Okuma Eğitimi Alanındaki Kuramsal Kitaplarda Okumanın Kavram Alanına Yönelik Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 1, 303 - 316, 20.04.2018

Faik Kanatlı Yunus Emre Çekici

https://doi.org/10.17860/mersinefd.344672

Öz

Türkçe
öğretmenliği lisans programlarının 5. döneminde “Anlama Teknikleri 1: Okuma
Eğitimi” adlı ders verilir. Bu derste genellikle Türkçe öğretimi ile ilgili
kaynakların okuma eğitimi bölümleri ve/veya başlı başına okuma eğitimini konu
alan ders kitapları okutulur. Okuma eğitimi ile ilgili ders kitaplarının ve
bölümlerin okumanın kavram alanını yansıtması, okumayı ve okutmayı özendirmesi
ve öğretmen adaylarını okuma eğitimine hazırlaması beklenir.  Bu çalışmanın amacı, Türkçe öğretmeni yetiştirirken
okuma eğitimi alanında sıklıkla kullanılan on ders kitabında ön plana çıkan
okumanın kavram alanını tartışmaya açmaktır. İncelenen on ders kitabı
belirlenirken temsil yeterliliği için uzman görüşüne başvurulmuştur. Örneklem
alınan kitaplarda ön plana çıkan kavramlar sınıflandırılmış ve
örneklendirilmiştir. Ayrıca Almanca ve edebiyat dersinin gelişim tarihinin ele
alındığı iki kaynak da yine okumanın kavram alanını belirlemek amacıyla değerlendirilmiş,
böylece Türkçe ve Almanca eğitiminde okumanın kavram alanına ilişkin
farklılıklar üzerinde durulmuştur. Betimsel bir nitelik taşıyan bu çalışmada
içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Türkçe kitaplarda tespit edilen
kavramlar şunlardır: fizyolojik kavramlar, fiziksel kavramlar, alışkanlık, hız,
metin, bilgi, kelime hazinesi, sosyallik ve anlama. Almanca kaynaklarda Türkçe kaynaklardan farklı olan bazı kavramlar ise
şunlardır: okuma sosyalleşmesi, yazınsal sosyalleşme, alımlama estetiği, metin
ve okur etkileşimi, özerklik, birey olma, kimlik/kişilik geliştirici/güçlendirici
bir süreç olarak okuma, özeleştirel okuma, okuma dinamiği, okuma heyecanı,
okuma coşkusu, okuma iklimi, okuma motivasyonu, okuma deneyimi, okuma
yapılandırması. Bu çalışmada, ortaya çıkan bu farklılıkların nedenleri
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretmeni yetiştirme, okuma, okuma eğitimi, kavram alanı

Kaynakça

• Aksaçlıoğlu, A. G. ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği. 21 (1), 3-28.
• Aksan, D. (1971). Kelimebilimi ve anlambilimi ölçülerinden yararlanarak bir yazı dilinin eksikliğini saptama yolları 1: kavram alanı-kelime ailesi ilişkileri ve Türk yazı dilinin eksikliği üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 338, 253-262.
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (2016). Anlambilim anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arslan, Y., Çelik, Z. ve Çelik, E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 26, 113-124.
• Avşar, G. S. (1998). Ayıp, günah, yakışıksız kavramlarının Almancada ve Türkçede karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bussman, H. (2006). Routledge dictionary of language and linguistics, (Çeviren: Gregory P. Trouth ve Kerstin Kazzaz). Londondand New York: Routledge.
• Dikmen, Ç. C. (2013). Almanca ve Türkçede ‘adliye’ kavramı anlam alanı -sözcükbilime ve anlambilime dayalı dil analizine yönelik karşılaştırmalı bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duman, E. (2013). Almanca ve Türkçedeki ‘onur’, ‘gurur’, ‘şeref’ anlam alanlarının karşılaştırılması sözlükbilim, sözcükbilim ve anlambilim üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Er, M. (2005). Türkçe ve Almancada ‘yağcılık’ kavram alanı sözcükbilim ve anlambilim üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eziler Kıran, A. ve Kıran, Z. (2011). Yazınsal okuma süreçleri. Ankara: Seçkin.
• Gümüş, N. (1996). Almanca ve Türkçedeki ironinin anlam alanı ve ironiye benzer terimler. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kanatlı, F. ve Çekici, Y. E. (2011). Nermi Uygur penceresinden okuma sorunsalına felsefi bir yaklaşım. 11. Uluslararası Dil-Yazın-Deyişbilim Sempozyumu, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 13-14 Ekim 2011, 275-287.
• Kanatlı, F. (2013). Temel sözvarlığı bağlamında Türkçede ve Almancada en sık kullanılan elli eylemin söz-eylem kuramı çerçevesinde dil-yapısal ve kültürel açıdan karşılaştırılması. Turkish Studies. 8(8), 733-744.
• Konan, N. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin okuma alışkanlıkları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 19(1), 31-59.
• Kula, O. B. (2008). Kant estetiği ve yazın kuramı. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Kunt, A. (2007). Türkçe ve Almanca reklam metinlerinde ailenin konumu sözcükbilim anlambilim ve göstergebilim üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lewandowsky, T. (1990). Linguistisches wörterbuch 1.2.3. Bande Heidelberg/Wiesbaden: QuelleMeyer.
• MEB (2016). Uluslararası öğrenci değerlendirme programı PISA 2015 ulusal raporu. Ankara: MEB.
• Odabaş, H.; Odabaş, Z. Y. ve Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası Dergisi. 9(2), 431-465.
• Portzig, W. (1995). Dil denen mucize. (Çeviren: Vural Ülkü), Ankara: TDK.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Aile ve Toplum Dergisi. 22 (6), 30-39.
• TDK (2011). Güncel Türkçe sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Toklu, M. O. (2003). Dilbilime giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ulmann, S. (1978). Anlambilimi. (Çeviren: Ahmet Kocaman), Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Dil Yazıları Özel Sayısı. 34 (38), 355-363.
• Yılmaz, B. (1989). Okuryazarlık ve okuma alışkanlığı üzerine. Türk Kütüphaneciliği Dergisi. 3(1), 48-53.