmektedir. Makalemizde bütün bu hukuki ilişkilere uygulanacak hukuk belirlenmiş ve bu hukukların uygulanmasının garanti ilişkisi açısından doğurduğu sonuçlar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Garanti Sözleşmesi, Doğrudan Garanti, Dolaylı Garanti, Hukuk Seçimi, Genel İşlem Şartları, Teyit Bankası, Muhabir Banka, Kamu Düzeni, Doğrudan Uygulanan Kurallar

Etik Beyan

Sayın Editör, makalemde herhangi bir etik ihlali yapmadığımı bilgilerinize saygılarımla sunarım.

Teşekkür

Makalenin maddi hukuk kısmının yazımında görüşleriyle katkıda bulunan ve Almanca kaynaklara erişimde yardımcı olan Prof. Dr. Burak Özen’e teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Atamer YM, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi (2. Bası, Beta 2001).
• Aydoğdu M, Türk Borçlar Hukuku’nda Genel İşlem Koşullarının ve Tüketici Hukuku’nda Haksız Şartların Denetimi (Seçkin 2014).
• Bayata-Canyaş A, AB ve Türk Hukuku Uyarınca Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural (Adalet 2012).
• Canpolat F, Banka Garantisinde Savunma İmkânları ve İhtiyati Tedbirler (Yetkin 2009).
• Cheshire GC, North P and Fawcett JJ, Private International Law (15th edn, OUP 2017).
• Çelikel A ve Erdem B, Milletlerarası Özel Hukuk (17. Bası, Beta 2021).
• De Gottrau N, “Die Bankgarantie im schwezerischen Recht” innen Graf von Westphalen, Brigitta Zöchling- Jud (Hrsg) Die Bankgarantie im internationalen Handelsverkehr (4. Auflage, Fachmedien Recht und Wirtschaft/dfw Mediengruppe 2014).
• Demirkol B, “Türk Hukukunda Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Hukuk Seçimi, Yetki Anlaşması ve Tahkim Anlaşmalarının Hüküm Doğurması” (2020) 40(2) Public and Private International Law Bulletin (Prof. Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan) 1313-1350.
• Demirkol B, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 24. Maddesi Çerçevesinde Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk (Vedat 2014).
• Develioğlu HM, Bağımsız Garanti Sözleşmeleri (On İki Levha 2021).
• Doğan V, Teminat Mektupları (6. Bası, Savaş 2020).
• Dohm J, Bankgarantien im internationalen Handel (Verlag Stæmpfli&Cie AG 1985).
• Ekinci A ve Durukanoğlu N, Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Teminat Mektupları (Garanti ve Kontrgarantiler) (Legal 2016).
• Erkan M, “MÖHUK m. 31 Bağlamında Türk Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallara Bakış” (2011) 15(2)Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 81-121.
• Giuliano M and Lagarde P, Council Report on the Convention on the Applicable Law to Contractual Obligations, Official Journal of the European Communities, (1980) 282.1.
• Güngör G, Temel Milletlerarası Özel Hukuk Metinlerinin Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Konusundaki Yakınlık Yaklaşımı (Yetkin 2007).
• Kahyaoğlu EC, Banka Garantileri (Beta 1996).
• Karaca HA, “Uluslararası Ticari Sözleşmelerden Kaynaklı Devlet Mahkemelerindeki Yargılamalarda “Hukuk Kuralları”nın Seçimi: Lahey Prensipleri m. 3” in Sibel Özel, Mustafa Erkan (eds), Milletlerarası Özel Hukukta Sözleşmesel Meseleler: Uluslararası Konferans 11 Ekim 2018 (On İki Levha 2018) 113-137.
• Kleiner B, Landolt K and Gemperli D, Bankgarantie, Die Garantie unter besonderer Berücksichtigung des Bankgarantiegeschäftes (5. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG 2016).
• Lando O, “The Conflict of Laws of Contracts: General Principles” (1984) 196 Recueil des cours 225.
• Nielsen J, Bankgarantien bei Aussenhandelsgeschäften (KölN Bank-Verl 1986).
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (23. Bası, Beta 2021).
• Oğuzman MK ve Barlas N, Medeni Hukuk Giriş/Kaynaklar/Temel Kavramlar (29. Bası, On İki Levha 2023).
• Özdemir-Kocasakal H, “Sözleşmeye Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları” (2010) 30(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 27-62.
• Özdemir-Kocasakal H, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (Galatasaray Üniversitesi Yayınları 2001).
• Özdemir H, “Uluslararası Özel Hukuk Açısından Banka Teminat Mektupları” (1999) 73(7-8-9) İstanbul Barosu Dergisi 730-761.
• Özel S, Erkan M, Pürselim HS ve Karaca HA, Milletlerarası Özel Hukuk (2. Bası, On İki Levha 2023).
• Özel S, “Sözleşmesel İlişkide Möhuk m. 24/II’de Öngörülen Objektif Bağlama Kuralının Mukayeseli Hukuk Açısından Değerlendirilmesi” (2002) 22(2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 577-618.
• Özen B, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Kefalet Sözleşmesi (4. Bası, Vedat 2017).
• Reisoğlu S, Banka Teminat Mektupları ve Kontrgarantiler (2003).
• Şanlı C, Esen E ve Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (10. Bası, Beta 2023).
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7. Bası, Beta 2019).
• Tandoğan H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri C. 2 (3. Bası, Evrim 1987).
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk, Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları (13. Bası, Vedat 2020).
• Toker AG, “Yabancı Unsurlu Teminat Mektubu Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk” (2012) 12 (Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 991-1052.
• Westphalen GF, Die Bankgarantie im internationalen Handelsverkehr (4. Auflage, Fachmedien Recht und Wirtschaft/dfw Mediengruppe 2014).
• Yavuz C, Acar F ve Özen B, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler C. 2 (11. Bası, Beta 2022).