The Situation of Syrian Migrant Children within the Turkish Education System

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 3, 415 - 433, 29.12.2023

Abdulkadir Kocaoğlu Nevin Güner Yıldız

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1339419

Öz

Due to the civil war that started in Syria in 2011, large numbers of Syrian citizens, a significant number of whom are school-age children, migrated to Türkiye en masse. Faced with one of the largest migration movements in history, the state of the Republic of Türkiye has been trying to cope with the economic and social problems brought about by migration as well as the educational problems of Syrian migrant children since 2011. Similarly, migrant children who migrated to Türkiye with their families or were born in Türkiye may also face various adaptation problems. Considering that some of these children have special needs, it is possible to say that both Turkish educators who teach them and Syrian children with special needs are trying to cope with a very complex and challenging situation. This review study, which aims to reveal the current situation regarding the education of Syrian migrant children in Türkiye, also clarifies terms related to migration that may be misunderstood and misused. It also offers suggestions to practitioners and researchers on what needs to be done to facilitate the adaptation of all migrant children with and without special needs to educational environments.

Anahtar Kelimeler

Migration and special education, migrant children with special needs, twice disadvantage, refugee, migrant.

Suriyeli Göçmen Çocukların Türk Eğitim Sistemi İçindeki Durumları

Öz

Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaş nedeniyle önemli bir kısmı okul çağındaki çocuklardan oluşan çok sayıda Suriye vatandaşı, kitleler halinde Türkiye’ye göç etti. Tarihin en büyük göç hareketlerinden biriyle karşı karşıya kalan Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 2011’den bugüne göçün getirdiği ekonomik ve sosyal sorunlarla birlikte, Suriyeli göçmen çocukların eğitim sorunlarıyla da baş etmeye çalışmaktadır. Benzer şekilde, Türkiye’ye aileleriyle birlikte göç eden ya da Türkiye’de doğan göçmen çocuklar da çeşitli uyum sorunlarıyla karşılaşabilmektedir. Bu çocukların bir kısmının özel gereksinimli olduğu düşünüldüğünde hem onlara eğitim veren Türk eğitimcilerin hem de özel gereksinimli Suriyeli çocukların oldukça karmaşık ve zorlayıcı bir durumla baş etmeye çalıştıklarını söylemek olanaklıdır. Türkiye'deki Suriyeli göçmen çocukların eğitimleriyle ilgili var olan durumu ortaya koymayı hedefleyen bu derleme çalışması, aynı zamanda yanlış anlaşıldığı ve kullanıldığı görülebilen göç ile ilgili terimlere açıklık getirmektedir. Ayrıca özel gereksinimli olan ve olmayan tüm göçmen çocukların eğitim ortamlarına uyumlarını kolaylaştırmak için yapılması gerekenler konusunda uygulayıcılara ve araştırmacılara önerilerde bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç ve özel eğitim, göçmen özel gereksinimli çocuklar, çift dezavantaj, mülteci, göçmen.

Kaynakça

• Akbar, S., & Woods, K. (2020). Understanding Pakistani parents’ experience of having a child with special educational needs and disability (SEND) in England. European Journal of Special Needs Education, 35(5), 663-678. https://doi.org/10.1080/08856257.2020.1748428
• Alodat, A. M., & Momani, A.F. (2018). Gifted Syrian refugee students in Jordanian schools: Have we identified them?. Gifted and Talented International, 33(1-2), 52-63. https://doi.org/10.1080/15332276.2019.1665484
• Alodat, A. M., & Gentry, M. (2022). Gifted education of Syrian refugee students in Jordan: SWOT factors (strengths, weaknesses, opportunities, and threats). Gifted and Talented International, 37(1), 42-55. https://doi.org/10.1080/15332276.2021.2013143
• Aydeniz, S., ve Sarıkaya, B. (2021). Göçmen çocukların eğitiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 385-404. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959700
• Aydin, H., & Kaya, Y. (2019). Education for Syrian refugees: The new global issue facing teachers and principals in Turkey. Educational Studies, 55(1), 46-71. https://doi.org/10.1080/00131946.2018.1561454
• Basık, R. (2018). Özel gereksinimli mülteci çocuklar ve ilgili eğitim personelinin durumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). http://docs.neu.edu.tr/library/ 6531860505.pdf adresinden erişilmiştir. Basık, R. ve Öz, A. Ş. (2022). Reyhanlı ilçesinde yaşayan özel gereksinimli Suriyeli çocukların durumlarının nicel bir yaklaşımla değerlendirilmesi. K. Şahin ve M. Çapar (Eds.), Arafta ve mobil göç olgusuna disiplinlerarası bir yaklaşım (ss. 407-428) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Bilgel, N., & Bayram, N. (2014). The epidemiology of depression, anxiety, stress and anger in Turkish high school students. British Journal of Education, Society and Behavioural Science, 4(9), 1153-1170. https://doi.org/10.9734/BJESBS/2014/8733
• Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuklara Acil Yardım Fonu [UNICEF] (2018). Türkiye–UNICEF ülke iş birliği programı 2016-2020. https://www.unicef.org/turkiye/media/7351/file/UNICEF%20T%C3%9CRK%C4%B0YE %20YILLIK%20RAPORU%20-%202018.pdf adresinden erişilmiştir.
• Caldin, R. (2014). Inclusive social networks and ınclusive schools for disabled children of migrant families. European Journal of Disability Research 8(2), 105–117. https://doi.org/10.1016/j.alter.2014.02.001
• Caldin, R., & Cinotti, A. (2018). Migrant families with disabilities. social participation, school and ınclusion. Interdisciplinary Journal of Family Studies, 23(1), 6–25.
• Coşkun, İ., ve Emin, M. N. (2016). Türkiye’deki Suriyelilerin eğitiminde yol haritası: Fırsatlar ve zorluklar. Seta Yayınları, 69. http://file.setav.org/Files/Pdf/20160906135243 _turkiyedeki-suriyelilerin-egitiminde-yol-haritasi-pdf.pdf adresinden erişilmiştir.
• Cummings, K. P., & Hardin, B. J. (2016). Navigating disability and related services: Stories of immigrant families. Early Child Development and Care, 187(1), 115-127. https://doi.org/10.1080/03004430.2016.1152962 Cülha, A. ve Demirtaş, H. (2020). Dezavantajlı bir grup olarak geçici koruma statüsündeki öğrencilerin eğitim öğretim hizmetlerinden yararlanma durumları. Harran Maarif Dergisi, 5(2), 46-75. http://dx.doi.org/10.22596/2020.0502.46.75
• Çetin, A. ve Koç, S. (2021). Özel gereksinimli göçmen öğrencileri tanılama, yerleştirme ve izleme sürecinde yaşanan sorunlar. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 516-536. http://doi.org/10.33400/kuje.958056
• Çınar, M. ve Demir, M. K. (2020). Suriyeli mültecilerin geçici eğitim merkezlerinde aldıkları eğitimin öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(46), 628-649. http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.43807
• Doğan, H. ve Baz, A. (2019). Suriyeli mülteci çocukların sosyal hizmetlere erişmede yaşamış oldukları ekonomik sorunlar: Şanlıurfa örneği. I. Uluslararası Siyasal ve Toplumsal Bilim Araştırmaları Kongresi, Mardin, Türkiye.
• Doğan, M. ve Sertkaya Doğan, Ö. (2022). Türkiye’nin jeopolitiği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(2), 320-339. https://doi.org/10.33712/mana.1159064
• Durgunoğlu, A. Y., & Nimer, M. (2020). A holistic approach to new language and literacy development of refugee women: The case of Syrians in Turkey. G. Neokleous, A. Krulatz, ve R. Farrelly (Eds.), In Handbook of research on cultivating literacy in diverse and multilingual classrooms (pp. 448-471). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-2722-1.ch021
• Emin, M. N. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: Temel eğitim programları. Seta Yayınları. http://file.setav.org/Files/Pdf/20160309195808_turkiyedeki-suriyeli-cocuklarin- egitimi-pdf adresinden erişilmiştir.
• Erdoğan, M. M. (2015). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Eskin M., Ertekin K., Harlak H., & Dereboy Ç. (2008). High school students prevalence of depression in adolescents and associated factors is prevalence of and factors related to depression in high school students- in Turkish with English abstract. Journal of Turku Psychiatrist. 19(4), 382-89.
• Fazel, M., & Stein, A. (2002). The mental health of refugee children. Archives Of Diseasein Childhood, 87(5), 366–370. https://doi.org/10.1136/adc.87.5.366
• Fazil, Q., Bywaters, P., Ali, Z., Wallace, L., & Singh, G. (2002). Disadvantage and discrimination compounded: The experience of Pakistani and Bangladeshi parents of disabled children in the UK. Disability & Society 17(3) 237–253. https://doi.org/10.1080/09687590220139838
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2023a). Yıllara göre geçici koruma kapsamındaki Suriyeliler. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden erişilmiştir.
• Göç İdaresi Başkanlığı [GİB]. (2023b). Geçici koruma kapsamında bulunan Suriyelilerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden erişilmiştir.
• Göksoy, S. ve Öksüz, K. (2019). Eğitsel tanılama sürecinde rehberlik araştırma merkezinde çalışan öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 65-80. http://dx.doi.org/10.22464/diyalektolog.282
• Hamilton, P. (2013). Including migrant worker children in the learning and social context of the rural primary school. Education 3-13, 41(2), 202-217. https://doi.org/10.1080/03004279.2011.569737
• Harunoğulları, M. (2016) Suriyeli sığınmacı çocuk işçiler ve sorunları: Kilis örneği. Göç Dergisi, 3(1), 29-63.
• Hatipoglu, S. (2022). Educational servıces provıded to immigrant children with special needs: Comparison of the USA and Turkey. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 395-421. https://doi.org/10.17152/gefad.958041
• Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (2022). İzleme ve değerlendirme raporu 2021 (Yayın No. Nisan 2022). https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_04/15173151_HBOGM_Yzleme_ve_DeYerlendirme_ Raporu-2021.pdf adresinden erişilmiştir.
• Human Rights Watch [HRW]. (2015). Turkey: 400,000 Syrian children not in school. Retrieved from https://www.hrw.org/news/2015/11/08/turkey-400000-syrian-children-not-school
• Hurley, J. J., Warren, R. A., Habalow, R. D., Weber, L. E., & Tousignant, S. R. (2013). Early childhood special education in a refugee resettlement community: Challenges and innovative practices. Early Child Development and Care, 184(1), 50-62. https://doi.org/10.1080/03004430.2013.769214
• International Organization for Migration [IOM]. (2019). Glossary of migration. Retrieved from https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_34_glossary.pdf
• International Rescue Committee. (2023). Migrants, asylum seekers, refugees and immigrants: What’s the difference? Retrieved from https://www.rescue.org/article/migrants-asylum-seekers-refugees-and-immigrants-whats-difference
• İşcan, İ. H. ve Çakır, M. (2019). Türkiye'deki sığınmacı ve mültecilerin Türk işgücü piyasasına etkisi: Bir saha araştırması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(43), 177-236.
• İşigüzel, B. ve Baldık, Y. (2019). Göçmen toplulukların eğitim sistemine katılımı sürecinde uygulanan eğitim ve dil politikalarının incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 487-503.
• Javanbakht, A., Stenson, A., Nugent, N., Smith, A., Rosenberg, D., & Jovanovic, T. (2021). Biological and environmental factors affecting risk and resilience among Syrian refugee children. Journal of Psychiatry and Brain Science, 6(e210003). https://doi.org/10.20900/jpbs.20210003
• Jørgensen, C. R., Dobson, G., & Perry, T. (2021). Migrant children with special educational needs in European schools: A review of current issues and approaches. European Journal of Special Needs Education, 36(3), 438-453. https://doi.org/10.1080/08856257.2020.1762988
• Karslı-Calamak, E., Tuna, M. E., & Allexsaht-Snider, M. (2020). Transformation of teachers’ understandings of refugee families’ engagement: Multilingual family mathematics spaces. International Journal of Early Years Education, 28(2), 189-205. https://doi.org/10.1080/09669760.2020.1765093
• Karslı-Calamak, E., & Kılınç, S. (2019). Becoming the teacher of a refugee child: Teachers’ evolving experiences in Turkey. International Journal of Inclusive Education, 2(25), 259-282. https://doi.org/10.1080/13603116.2019.1707307
• Kaya, A. (2019). Suriyeli mülteci çocukların eğitimi üzerine bir araştırma: Geçici eğitim merkezleri ve müfredatları (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez Numarası: 537239).
• Kaya, A. & Yıldız, G. (2023). Twice a minority: Education and life experiences of war victim refugee youth with developmental disabilities and those of their parents in Türkiye. Participatory Educational Researcher, 10(1), 330-343. https://doi.org/10.17275/per.23.18.10.1
• Kaya, S. ve Öz, A. Ş. (2020). Göç eden çocuklar özel eğitime ihtiyaç duyar mı? R. Demir (Ed.), Çeşitli açılardan göç ve eğitim: Multidisipliner bir çalışma (ss. 3-29) içinde. Iksad Publications.
• Keklik, H. D. (2021). Türkiye’de özel eğitim gereksinimi olan mülteci çocuklara yönelik eğitimsel hizmetler: Sorunlar ve öneriler. Çocuk Gelişimi, Farklılık ve Eğitim Dergisi, 2(1), 27-31.
• Kızıl, Ö. ve Dönmez, C. (2017). Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara sağlanan eğitim hizmetleri ve sosyal bilgiler eğitimi bağlamında bazı sorunların değerlendirilmesi. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 2(4), 207-239.
• Kim, I., & Dababnah, S. (2021). Transition to adulthood: Perspectives of Korean ımmigrant parents of ındividuals with intellectual and developmental disabilities. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 45(3), 120-130. https://doi.org/10.1177/21651434211043440
• Kocaoğlu A. & Güner Yıldız N. (Temmuz, 2022). Suriyeli göçmen özel gereksinimli öğrencilerin barınma merkezi okullarında eğitimi: Özel eğitim öğretmenlerinin görüşleri, IXth International Eurasian Educational Research Congress, İzmir, Türkiye.
• Kocaoğlu, A. (2022). Barınma Merkezi İlkokulu’nda eğitim gören özel gereksinimli bireylerin tanılama süreci: Sınıf öğretmeni ve RAM personeli görüşleri (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 742614).
• Lustig, S. L., Kia-Keating, M., Knight, W. G., Geltman, P., Ellis, H., Kinzie, J. D., Keane, T., & Saxe, G. N. (2004). Review of child and adolescent refugee mental health. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43(1), 24–36. https://doi.org/10.1097/00004583-200401000-00012
• Mareci, A., Dumitrache, L., Nae, M., Tudoricu, A., & Cioclu, A. (2023). A qualitative exploration of experiences of asylum seekers and people with refugee backgrounds in accessing the education system in Romania. Sustainability, 15(5), 4120. https://doi.org/10.3390/su15054120
• Miller, K. E., ve Rasmussen, A. (2017). The mental health of civilians displaced by armed conflict: an ecological model of refugee distress. Epidemiology And Psychiatric Sciences, 26(2), 129–138. https://doi.org/10.1017/S2045796016000172
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2012). 12 Yıl zorunlu eğitim sorular–cevaplar. https://www.meb.gov.tr/duyurular /duyurular2012/12Yil_Soru_Cevaplar.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2015). 2015-2019 Stratejik planı. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/ 2015_09/10052958_10.09.2015sp17.15imzasz.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2017). Geçici koruma statüsündeki bireylere yönelik özel eğitim hizmetleri kılavuz kitabı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/ 07143429_ozel_egitim_hizmetleri_kilavuzu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2022). Özel eğitim ihtiyaci olan bireylerin yasal hakları. https://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2012/12Yil_Soru_Cevaplar.pdf adresinden erişilmiştir.
• Munroe, K., Hammond, L., & Cole, S. (2016). The experiences of African immigrant mothers living in the United Kingdom with a child diagnosed with an autism spectrum disorder: An interpretive phenomenological analysis. Disability and Society, 31(6), 798–819. https://doi.org/10.1080/09687599.2016.1200015
• Oliver, C., & Singal N. (2017). Migration, disability and education: Reflections from a special school in the east of England. British Journal of Sociology of Education, 38(8), 1217-1229, https://doi.org/10.1080/01425692.2016.1273757
• Oppedal, B., Özer S., & Sirin, S. (2018). Traumatic events, social support and depression: Syrian refugee children in Turkish camps. Vulnerable Children and Youth Studies, 13(1), 46-59. https://doi.org/10.1080/17450128.2017.1372653
• Özde Ateşok Z. (2023). Türkiye’deki geçici koruma altındaki Suriyelilerin eğitimi Y. Adıgüzel (Ed.), Türkiye’nin yeni göçmenleri (ss. 89-122) içinde. Palet Yayıncılık.
• Özden, S. (2013). Syrian refugees in Turkey. In European University Institute. Migration Policy Center, MPC Research Report. https://hdl.handle.net/1814/29455
• Özden-Basaran, O. (2023). The role of temporary education centers on Syrian refugee students' socio-cultural adaptation. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 13(1), 1-20.
• Özer, S., Sirin, S., & Oppedal, B. (2016). Bahçeşehir study of Syrian refugee children in Turkey. Retrieved from https://www.fhi.no/globalassets/migrering/dokumenter/pdf/bahcesehir-study-report3.pdf
• Paniagua, A. (2015). The participation of immigrant families with children with SEN in schools: A qualitative study in the area of Barcelona. European Journal of Special Needs Education, 30, 47–60. https://doi.org/10.1080/08856257.2014.943565
• Paniagua, A. (2017). The intersection of cultural diversity and special education in Catalonia: The subtle production of exclusion through classroom routines. Anthropology and Education Quarterly 48(2) 141–158. https://doi.org/10.1111/aeq.12190
• Ryan, L., D’Angelo, A., Sales, R., & Rodrigues, M. (2010). Newly arrived migrant and refugee children in the british educational system. London: Middlesex university. Retrieved from https://eprints.mdx.ac.uk/9399/4/AFSI_-_Research_Report_-_final.pdf
• Shahab, A. B. (2022). Afganlı mültecilerin/yerleşimcilerin mülteci girişimcilik tercihlerinin ve başarılarının göç dönemleri üzerinden araştırılması: İstanbul, Konya ve Tokat örneği üzerine nitel bir araştırma (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez Numarası: 760923).
• Singh, I., & Orimalade, A. (2009). Ethnic minority groups, learning disability and mental health. Psychiatry 8(10) 405–407. https://doi.org/10.1016/j.mppsy.2009.06.015
• Sinkkonen, H. M., & Kyttälä, M. (2014). Experiences of Finnish teachers working with ımmigrant students. European Journal of Special Needs Education, 29(2), 167–183. https://doi.org/10.1080/08856257.2014.891719
• Sirin, S. & Rogers-Sirin, L. (2015). The educational and mental health needs of Syrian refugee children. Migration Policy Institute. Retrieved from https://www.migrationpolicy.org/sites/default/files/publications/ FCD-Sirin-Rogers-FINAL.pdf
• Soyalan, M. (2022) Suriyeli özel eğitim öğrencilerinin karşılaştıkları sorunlara dair öğretmen ve idareci görüşlerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi).https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 707477).
• Sözer, M. A., ve Işıker, Y. (2021). Suriyeli öğrencilerin eğitim süreçlerinde öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlar. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 183-200.
• Şimşek H. (2020). Eğitimde kapsayıcı politika ve göçmenler H. Sakız ve H. Apak (Eds.), Türkiye’de göçmen kapsayıcılığı: Sorundan fırsata dönüşüm (ss. 141-162) içinde. Pegem Yayıncılık.
• Tanrıkulu, F. (2018). Suriye krizi sonrası Türkiye’deki sığınmacıların ve göçmenlerin eğitimi: Geçmiş, bugün ve gelecek perspektifleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2585-2604. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.450208
• Taşkın, P., & Erdemli, O. (2018). Education for Syrian Refugees: Problems Faced by Teachers in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 18 (75), 155-178.
• Taştan, C. ve Çelik, Z. (2017). Türkiye’de Suriyeli çocukların eğitimi: Güçlükler ve öneriler. Ankara: Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi. https://www.ebs.org.tr/ ebs_files/files/yayinlarimiz/Suriye_Rapor_TURKCE_pdf.pdf adresinden erişilmiştir.
• Thabet, A. A., Abed, Y., & Vostanis, P. (2004). Comorbidity of PTSD and depression among refugee children during war conflict. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(3), 533-542. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2004.00243.x
• The Regional Refugee and Resilience Plan. (2023). 2023-2025 Türkiye country chapter. 3RP Product. Retrieved from www.3rpsyriacrisis.org/publications
• Tunca, H. Ö. ve Karadağ, A. (2018). Suriye’den Türkiye’ye göç: Tehditler ve fırsatlar. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 28(2),47-68.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. (2022). Kahramanmaraş Geçici Barınma Merkezi Ziyaret Raporu. https://www.tihek.gov.tr/public/images/kararlar/2FEF0E.pdf adresinden erişilmiştir.
• United Nations High Commissioner for Refugees. (2016). Global Trends Forced Dısplacement in 2016. Retrieved from https://www.unhcr.org/statistics/unhcrstats/5943e8a34/global-trends-forced-displacement-2016.html adresinden erişilmiştir.
• Ünay, E., Erdem, R., ve Günal, Y. (2021). Geçici koruma statüsündeki özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel tanılama süreci. Millî Eğitim Dergisi, Türkiye’de ve dünyada göçmen eğitimi, 50(1), 661-982. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959925
• Williamson, R., & Çetin, B. (2019). The participation of refugee children with disabilities in educational options in Turkey: A systematic review. International Journal of Educational and Pedagogical Sciences, 13(6), 911- 916.
• Yayan, E. H., Düken, M. E., Özdemir, A. A., & Çelebioğlu, A. (2020). Mental health problems of Syrian refugee children: Post-traumatic stress, depression and anxiety. Journal of Pediatric Nursing, 51(8), 27–32. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2019.06.012
• Yaycı, C. (2019) Irak’ta yaşanan savaşlar ve Türkiye’ye etkileri. Güvenlik Stratejileri Dergisi 15(30), 331-352. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.620961
• Yenioğlu, S., Sayar, K., Köse, H., ve Güner-Yıldız, N. (2019). Türkiye’de özel eğitim alanında değerlendirme süreci. Kastamonu Education Journal, 27(6), 2379-2389. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3100
• Yıldız, A. (2019). Suriye uyruklu öğrencilerin Türkiye’de yükseköğretime katılımları. https://unescochair.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2019/10/SURIYE_ YUKSEKOGRETIM_KATILIM.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yılmaz Eren E. (2023). Türkiye’nin göç yönetimi ve yeni hukuki düzenlemeler. Y. Adıgüzel (Ed.), Türkiye’nin yeni göçmenleri (ss. 29-59) içinde. Palet Yayıncılık.
• Yilmaz, A., & Smyser, H.M. (2021). Syrian refugee children’s language learning: A multiple case study in the Turkish context. Warriner, D.S. (Eds) Refugee education across the lifespan in. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-79470-5_3
• Yücesoy-Özkan, Ş., Kaya, F., Özdemir, Ö. Ö., Killi, A. ve Erbaş, D. (2023). Özel gereksinimli göçmen bir öğrencinin öğretmeni olmak: Özel eğitim öğretmenlerinin görüş ve deneyimleri. 33. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Trabzon, Türkiye.
• Zalsman, G., Brent, D., & Weersing, V. R. (2006). Depressive disorders in childhood and adolescence: An overview. Epidemiology, clinical manifestation and risk factors. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 15(4), 827-841. https://doi.org/10.1016/j.chc.2006.05.002