Şeyh Ahmed Ahsâî’ye Göre Hurkulyâ

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 731 - 751, 31.12.2020

Buşra Arslan Meçin

Öz

Çalışmanın konusu on sekizinci yüzyılın sonlarında yaşayan ve Şeyhiyye eko-lünün kurucusu Şeyh Ahmed Ahsâî’nin Hurkulyâ âlemine ait düşünceleridir. Çalışma Şeyh Ahmed Ahsâî’nin, eserlerinde bir ara âlem olarak söz ettiği Hur-kulyâ düşüncesinden hareketle ele alınmıştır. Çalışmada Ahsâî’nin eserleri ile Ahsâî’ye dair yazılan çalışmalar esas alınmıştır. Mülk ve melekût âlemi arasın-da bir berzah olan ve cismani âlemin özelliklerine sahip ancak maddî form ve kalıplardan arınık, latif ve şeffaf olan misâl âleminin şehirlerinden biri olarak kabul edilen Hurkulyâ âlemi, Ahsâî’ye göre nefse dair olayların gerçekleştiği âlemdir. Bu âlemi idrak etmekle birçok irfânî tecrübeler ve ruhânî olaylar açıkla-nabilir ve yorumlanabilir. Hurkulyâ, İbnü’l-Arabî’nin munfasıl misâl âlemi ya da ayrık hayal âlemi olarak bahsettiği âlemdir. Bu âleme yükselmek için ruhun, bedenin dört unsurundan sıyrılarak, asıl bedeni olan Hurkulyâî bedene bürün-mesi gerekir. Bu çalışmanın amacı, hayal ve nefse dair olayların yaşandığı, yeri ve yönü asla tayin edilemeyen, vahiy, ilham keşf, müşâhede ve kıyamet ülkesi olarak tarif edilen Hurkulyâ âlemini idrak etmeyi sağlamak, böylece bu nefsin bu konaklarını daha anlaşılır kılmaktır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Şeyhiyye, Ahsâî, Misâl Âlemi, Hurkulyâ

Kaynakça

• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. Cevâmi’u’l-kelim. Basra: Tab’un fî Matbaati’l-ğadîr, 1431.
• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. “er-Risâletü’r-Rüştiyyetü”. Mecmua-yi Resâil. Erişim: 10 Eylül 2020. https://www.alabrar.info/library/ALF104/f0000.
• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. “Risâletü fî cevâbi Ba’zi’l-ihvân fî meâdi cismânî”. Mecmua-yi Resâil. Erişim: 09 Ağustos 2020. https://www.alabrar.info/library/ALF064/f0000.
• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. “Risâletü fî cevâbi’l-Molla Muhammed Hüseyin el-Enarî (Ani’l-murâdi bi lafzi Hurkulya ve mesâil-i uhra)”. Mecmua-yi Resâil. Erişim: 09 Ağustos 2020. https://www.alabrar.info/library/.
• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. “Şerhu’l-Arşiyye”. Mecmua-yi Resâil. Erişim: 05 Temmuz 2019. http://www.alabrar.info/.
• Ahsaî, Şeyh Ahmed b. Zeyneddin. Şerhu’z-Ziyâretü’l-Câmiatü’l-Kebîreh. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l Mufîd, 1460.
• Amulî, Allame Hasanzade. Hezâr u Yek Kelime. 3. Bs. Kum: Neşr-i Bustân-i Kitab, 1381.
• Aştiyanî, Seyyid Celaleddin. Şerh-i Mukaddime-i Kayserî ber Fusûsü’l-Hikem. 3. Bs. Tahran: İntişârât-i Emir Kebir, 1370.
• Bozkuş, Metin. “Bahâîliğin Arka Planı ve Söylemi Üzerine Bir Değerlendirme (Sivas Örneği)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2002): 139-156.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı: Arap-İslam Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi. Trc. Burhan Köroğlu - Hasan Hacak - Ekrme Demirli. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Corbin, Henry. Arz-ı Melekût. Trc. Ziyauddin Dehşirî. 4. Bs. Tahran: İntişârât-i Tahuri, 1378.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbu’t-Ta’rifât. 4. Bs. Tahran: Neşri-i Nasır Hüsrev, 1370.
• Demirci, Mehmet. “Ahsâî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2: 177-178. İstanbul, 1989.
• Erdistânî, Pîr Cemâlüddîn Muhammed. Mir’âtü’l-Efrâd. Ed. Hüseyin Enisipur. 1. Bs. Tahran: İntişarât-i Zevâr, 1371.
• Erdoğan, İsmail. Misâl Âlemi. 1. Bs. İstanbul: TBBD yay., 2012.
• Feyz-i Kâşânî, Molla Muhsin. Divân-i Feyz-i Kâşâni. 2. Bs. Kum: İntişârât-i Usve, 1381.
• Hakîm, Suad el-. İbnü’l Arabî Sözlüğü. Trc. Ekrem Demirli. 1. Bs. İstanbul: Kabalcı yay., 2005.
• Hemedânî, Aynulkudât. Zübdetu’l Hakâik: Şekve’l-Ğarib ani’l-Evtan ila Ulemai’l-Buldan. 1. Bs. Paris: Dâr-i Bibliyun, 1962.
• Hucvirî, Ebu’l-Hasan Ali. Keşfü’l-mahcûb. 4. Bs. Tahran: Neşr-i Tahurî, 1375.
• İbn Manzûr, Ebu’l-fazl Cemaluddîn Muhammed b. Mukerrem. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 2003.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Futuhâtü’l-Mekkiye. Ed. Osman Yahya. 2. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l Hikem. 1. Bs. Kahire: Dâru’l İhyai’l Kutubi’l Arabî, 1946.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Marifet ve Hikmet. Trc. Mahmut Kanık. 4. Bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• İbrahimî, Abdülali. “Tavziât-i Derbâre-i Istılahât-i Rükn-i Râbi’ Ez Nazar-i Silsile-i Şeyhiyye”. Erişim: 09 Eylül 2020. https://www.alabrar.info/library/ROKNRABE-IA/f0000.
• İsfahânî, Rağıp el-. Müfredât (Kur’an Kavramları Sözlüğü). Trc. Yusuf Türker. 5. Bs. İstanbul: Pınar yay., 2018.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Mecmuâ-yi Resâil ve Musannefât-i Kâşânî. Ed. Mecid Hadizade. 2. Bs. Tahran: Miras-i Mektub, t.y.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Tefsir-i İbn Arabî (Tevilat-ı Abdurrezak). Ed. Semir Mustafa Rebab. 1. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422.
• Kayserî, Dâvûd. Şerhu Fusûsi’l Hikem. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Tahran: Şirket- İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1375.
• Lâhicî, Şemsuddin Muhammed. Mefâtihu’l İcaz fî Şehri Gulşen-i Râz. Ed. Muhammed Rıza Borzger Halıki- - İffet Kerbazçi. Tahran: İntişârât-i Revvar, 1385.
• Meçin, Buşra Arslan. Tasavvuf Düşünce Sisteminde Misâl Âlemi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Nesefi, Azizuddin. Keşfu’l-hakâyık. Ed. Ahmed Mehdi Damganî. Tahran: İntişârât-i İlmi ve Ferhengi, 1386.
• Öz, Mustafa. “Şeyhiyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39: 84-86. İstanbul, 2010.
• Rûmî, Mevlânâ Celâleddîn-i Muhammed. Mesnevi-yi Mânevî. 18. Bs. Tahran: İntişârât-i Tulu, 1385.
• Salarî, Yasir - Efçengî, Mehdi. “Ruykerdî İntikâdî be Şeyhiyye der Tatbik-i Hurkulya ber Âlem-i Misâl”. Fasılname-i İlmî-Pejuheşî-yi Âyine-yi Marifet. 31 (1999): 948-965.
• Sebzevârî, Molla Hâdi. Şerh-i Mesnevi. Ed. Mustafa Burucerdî. 1. Bs. Tahran: Sazmân-i Çap ve İntişârât-i Vezâret-i İrşâd-i İslamî, 1374.
• Seyyid Kazım Reştî. Tercüme-i Delilü’l-mutahayyirîn. Erişim: 15 Eylül 2020. https://www.alabrar.info/library/DALIL_F/f0000.
• Sühreverdî. “el Meşari’ ve’l-Mutârahât”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 1. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1375.
• Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
• Şa’ranî, Abdulvahhab. et-Tabakâtü’l-kübra. Ed. Ahmed Abdurrahim es-Sayih. 1. Bs. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 1426.
• Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Hüseyin Ziyai Tarabbeti,. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
• Şirazî, Ebulkasım Raz. Menâhicu Envâri’l-ma’rifeti fi Şerhi Misbâhi’ş-şerîati. Ed. Seyyid Muhammed Cafer Bakırî. 2. Bs. Tahran: Neşr-i Hankâh-i Ahmedî, 1363.
• Şirazî, Giyasuddin Deştegî. İşrâku Heyâkili’n-Nur. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Miras-i Mektûb, 1382.
• Şirazî, Kutbeddin. Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Ed. Abdullah Nuranî - Mehdi Muhakkik. 1. Bs. Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1383.
• Tabatabaî, Allame Seyyid Muhammed Hüseyin. Nihâyetü’l-Hikme. Ed. Ğulamrıza Feyyâzî. Kum: Muessese-i Amuzişi ve Pejuheşi-yi İmam Humeyni, 1381.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tarihu’t-Taberî. Ed. Muhammed Ebu’l-fazl İbrahim. 2. Bs. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1967.
• Ünsal, Mustafa. Ali Muhammed Şîrâzî ve Bâbilik Hareketi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, 2003.