MÜTERCİM ÂSIM VE TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI AÇISINDAN ÖNEMİ

Yıl 2020, Sayı: 9, 84 - 94, 27.03.2020

Lokman Taşkesenlioğlu

https://doi.org/10.32579/mecmua.690520

Öz

Türk dilinin, Türk kültürünün oluşmasındaki ve manevi bütün Türk varlıklarının nesilden nesle aktarılmasındaki rolü tartışılmaz bir gerçektir. Yaklaşık beş bin yıllık geçmişe sahip olduğu düşünülen Türkçe, var olmaya başladığı zamandan bugüne kadar bütün kültürel unsurların taşıyıcısı, mevcudiyetlerinin kanıtı olmuştur. Bütün bu uzun zaman içerisinde Türkçenin bu değerini görmüş, Türkçe üzerine çalışmalar gerçekleştirmiş ve Türkçeye bu bakımdan hizmet etmiş büyük şahsiyetlerin biri de Kamusü’l-Muhit ve Burhan-ı Katı başta olmak üzere yazdığı/tercüme ettiği eserleriyle “el-allame” unvanına layık olmuş Mütercim Âsım Efendi’dir.
Bu çalışmada Türk edebiyatının ve Türk dili tarihinin çok önemli bir unsuru olan Mütercim Âsım’ın hayatı ve edebi kişiliği ile ilgili detaylı bilgi verilecek, daha sonra dil ve edebiyat dünyamızın önemli şahsiyetlerinin Mütercim Asım Efendi hakkındaki görüşleri çerçevesinde, onun Türk dili ve edebiyatı için değeri üzerinde durulacaktır. Daha sonra ise özellikle eserlerinin Türk dili bakımından değerleri ile ilgili tespitlerde bulunulacaktır. Mütercim Âsım’ın tanıtılması, eserleri ile ilgili veri toplanması ve eserlerinin Türk dili ve edebiyatı için önemlerine yönelik incelemelerin gerçekleştirilmesi, doküman tarama ve inceleme modeline uygun olarak yapılacaktır. Kamusü’l-Muhit ve Burhan-ı Katı’nın tercümelerine dâhil edilen ve eserlere çok daha fazla değer katan kısımlar üzerinde özellikle durulacak, diğer tercümelerle mukayesesi örneklerle yapılacak ve Türk dilinin zenginliğinin Arapça ve Farsça sözlüklerde nasıl gösterildiğine işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mütercim Âsım Efendi, Burhan-ı Katı, Kamusü’l-Muhit, Sözlükçülük, Türk Dili

Kaynakça

• Akbayar, Nuri (1977). “Âsım Efendi (Mütercim)”, TDEA, C.9, Dergâh Yayınları, İstanbul. Aksoy, Ömer Asım (1955). “Mütercim Asım’a Dair Notlar”, Türk Dili, Cilt 5, Sayı 50, Ankara, s.101-103. Aksoy, Ömer Asım (1962). Mütercim Asım, Türk Dil Kurumu, Ankara. Bursalı Mehmet Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri, (Haz. A. Fikri Yavuz, İsmail Özen), Meral Yayınları, İstanbul. Ebüzziya Tevfik (2015). Nümune-i Edebiyyât-ı Osmâniyye, (Haz. Furkan Öztürk), Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul. Eminoğlu, Emin (2010). Türk Dilinin Sözlükleri ve Sözlükçülük Kaynakçası, Asitan Yayınları, Sivas. Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936). Türk Şairleri, Bozkurt Matbaası, İstanbul. Ertem, Rekin (1982). “Kamus Tercümesi”, TDEA, C. 5, Dergâh Yayınları, İstanbul. Esatoğlu, Ahsen (2002). “Âsım”, TDüEA. C.1, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. Gökyay, Orhan Şaik (1978). “Burhan-ı Katı Çevirisinin Türkçe Açısından Önemi”, Türk Dili, Ömer Asım Aksoy Armağanı Özel Sayısı, Ankara, s. 125-136. Gökyay, Orhan Şaik (1992). “Burhan-ı Katı Tercümesi”, TDVİA, C. 6, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. İnal, İ. Mahmut Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri, (Haz. Müjgan Cumbur), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. Kaçalın, Mustafa S. (2006). “Mütercim Âsım Efendi”, TDVİA, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Kılıç, Hulusi (2001). “El-Kamusü’l-Muhit”, TDVİA, C. 24, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Köprülü, M. Fuat (1978). “Âsım Efendi (Mütercim)”, İA, C. 1, Milli Eğitim Yayınları, İstanbul. Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmani, (Haz. Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhan-ı Katı, (Haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs), Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul. Mütercim Âsım Efendi (2013). Kâmûsü’l-Muhit Tercümesi, (Haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. Sütçü, Tevfik (2013). “Türkçe Sözlükçülük Tarihinde Mütercim Âsım ve Kamus Tercümesi”, Tarih Okulu Dergisi, Cilt 6, Sayı 16, Ankara, s. 541-553. Şemseddin Sami (1894). Kâmûsü’l-Alâm, Mihran Matbaası, İstanbul. Taymas, Abdullah B. (1957). “Mütercim Asım Efendi için Kazanlı Bir Düşünürün Yazdıkları”, Türk Dili, Cilt 6, Sayı, 71, Ankara, s. 614-615. Vankulu Mehmed Efendi (2014). Vankulu Lügati, (Haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul.