ORDU GÜRGENTEPE İLÇESİ MUTFAK KÜLTÜRÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 291 - 309, 31.12.2023

İbrahim Demirses , Gamze Köksal , Üzeyir Kement

Öz

Bir yörenin mutfak kültürü o yörenin geçmiş ve geleceğine ışık tutarak bir hafıza oluşturmaktadır. Mutfak kültürü sadece yiyecek ve içecekle ilgili algıların değil, yaşamla ilgili birçok öğeyi barındırmaktadır. Araştırmanın amacı Gürgentepe ilçesinin mutfak kültürünü incelemek ve bu kültürü gastronomi bağlamında değerlendirmektir. Gürgentepe ilçesinin yemek kültürü ile ilgili literatürde kısıtlı sayıda çalışma olması nedeniyle bu çalışmanın alan yazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İlçenin mutfak kültürünü inceleyebilmek amacıyla Gürgentepe ilçesinde yaşayan altı kişiyle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, Maxqda programıyla yapılan betimsel analizler sonucunda; altı ana tema oluşturulmuştur. Araştırma bulguları incelendiğinde, Gürgentepe ilçesinde Hıdırellez kutlamalarının devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır. İlçede ayrıca Alevilik kültürünün bir yansıması olarak Pir Sultan’ı anma etkinliği düzenlenmektedir. Söz, düğün ve nişan etkinliklerinde keşkek, kavurma ve pirinç pilavının ikram edildiği görülmüştür. Doğum döneminde unla suyun kaynatılıp üzerine tereyağı dökülerek papa isminde yöresel bir yiyecek yapıldığı tespit edilmiştir. Sofra adabı ve kültürünün eskisi kadar olmasa da günümüzde yaşatılmaya çalışıldığı görülmüştür. Kurban Bayramı’nda kesimin ve bayramlaşmanın bazı köylerde cem evlerinde yapıldığı, kurbanın büyük çoğunluğunun dağıtıldığı, kalan çok az bir kısımla da kavurma yapıldığı tespit edilmiştir. Ramazan Bayramı’nda özel yiyecek olarak keşkek, su böreği ve ev baklavası yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Kandillerde kandil simidi ve helva yapıldığı, helva çeşitlerinin içinde ise kar helvası isminde özel bir helva türünün yapıldığı görülmüştür. Cenaze sonrası okutulan mevlitlerde ikram helva ile sınırlı iken sünnet ve düğün nedeniyle yapılan mevlitlerde ikram çeşidinin daha fazla olduğu görülmüştür. Hamur işi türlerinden Hacaburi, Cırtlama gibi iki farklı özel yöresel yemek türünün yapıldığı saptanmıştır. Çorbalar da en fazla tercih edilen çorba türü mısır ve pancar çorbasıdır. Pancarın yörede sarma, dolma, çorba ve yemeği olmak üzere birçok çeşidi yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel mutfak, Mutfak, Gastronomi, Ordu, Gürgentepe

EVALUATION OF ORDU GÜRGENTEPE DISTRICT CULINARY CULTURE

Öz

The culinary culture of a region creates a memory by shedding light on the past and future of that region. Culinary culture includes not only perceptions about food and beverages, but also many elements related to life. The aim of the research is to examine the culinary culture of Gürgentepe district and evaluate this culture in the context of gastronomy. Since there are a limited number of studies in the literature on the food culture of Gürgentepe district, it is thought that this study will contribute to the literature. In order to examine the culinary culture of the district, interviews were held with six people living in Gürgentepe district. In the research, as a result of descriptive analyzes made with the Maxqda program; Six main themes were created. When the research findings were examined, it was concluded that Hıdırellez celebrations continued in Gürgentepe district. An event commemorating Pir Sultan is also held in the district as a reflection of the Alevism culture. It has been observed that keskek, roasted meat and rice pilaf are served at engagement, wedding and engagement events. It has been determined that during the birth period, a local food called papa was made by boiling flour and water and pouring butter over it. It has been observed that table manners and culture are tried to be kept alive today, although not as much as before. It has been determined that during Eid al-Adha, the slaughtering and celebrations are held in cem houses in some villages, the majority of the sacrificed animal is distributed, and the remaining portion is roasted. It was concluded that keskek, water pastry and homemade baklava were made as special foods during Ramadan Feast. It has been observed that kandil simit and halva are made in kandils, and among the types of halva, a special type of halva called snow halva is made. While the catering was limited to halva in the mawlids read after the funeral, it was observed that the variety of offerings was more in the mawlids held for circumcision ceremonies and weddings. It has been determined that two different types of special local dishes are made, such as Hacaburi and Çırtlama, among the pastry types. The most preferred type of soups are corn and borscht soups. Many varieties of beetroot are made in the region, including stuffed wraps, stuffed vegetables, soups and stews.

Anahtar Kelimeler

Local cuisine, Cuisine, Gastronomy, Ordu, Gürgentepe

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, E. D. (2017). Ordu’nun Gürgentepe İlçesinden Derlenen Halk Anlatıları. Abdulkadir Öztürk çiçek, Hüseyin Yıldız (Ed). I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Sempozyumu (OTUDES) Bildiri Kitabı. 1, 73-83.
• ASLAN, Z. GÜNEREN, E. ve ÇOBAN, G. (2014). Destinasyon Markalaşma Sürecinde Yöresel Mutfağın Rolü: Nevşehir Örneği, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(4), 3-13.
• CÖMERT, M., ve ÖZATA, E. (2016). Tüketicilerin Yöresel Restoranları Tercih Etme Nedenleri ve Karadeniz Mutfağı Örneği. Journal of International Social Research, 9(42), 1963-1973.
• ÇAKMAK, M. ve SARIIŞIK, M. (2019). An Investigation on the Basic contents of the Main Dishes of the Turkish Cuisine. Anais Brasileiros de Estudos Turísticos-ABET, 9(1, 2 e 3).
• ÇELİK, S., CUROĞLU, Ö. B. ve SANDIKCI, M. (2021). Bölgede yaşayanların yöresel mutfak kültürü ile ilgili algısının belirlenmesi: Sakarya ili örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 4(2), 626-636.
• ÇİÇEK, M. (2007). Gürgentepe (Ordu) yöresinde yaşayan Alevilerde dini ve sosyal hayat (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• DAĞDEVİREN A. (2022). Ordu mutfak kültürünün yerel halk tarafından tanınma durumu. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(4), 1733-1746.
• DEMİRSES, İ., KEMENT, Ü. ve ZEYBEK HÜSEM, B. (2023). Ordu ili gastronomi kimliği ve mutfak kültürüne yönelik değerlendirme: Çamaş örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(26), 662-696.
• DİLSİZ, B. (2010). Türkiye 'de gastronomi ve turizm (İstanbul örneği) (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• DOĞDUBAY, M., SARIOĞLAN, M., SAATÇİ, G., ve SÜ EROZ, S. (2011). Destinasyon pazarlamasında yerel yönetimlerin gastronomik öğeleri kullanma eğilimlerinin ölçülmesine yönelik bir araştırma V. Ulusal Gastronomi Sempozyumu, Türkiye, ss.26-33.
• ELLIS, A., PARK, E., KIM, S., ve YEOMAN, I. (2018). What is food tourism?. Tourism management, 68, 250-263.
• GUAN. J. ve JONES, D.L. (2014). The Contribution of Local Cuisine to Destination Attractiveness: An Analysis Involving Chinese Tourists’ Heterogeneous Preferences, Asia Pacific Journal of Tourism Research, 20(4), 416-434.
• GUBA, E. G., ve LINCOLN, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
• GÜRGENTEPE BELEDİYESİ, (Nisan, 2023). Kültürel Zenginlik. https://www.gurgentepe.bel.tr /icerik/kulturel-zenginlik, Erişim Tarihi: 30.04.2023.
• IŞIK, N., KILIÇARSLAN, A., GÜLDEMİR, O., Önay Derin, Ö., Barı, N. (2017). Ilgın mutfak kültürü ve yemekleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, 86-94.
• KABACIK, M. (2019). Karadeniz Bölgesi Mutfağı. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• KABACIK, M. (2020). Türk mutfak kültürünün türkülerdeki yansıması [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• KASAR, H. (2021). Türk mutfak kültürü evreleri ve mutfak sentezinin incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(2), 347-358.
• KEMENT, Ü. (2022). Ordu ili mutfak kültürü, içinde, Y. Oğan (Ed.), Gastronomi Alanında Tematik Araştırmalar I, Çizgi Kitabevi; 102-111.
• KIZILIRMAK, İ., ALBAYRAK, A., ve KÜÇÜKALİ, S. (2014). Yöresel mutfağın kırsal turizm işletmelerinde uygulanması: Uzungöl örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 4(1), 75-83.
• LÓPEZ‐GUZMÁN, T., ve SÁNCHEZ‐CAÑIZARES, S. (2012). Culinary tourism in Córdoba (Spain). British Food Journal, 114(2), 168-179.
• MARSHALL, C. ve ROSSMAN, G.B. (2006). Designing qualitative research (Fourth edition). California: Sage Publications.
• ORDU BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ (Nisan, 2023). Coğrafi İşaretli Ürünler. https://ordu.bel.tr/Sayfa/1234/ci, Erişim Tarihi: 29.04.2023.
• ORDU İL KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI (Nisan, 2023). Genel Bilgiler. https://ordu.ktb.gov.tr/TR-106498/genel-bilgiler.html, Erişim Tarihi: 14.04.2023.
• ÖZDEMİR, F. ve GÜNGÖR, B. (2016). Kültürel bir değer olarak unutulmaya yüz tutmuş geleneksel Hatay yemekleri ve bu kültürel değerin korunması önerileri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4 (Özel sayı1) 90-199.
• PİR, B. (2020). Gümüşhane ili Kelkit havzası ilçelerinin gastronomi turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisan Tezi). Gümüşhane Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr /UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• SAATÇİ, G. (2019). Coğrafi işaretli yiyeceklerin tanıtım unsuru olarak yöresel yemekler kapsamında değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7 (1), 358-374.
• SILKES, C. A., CAI, L. A., ve LEHTO, X. Y. (2013). Marketing to the culinary tourist. Journal of Travel & Tourism Marketing, 30(4), 335-349.
• STRAUSS, A. ve CORBIN, J. (2014). Basics Of Qualitative Research Techniques. New York: Sage Publications.
• ŞENGÜL, S., ve TÜRKAY, O. (2015). Doğu Karadeniz mutfak kültürünün sürdürülebilirliği sorunlar ve çözüm önerileri. Doğu Karadeniz bölgesi sürdürülebilir turizm kongresi bildiri kitabı, 600.
• T. C. GÜRGENTEPE KAYMAKAMLIĞI (Nisan, 2023). Tarihçe. http://www.gurgentepe.gov.tr/tarihce, Erişim Tarihi: 29.04.2023.
• YILDIRIM, A., ve ŞİMŞEK, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara, 446.