Manipülasyon: Jan Švankmajer’in Animasyon Tekniği ve Medeniyet Üzerine Eleştirisi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 83 - 89, 30.06.2022

Haruka Kawakamı Çevirmen: Koray Sevindi

Öz

“Manipülasyon”, ilham veren Çek sürrealist sinemacı Jan Švankmajer’in filmlerinde yer alan önemli bir kavramdır. İnsanları her türlü kısıtlamadan kurtarmayı hedefleyen sürrealist sanatçı, onların her türlü toplumsal manipülasyona direnmesi gerektiğini ısrarla vurgular. Manipülasyonu ısrarla teşhir etmesi, gizleme geleneğine karşı bir protesto olarak görülebilir. Bununla birlikte, manipülasyon fikri onun filmlerinde daha belirsiz anlamlara sahiptir. Aynı teknikleri insanlara kimliklerini bozmak için uygularken, stop motion animasyon gibi özenli manipülasyonlarla cansız objelere hayat verir. Sonuç olarak, hem insanlar hem de objeler kukla olarak temsil edilir: insanlar yarı-objeler olarak ve objeler yarı-otonom şeyler olarak. Bu hibrit kuklalar, özgürlük ve kısıtlılık arasındaki gerilimde daima insanın çelişkili doğasını ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler

Çek-Slovak Sürrealizmi, Manipülasyon, Kuklalar, Stop Motion Animasyon, Sürrealist Film, Jan Švankmajer

Manipulation: Jan Švankmajer ́s Animation Technique and Criticism on Civilization

Öz

“Manipulation” is an important concept in the films of Jan Švankmajer, an influential Czech surrealist filmmaker. As a surrealist artist who aims for the liberation of humans from any kind of restraint, he insists that people should resist all kinds of societal manipulations. His insistent exposure of manipulation can be seen as a protest against its concealment as a convention. However, the idea of manipulation has more ambiguous meanings in his films. Švankmajer brings inorganic objects to life through careful manipulations, such as stop-motion animation, while applying the same techniques to humans to disrupt their identities. Consequently, both humans and objects are represented as puppets: humans as quasi-objects and objects as quasi-autonomous things. These hybrid puppets expose the contradicting nature of human beings, perpetually in the tension between freedom and restraint.

Anahtar Kelimeler

Czech-Slovak Surrealism, Manipulation, Puppets, Stop-motion Animation, Surrealist Film, Jan Švankmajer, Animation

Kaynakça

• Akatsuka, Wakagi, ed. Švankmajer No Sekai (The World of Švankmajer). Tokyo: Kokusho Kankokai, 1999. 24-34.
• Bydzovska, Lenka and Karel Srp eds. Cesky Surrealismus 1929 –1953 (Czech Surrealism 1929 – 1953). Prague: Argo, 1996.
• Fijalkowski, Krzystof. “Invention, Imagination, Interpretation: Collective Activity in the Contemporary Czech and Slovak Surrealist Group.” Papers of Surrealism 3 (2005): 5. www.surrealismcentre.ac.uk/ papersofsurrealism/journal3/acrobat_files/Fijalkowski.pdf (accessed April 1, 2013).
• Hames, Peter, ed. The Cinema of Jan Švankmajer: Dark Alchemy. 2nd ed. London: Wallflower Press, 2008. 112.
• Richardson, Michael. Surrealism and Cinema. Oxford: Berg, 2006. 128.
• Švankmajer, Jan. “Z deniku” (“From the Diary”) and Anima Animus Animace (animation). Edited by Eva Švankmajerova. Praha: Arbor Vitae, Nakladatelstvi Slovart, 1997. 115-119.
• Švankmajer, Jan. “Apoteoza Loutkoveho Divadla” (“The Apotheosis of Puppet Theatre”). ANALOGON 22 (1998): 89-90.