Mahremiyet, Dindarlık ve Sosyal Medya Bağımlılığı Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 25 - 46, 22.06.2023

Ekber Şah Ahmedi

https://doi.org/10.47951/mediad.1290488

Cited By: 1

Öz

Dini, felsefi, sosyolojik ve psikolojik veçhelere sahip olan mahremiyet tarih boyunca toplumsal koşullara göre değişime uğramıştır. Ancak matbaanın icadı, elektriğin keşfi ve bu keşif üzerine inşa edilen bilgisayar ve internet, hem izleme teknolojisini güçlendirerek gözetim toplumunun ortaya çıkmasına hem de Web 2.0’ın gelişmesine zemin hazırlayarak gönüllü olarak “teşhirci” olmayı olanaklı hale getirmiş ve böylece mahremiyetin ölümünün gerçekleşip gerçekleşmediği tartışmasını başlatmıştır. Çünkü yeni medya, özellikle sosyal medya, adeta toplumsal anlamda yegane varlık gösterme alanı haline gelerek internet kullanıcılarının tamamına yakını tarafından kullanılmaktadır. Yani yeni medya adeta sosyal hayatın tüm katmanlarını kuşatarak yüz yüze görüşmeye alternatif olarak aracılanmış sosyalleşme imkânı sunmaktadır. Bu sebeple dijitalleşen hayatın farklı boyutlarıyla araştırılması sağlıklı bir toplumsal yapı inşa etmek için önem arz etmektedir. Bu çerçevede nicel desende tasarlanan ve Bursa’da ikamet eden 18 yaş üstü 319 kişi ile yapılan bu araştırma, dindarlık ve sosyal medya bağımlılığının genel anlamda mahremiyet özel anlamda dijital mahremiyet üzerindeki etkilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Elde edilen bulgular dindarlığın ve sosyal medya bağımlılığının yanı sıra yaş ve cinsiyet gibi demografik özelliklerin de mahremiyet algısını etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Mahremiyet, Yeni Medya, Sosyal Medya Bağımlılığı, Medya ve Din

Teşekkür

Anketlerin uygulamasında yardımcı olan Ayla ARSLAN'a teşekkür ederim

A Sociological Study on Privacy, Religiosity and Social Media Addiction

Öz

Privacy, which has religious, philosophical, sociological, and psychological aspects, has undergone changes throughout history according to social conditions. However, the invention of the printing press, the discovery of electricity and the computer, and the internet, which were built on this discovery, both strengthened surveillance technology and the emergence of the surveillance society and paved the way for the development of Web 2.0, making it possible to be a voluntary “exhibitionist”, thus initiating the debate on whether the death of privacy has occurred. This is because new media, especially social media, has become the main social space for social presence and is used by almost all internet users. In other words, new media encompasses all layers of social life and offers mediated socialization as an alternative to face-to-face meetings. For this reason, it is important to investigate digitalized life in different dimensions in order to build a healthy social structure. In this framework, this study, which was designed with a quantitative approach and conducted with 319 people over the age of 18 residing in Bursa, aims to measure the effects of religiosity and social media addiction on privacy in general and digital privacy in particular. The findings show that in addition to religiosity and social media addiction, demographic characteristics such as age and gender affect the perception of privacy.

Anahtar Kelimeler

Privacy, New Media, Social Media Addiction, Media and Religion

Kaynakça

• Akgül, M., & Hekimoğlu-Toprak, H. (2019). Sosyal ağlarda mahremiyetin dönüşümü: Instagram örneği. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 10(38), 75-114. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2019.3.004.x
• Alkan, F. (2022). Sosyal medya kullanıcılarının mahremiyet algısı ve kişisel mahremiyetin sosyal ağlarda paylaşımı üzerine bir araştırma [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Andreassen, C. S., Billieux, J., Griffiths, M. D., Kuss, D. J., Demetrovics, Z., Mazzoni, E., & Pallesen, S. (2016). The relationship between addictive use of social media and video games and symptoms of psychiatric disorders: A Large-scale cross-sectional study. Psychology of Addictive Behaviors, 30(2), 252-262. https://doi.org/10.1037/adb0000160
• Aslan-Turan, E. (2022). Dijital Teknolojilerin mahremiyet üzerindeki etkileri. Şarkiyat, 14(2), Article 2. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1114557
• Baldini, M. (2000). İletişim tarihi. Avcıol Basım Yayın.
• Bauman, Z., & Lyon, D. (2013). Liquid surveillance: A conversation. Polity Press.
• Beard, K. W., & Wolf, E. M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for Internet addiction. Cyberpsychology & Behavior, 4(3), 377-383.
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of computer-mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Burgoon, J. K. (1982). Privacy and communication. Annals of the International Communication Association, 6(1), 206-249. https://doi.org/10.1080/23808985.1982.11678499
• Can, İ., & Ulutaş, E. (2021). Teşhir toplumu: Bir duyu sosyolojisi denemesi. Ketebe.
• Çağan, K. (2023). Postmodernizm ve mahremiyetin dönüşümü. Uzam Yayınları.
• Çekiç, S. (2021). Sanal dünyada mahremiyet ve özel hayat. Tevilat, 2(1), Article 1. https://doi.org/10.53352/tevilat.993177
• Çekiç, S., & Ayengin, T. (2021). Sosyal medyadaki mahremiyet ihlallerinin bazı fıkhî yansımalarına dair. Mütefekkir, 8(15), 71-93. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.939267
• Demir, Z. N. (2021). Mahremiyet algısı ölçeği geliştirme çalışması [Yüksek Lisans Tezi]. Biruni Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Demirci, İ. (2019). Bergen sosyal medya bağımlılığı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, depresyon ve anksiyete belirtileriyle ilişkisinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20, 15-22. https://doi.org/10.5455/apd.41585
• Dereli, M. D. (2021). Bir Müslüman sosyal medyaya nasıl bakmalı? Beyan Yayınları.
• Dereli, M. D. (2022). Mahremiyetin dönüşümünün dini hayata etkisi. İçinde Şule Albayrak (Ed.), Tüm Yönleriyle Mahremiyet (ss. 189-212). T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Dienlin, T., & Breuer, J. (2022). Privacy is dead, long live privacy! Two diverging perspectives on current issues related to privacy. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications. https://doi.org/10.1027/1864-1105/a000357
• Foucault, M. (2019). İktidarın gözü (Işık Ergüden-Osman Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Froomkin, A. M. (2000). The death of privacy. Stanford Law Review, 52(5), 1461. https://doi.org/10.2307/1229519
• George, D. (2011). SPSS for Windows step by step: A simple study guide and reference, 17.0 Update, 10/e. Pearson.
• Karadaş, E., & Kara, M. (2021). Üniversite öğrencilerinin çevrimiçi mahremiyet farkındalıklarının belirli etkenler açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 147-162.
• Keulen, S., & Kroeze, R. (2018). Privacy from a historical perspective. Içinde The Handbook of Privacy Studies (ss. 21-56). Amsterdam University Press. https://doi.org/10.1515/9789048540136-002
• Khan, G. F. (2017). Social media for government: A practial guide to understanding.
• Kietzmann, J. H., Hermkens, K., McCarthy, I. P., & Bruno, S. S. (2011). Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media. Business Horizons, 54(3), 241-251.
• Koca, F. (1997). Haram. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 16, ss. 100-104). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kocagöz, E., Göksu, N., Bakan, İ., & Karakuş, F. N. (2020). Mahremiyet ve dindarlık perspektifinden sosyal medya platformlarında görsel paylaşımının incelenmesi: KSÜ öğrencileri üzerinde bir uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 83-101.
• Küçükalp, K. (2022). Mahremiyete felsefî yaklaşım. İçinde Şule Albayrak (Ed.), Tüm Yönleriyle Mahremiyet (ss. 37-63). T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Kütükoğlu, E. (2021). Kuşaklar bağlamında sosyal medya ve mahremiyet. Eğitim Yayınevi.
• Lippmann, W. (1998). Public opinion. Transaction Publishers.
• Livberber, T. (2018). Sosyal medyada mahremiyet: Gözetim, teşhir ve dikizleme kültürü. Literatürk Academia.
• Løkke, E. (2020). Mahremiyet: Dijital toplumda özel hayat (Dilek Başak, Çev.). Koç Üniversitesi.
• Manning, J. (2014). Definition and classes of social media. İçinde Encyclopedia of Social Media and Politics (C. 3, ss. 1058-1061). Sage Publications.
• Martı, H. (2022). Temel dinî referanslara göre mahremiyet. İçinde Şule Albayrak (Ed.), Tüm Yönleriyle Mahremiyet (ss. 455-467). T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Mathiesen, T. (1997). The viewer society: Michel Foucault’s ’panopticon’ revisited. Theoretical Criminology, 1(2), 215-234.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe sözlük. Dağarcık Yayınları.
• O’Reilly, T. (2005). What is Web 2.0. O'reilly. https://www.oreilly.com/pub/a/web2/archive/what-is-web-20.html
• Öğüt, S. (2003). Mahrem. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 27, ss. 388-389). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Poster, M. (1990). The mode of information: Poststructuralism and social context. University of Chicago Press.
• Rosen, J. (2004). The naked crowd: Reclaiming security and freedom in an anxious age. Random House.
• Rosenberg. (1992). The social impact of computers. Academic Press.
• Rosenberg, J. M. (1969). The death of privacy. Random House.
• Solove, D. J. (2002). Conceptualizing privacy. California Law Review, 90(4), 1087-1155.
• Sprague, R. (2007). From Taylorism to the omnipticon: Expanding employee surveillance beyond the workplace. Journal of Computer & Informatıon Law, 25, 1.
• Sykes, C. J. (1999). The end of privacy: The attack on personal rights at home, at work, on-line, and in court. St. Martin’s Press.
• Şaban, Z. (2011). İslam hukuk ilminin esasları (İbrahim Kâfi Dönmez, Çev.; 14. bs). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Şişman, N. (2019). Mahremiyet hayatın sırları ve sınırları. İnsan Yayınları.
• The New York Times. (1874, Ağustos 4). The abolition of privacy. The New York Times. https://www.nytimes.com/1874/08/04/archives/the-abolition-of-privacy.html
• Thompson, J. B. (1995). The media and modernity: A social theory of the media. Stanford University Press.
• Toffler, A. (1981). The third wave. Pan Books Ltd.
• Tunç-Yaşar, F. (2019). Osmanlı dünyasında mahremiyet: İfşa ile ihlal arasında. İçinde Mahremiyet: Hayatın Sırları ve Sınırları (ss. 51-65). İnsan Yayınları.
• TÜİK. (2022, Ağustos 26). Türkiye istatistik kurumu. Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587
• Ulukütük, M. (2018). Hakikatten mahrumiyet çağında teşhire teşne olmak: Mahremiyet versus teşhir manzaraları. Sosyoloji Divanı, 6(11), 57-79.
• Ünlü, B. (2022). Dijital okuryazarlık ve mahremiyet bağlamında kırsal bölgelerde internet tabanlı hizmetlerin kullanımı: Kayseri örneği [Doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Van Dijck, J. (2013). The culture of connectivity: A critical history of social media. Oxford University Press.
• Vatandaş, S. (2020). Mahremiyetin dönüşümü ve iletişim araçları. Humanitas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 437-458. https://doi.org/10.20304/humanitas.746477
• We Are Social. (2023, Ocak 26). The changing world of digital in 2023. We Are Social UK. https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/
• Whitaker, R. (1998). The end of privacy: How total surveillance is becoming a reality. New Press.
• Yabancı, C., Akça, F., & Ulutaş, E. (2018). Çevrimiçi mahremiyet kaygısı ve duygusal zekâ arasındaki ilişkinin incelenmesi. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 54, 191-218.
• Yapıcı, A. (2006). Yeni bir dindarlık ölçeği ve Üniversiteli gençlerin dinin etkisini hissetme düzeyi: Çukurova Üniversitesi örneği. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(1), 66-116.
• Yapıcı, A., & Zengin, Z. S. (2003). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin dinin etkisini hissetme düzeyleriyle psiko-sosyal uyumları arasındaki ilişki. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 65-127.
• Yüksel, H. (2021). Sosyal medya ortamında mahremiyet sorunu: Facebook ve WhatsApp platformları. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 7, 86-108.
• Zuboff, S. (2019). The age of surveillance capitalism: The fight for a human future at the new frontier of power. Public Affairs.