Sosyal Medyadaki Dezenformasyon: 2021 Türkiye Orman Yangınları Örneği

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 167 - 189, 30.12.2021

Kadriye Kobak Şuheda Soğukdere

https://doi.org/10.33464/mediaj.990600

Cited By: 2

Öz

28 Temmuz 2021’de Türkiye Cumhuriyeti, tarihinin en büyük orman yangını ile karşı karşıya kalmıştır. Yeni medya platformları ve teknolojileri günümüz sıradan kitlelerini içeriği hem üreten hem de tüketen kullanıcılara dönüştürmüştür. Yangınlar sonrasında sosyal medyanın çeşitli platformlarında doğrulanmamış çok sayıda bilgi ve görsel içerik üretilmiş ve bir çok kişi tarafından paylaşılarak sürekli dolaşıma sokulmuştur.
Bu çalışmada 29 Temmuz – 11 Ağustos 2021 tarihleri arasında Türkiye’de çıkan yangınlarla ilgili sosyal medyada dolaşıma sokulan ve Teyit.org tarafından yalan/yanlış haber olduğu tespit edilen toplam 25 haber incelenmiştir. Veriler, doküman inceleme yöntemiyle toplanmış ve betimsel analiz ile irdelenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, en çok kullanılan dezenformasyon türü hatalı ilişkilendirme ve çarpıtmadır. Çalışmada dikkat çeken bir diğer husus da Teyit.org tarafından paylaşımları yaptığı tespit edilen hesapların büyük çoğunluğunun gerçek isim kullanmayan anonim hesaplardan yapılan paylaşımlar olmasıdır. Sosyal medyadaki bu dezenformasyona karşı medya okuryazarlığı çok büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dezenformasyon, Yalan haber, sosyal medya, medya okuryazarlığı, orman yangını

Disinformation in Social Media: The Case of 2021 Turkey Forest Fires

Öz

On July 28, 2021, the Republic of Turkey faced the biggest forest fire in its history. New media platforms and technologies have transformed today's ordinary audiences into users who both produce and consume content. After the fires, a large number of unverified information and visual content was produced on various platforms of social media and shared by many people and constantly circulated.
In this study, a total of 25 news about the fires in Turkey, which were circulated on social media between 29 July and 11 August 2021, and which were determined to be false news/disenformation by Teyit.org, were examined. The data were collected by document analysis method and analyzed with descriptive analysis. According to the results of the research, the most commonly used type of disinformation is false association and distortion. Another point that draws attention in the study is that the majority of the accounts found to be shared by Teyit.org are from anonymous accounts that do not use real names. Media literacy is of great importance against this disinformation in social media.

Anahtar Kelimeler

Disinformation, Fake News, Social Media, Media Literacy, Forest Fire

Kaynakça

• AFAD (18.08.2021) Doğal afetler. https://www.afad.gov.tr/afadem/dogal-afetler
• Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017) Social media and fake news in the 2016 election. Journal of Economic Perspectives 31 (2): 211–236. doi:10.1257/jep.31.2.211.
• Andersen, J., & Søe, S. O. (2019) Communicative actions we live by: The problem with fact-checking, tagging or flagging fake news – the case of Facebook European Journal of Communication 126-139 https://doi.org/10.1177/0267323119894489
• Ayhan, A., & Gülsüm, E. (2018) Siyasal iletişimde dezenformasyon ve sosyal medya: Bir doğrulama platformu olarak Teyit.Org. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (AKİL) Kasım (30) s. 201-223
• Bahar, A. (2020). Polislik perspektifinden dijital misenformasyon ve dezenformasyon: covid-19 örnek olayı bağlamında bir analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi,16(30), 2760- 2794.
• Barthel, M., Mitchell, A., & Holcomb, J. (2016). Many Americans believe fake news is sowing confusion. Pew Research Center, 15, 12. Available at: https://www.journa lism.org/2016/12/15/many-americans-believe-fake-news-issowing-confusion/ (Accessed 14 April 2020)
• Besli, N., & M. E. Tenekeci, (2020) “Uydu verilerinden karar ağaçları kullanarak orman yangını tahmini”, DUJE, 11, (3), 899-906, Oxford Living Dictionaries. (2021) “Post-truth.” https:// en.oxforddictionaries.com/definition/post-truth
• BBC (2017). Facebook Publishes Fake News Ads in UK Papers. (2017, 8 Mayıs). http://www.bbc.com/news/technology-39840803
• Binark, M., & Bayraktutan, G. (2013). Yeni medya ve etik. Kalkedon. Cumhuriyet.com (04.08.2021) Orman yangınları: Hangi iddialar ortaya atıldı, yetkililer ne yanıt verdi? https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/orman-yanginlari-hangi-iddialar-ortaya-atildi-yetkililer-ne-yanit-verdi-1857814
• Çimen, Ü. (2020). Yöndeşen medyayı doğru algılama bağlamında medya okuryazarlığı eğitimi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 10(1), 117-137. https://dergipark.org.tr/tr/pub/e-kiad/issue/55208/691116
• David P.,& Reed, D. P. (February, 2001) From the magazine the law of the pack. https://hbr.org/search?term=david%20p.%20reed
• Elzinga, B. 2021. “Echo chambers and crisis epistemology: a reply to santos.” Social Epistemology Review and Reply Collective 10 (1): 41-47. https://wp.me/p1Bfg0-5Dm.
• Geeng, C., Yee, S.,& Roesner, F. (2020). Fake news on Facebook and Twitter: investigating how people (don’t) investigate CHI '20: Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems April 2020 Pages 1–14https://doi.org/10.1145/3313831.3376784
• Güven, A. (2020). Hakikatin yitimi olarak post-truth: Bir kavramsallaştırma denemesi. İnsan ve İnsan, 7(23), 20-36. Haberler.com (02.08.2021) https://www.haberler.com/nerede-yangin-var-yanginlar-nerede-cikti-14296098-haberi/
• İnceoğlu, Y. (2007). Medyayı doğru okumak. N. Türkoğlu & M. Cinman Şimşek (Ed.), Medya Okuryazarlığı . Kalemus.
• Journo.com (17.07.2020). Dezenformasyon nedir? Sosyal medya, savaş meydanı oldu. https://journo.com.tr/dezenformasyon-nedir
• Karadağ, H.,& Ayten, A. (2020). Comparative study of verification/fact-checkıng organizatons in Turkey: Dogrulukpayi.com and Teyit.org. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 483-501.
• Karaduman, S. (2019). Yeni medya okuryazarlığı: yeni beceriler/olanaklar/riskler. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 683-700. 10.17680/erciyesiletisim.484193
• Karakaş, O.,& Doğru, Y. B. (2021). Covid-19 aşılarına yönelik üretilen yeni medya ı̇çeriklerinin post- truth kavramı bağlamında analizi. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 5(16), 163-182.
• Kavaklı, N. (2019).Yalan haberle mücadele ve ı̇nternet teyit/doğrulama platformları Erciyes İletişim Dergisi. 6, (1), 663-682
• Krause,M. N., Freiling, I., Beets B., & Brossard, D. (2020) Fact-checking as risk communication: the multi-layered risk of misinformation in times of COVID-19, Journal of Risk Research, 23:7-8, 1052-1059, DOI: 10.1080/13669877.2020.1756385 https://doi.org/10.1080/13669877.2020.1756385
• Meyer, R. (2017). The rise of progressive 'fake news'. The Atlantic. https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/02/viva-la-resistance- content/515532/
• Naeem, S.B.,& Bhatti, R (2020). The Covid‐19 ‘infodemic’: a new front for information professionals. Health Information & Libraries Journal June 2020 DOI: 10.1111/hir.12311
• Posos Devrani, A. E. (2020). Yeni medya okuryazarlığının eğitim sistemindeki yeri: ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin yaklaşımı. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi, (6), 23-38.
• Rhodes, S.C. (2020). Filter bubbles, echo chambers, and fake news: how social media conditions individuals to be less critical of political misinformation. political communication.https://www.tandfonline.com/doi/epub/10.1080/10584609.2021.1910887?needaccess=true
• Sarı, M.Ş. (17.07.2020). Dezenformasyon nedir? Sosyal medya, savaş meydanı oldu https://journo.com.tr/dezenformasyon-nedir
• Sezen, D. (2011). Katılımcı Kültürün OluĢumunda Yeni Medya Okuryazarlığı: ABD ve Türkiye Örnekleri [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/48921.pdf
• Shu K., Mahudeswaran, D., Wang, S., Lee, D., & Liu.H. (2020) Big Data. Volume: 8 (3), 171-188.http://doi.org/10.1089/big.2020.0062
• Shu, K., Wang, S.,& Liu, H. (2018) Understanding user profiles on social media for fake news Det. 2018 IEEE Conference on Multimedia Information Processing and Retrieval DOI 10.1109/MIPR.2018.00092
• Sözcü.com (04.08.2021) https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/sosyal-medyada-yer-alan-orman-yanginlari-yalanlari-6573054/
• Tandoc, E.C., Lim, Z.W.,& Ling, R.(2017) Defining “fake news” a typology of scholarly definitions. Digital Journalism, https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
• Ünver, H.A. (2020). Türkı̇ye’de doğruluk kontrolü ve doğrulama kuruluşları Siber Politikalar Dijital demokrasi. https://edam.org.tr/wp-content/uploads/2020/06/Türkiyede-Doğruluk-Kontrolü-ve-Doğrulama-Kuruluşları-Akın-Ünver.pdf
• Vosoughı, S., Roy, D., & Aral, S. (2018). The spread of true and false news online. Science, 359: 1146–1151.
• Yolçu, N. (2018). Yeni medyanın yeni eşik bekçileri olarak haber doğrulama siteleri: Teyit. Org Örneği . 4. ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies http://registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/1452