Ekonomik Büyüme ve Kalkınmanın Önündeki Engel: Gelir Eşitsizliği ve Orta Gelir Tuzağı İlişkisi

Yıl 2025, Sayı: 124, 291 - 315, 01.10.2025

Yüksel Çağdaş

Öz

Bu çalışma, gelir eşitsizliği ile Orta Gelir Tuzağı arasındaki ilişkiyi 2000–2023 dönemi için 50 ülkeyi kapsayan panel veri seti üzerinden analiz etmektedir. Literatürde çoğunlukla büyüme–eşitsizlik ilişkisine odaklanan araştırmalardan farklı olarak, çalışma Orta Gelir Tuzağı bağlamını merkeze almakta ve üç farklı istatistiki yöntem kullanmaktadır. İlk olarak, Pearson, Spearman ve Kendall korelasyon katsayılarıyla değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ardından, panel regresyon analiziyle gelir eşitsizliğinin kişi başına gelir üzerindeki etkileri test edilmiştir. Son olarak, Dumitrescu–Hurlin panel nedensellik testi uygulanarak ilişkinin yönü ortaya konmuştur. Bulgular, gelir eşitsizliği ile ekonomik büyüme ve kalkınma arasında güçlü ve çift yönlü bir nedensellik bulunduğunu göstermektedir. Çalışma, Orta Gelir Tuzağından çıkış sürecinde kapsayıcı büyüme politikaları ve eşitsizliği azaltıcı yapısal reformları kapsayan kalkınma stratejilerinin önemine işaret ederek literatüre özgün ve metodolojik açıdan güçlü bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gelir Eşitsizliği , Orta Gelir Tuzağı , Ekonomik Büyüme ve Kalkınma , Korelasyon Analizi

Obstacle to Economic Growth and Development: Income Inequality and the Middle Income Trap Relationship

Öz

This study analyzes the relationship between income inequality and the Middle-Income Trap using a panel dataset covering 50 countries for the period 2000–2023. Unlike most studies in the literature that primarily focus on the growth–inequality nexus, this research places the Middle-Income Trap at the center and employs three different statistical methods. First, Pearson, Spearman, and Kendall correlation coefficients are applied to examine the relationships among the variables. Second, a panel regression analysis is conducted to test the impact of income inequality on per capita income. Finally, the Dumitrescu–Hurlin panel causality test is employed to identify the direction of the relationship. The findings reveal a strong and bidirectional causality between income inequality and economic growth and development. By highlighting the significance of inclusive growth policies and structural reforms aimed at reducing inequality in the process of overcoming the Middle-Income Trap, the study provides a novel and methodologically robust contribution to the literature.

Anahtar Kelimeler

Income Inequality , Middle Income Trap , Economic Growth and Development , Correlation Analysis

Kaynakça

• Acemoğlu, D., & Robinson, J. (2013). Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri. Doğan Kitap.
• Aghion, P., & Howitt, P. (1992). A Model of Growth through Creative Destruction. Econometrica, 60(2), 323-351. DOI: 10.2307/2951599
• Akbulut, E. (2021). Türkiye’de Enflasyon, Faiz, Vergiler ve Gelir Dağılımı İlişkisi: Ampirik Analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17(1), 147-169. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/62547/902454
• Akıncı, G. Y., & Akıncı, M. (2016). Ters-U Hipotezi Bağlamında Ekonomik Büyüme, Finansal Kalkınma ve Gelir Eşitsizliği Mekanizmaları Üzerine. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (622), 61-77. https://dergipark.org.tr/en/pub/fpeyd/issue/48023/607330
• Alesina, A., & Rodrik, D. (1994). Distributive Politics and Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 109(2), 465-490. doi.org/10.2307/2118470
• Alpdoğan, A. (2023). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Gelir Eşitsizliği İlişkisi: Sosyal Politikalar Bağlamında Bir Değerlendirme. Sosyoekonomi, 31(1), 1–20. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2023.01.01
• Alvaredo, F., Chancel, L., Piketty, T., Saez, E., & Zucman, G. (2018). World Inequality Report 2018. Harvard University Press.
• Apergis, N. (2015). Economic Freedom and Income Inequality: Further Evidence from 58 Countries In the Long-Run. Financial Theory and Practice, 39(4), 349-370. https://doi.org/10.3326/fintp.39.4.1
• Atkinson, A. B. (2015). Inequality: What Can Be Done? Harvard University Press.
• Baldwin, R., & Weder di Mauro, B. (2020). Economics in the Time of COVID-19. CEPR Press.
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data. England: John Wiley & Sons Ltd.
• Barro, R. J. (2000). Inequality and growth in a panel of countries. Journal of Economic Growth, 5(1), 5–32. https://doi.org/10.1023/A:1009850119329
• Berg, A.G. & Ostry, J.D. (2017). Inequality and Unsustainable Growth: Two Sides of the Same Coin?. IMF Econ Rev 65, 792–815. https://doi.org/10.1057/s41308-017-0030-8
• Börekci Dilsizler, E. B., & Yüksel Yıldırım, C. (2020). Gelir Dağılımı Eşitsizliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Seçilmiş AB Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama. Sosyal Beşeri ve Eğitim Bilimlerine Genel Bakış.
• Carvalho, L., & Rezai, A. (2016). Personal Income Inequality and Aggregate Demand, Cambridge Journal of Economics, 40(2), 491-505. https://doi.org/10.1093/cje/beu085
• Chowdhury, F., Desai, S., Audretsch, D. B., & Belitski, M. (2015). Entrepreneurship, corruption and income inequality. In The Workshop in Political Theory and Policy Analysis, Bloomington, Indiana, April (Vol. 1).
• Chudik, A., & Pesaran, M. H. (2015). Common Correlated Effects Estimation of Heterogeneous Dynamic Panel Data Models with Weakly Exogenous Regressors. Journal of Econometrics, 188(2), 393–420. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2015.03.007
• Cobham, A., & Sumner, A. (2013). Is It All About the Tails? The Palma Measure of Income Inequality. Center for Global Development Working Paper No 343.
• Çağdaş, Y. (2021). Orta Gelir Tuzağını Etkileyen Faktörler: Seçilmiş Ülkeler ve Türkiye Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, SBE.
• Çağdaş, Y., & Savaşan, F. (2025). Orta Gelir Tuzağını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: İkili Panel Logit Model Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 262-284. https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1577283
• Çütçü, İ., Atay, G., & Akkurt, A. (2020). Kalkınma-Gelir Dağılımı İlişkisi: Türkiye Ekonomisi Üzerine Yapısal Kırılmalı Ekonometrik Analiz. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 448-466. https://doi.org/10.47129/bartiniibf.733358
• De Hoyos, R. E., & Sarafidis, V. (2006). Testing For Cross-Sectional Dependence in Panel-Data Models. Stata Journal, 6(4), 482–496. https://doi.org/10.1177/1536867X0600600403
• Dumitrescu, E.-I., & Hurlin, C. (2012). Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels. Economic Modelling, 29(4), 1450–1460. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2012.02.014
• Easterly, W. (2001). The Middle Class Consensus and Economic Development. Journal of Economic Growth, 6(4), 317–335. https://doi.org/10.1023/A:1012786330095
• Egawa, A. (2013). "Will Income Inequality Cause a Middle-Income Trap in Asia?". World Bank Economic Review, 27(2), 143-161.
• Eichengreen, B., Park, D., & Shin, K. (2012). When Fast Growing Economies Slow Down: International Evidence and Implications for China. Asian Economic Papers, 11(1), 42-87. https://doi.org/10.1162/ASEP_a_00118
• Emirmahmutoglu, F., & Kose, N. (2011). Testing for Granger Causality in Heterogeneous Mixed Panels. Economic Modelling, 28(3), 870-876. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2010.10.018
• Erkişi, K., & Ceyhan, T. (2020). İktisadi Büyüme ve Gelir Dağılımı Adaleti İlişkisi: Bir Panel Veri Analizi. Sosyoekonomi, 28(43), 195-212. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2020.01.11
• Felipe, J., Abdon, A., & Kumar, U. (2012). Tracking the Middle-Income Trap: What Is It, Who Is in It, and Why?. Levy Economics Institute Working Paper, No 715. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2049330
• Field, A. (2013). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics (4th ed.). SAGE Publications.
• Forbes, K. J. (2000). A Reassessment of the Relationship Between Inequality and Growth. American Economic Review, 90(4), 869–887. https://dx.doi.org/10.1257/aer.90.4.869
• Frees, E. W. (1995). Assessing Cross-Sectional Correlation in Panel Data. Journal of Econometrics, 69(2), 393–414. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01658-M
• Galor, O., & Moav, O. (2004). From physical to human capital accumulation: Inequality and the process of development. Review of Economic Studies, 71(4), 1001–1026. https://doi.org/10.1111/0034-6527.00312
• Galor, O., & Zeira, J. (1993). Income Distribution and Macroeconomics. Review of Economic Studies, 60(1), 35-52. https://doi.org/10.2307/2297811
• Gill, I., & Kharas, H. (2007). An East Asian renaissance: Ideas for economic growth. World Bank Publications.
• Goldin, C., & Katz, L. F. (2008). The Race Between Education and Technology. Harvard University Press.
• Göksu, S., & Kılıç, R. (2020). Gelir Dağılımındaki Eşitsizliğin Belirleyicilerine Yönelik Panel Nedensellik Analizi: OECD Ülkeleri Örneği. Maliye Dergisi, 178, 82-97.
• Greene, W. H. (2016). Ekonometrik Çözümleme. 7. Baskıdan Çeviri. Ankara: Palme Yayıncılık. Çev: Ümit ŞENESEN.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri (Beşinci Basımdan Çeviri). Çeviren: Ümit Şenesen & Gülay Günlük Şenesen. Literatür Yayınları.
• Gupta, S., Davoodi, H., & Alonso-Terme, R. (2002). Does Corruption Affect Income Inequality and Poverty?. Economics of Governance, 3(1), 23-45. https://doi.org/10.1007/s101010100039
• Hsiao, C. (2014). Analysis Of Panel Data, Third Edition, United States: Cambridge University Press
• Im, K. S., Pesaran, M. H., & Shin, Y. (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115(1), 53–74. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(03)00092-7
• Islam, N. (2013). Beyond the Middle Income Trap: What Kind of High Income Country can China Become?. The International Centre for the Study of East Asian Development, 2013/20.
• Islam, N. (2014). Will Inequality Lead China to the Middle Income Trap?. Frontiers of Economics in China, 9(3), 398-437. https://doi.org/10.3868/s060-003-014-0020-4
• Kalaycı, Ş. (2019). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. 9. Baskı, Ankara: Dinamik Akademi Yayınlar-Tarcan Matbaacılık
• Karaş, G. (2021). Gelir Dağılımı ve Kalkınma İlişkisi: BRICS-T Ülkeleri Örneği. Maliye Dergisi, 180, 233-251.
• Lee, K. (2013). Schumpeterian Analysis of Economic Catch-up: Knowledge, Path-Creation, and the Middle-Income Trap. Cambridge University Press.
• Lee, J. & Gereffi, G. (2021). Innovation, Upgrading, and Governance In Cross-Sectoral Global Value Chains: The Case Of Smartphones, Industrial and Corporate Change, 30(1), 215–231, https://doi.org/10.1093/icc/dtaa062
• Levin, A., Lin, C. F., & Chu, C. S. J. (2002). Unit Root Tests in Panel Data: Asymptotic and Finite-Sample Properties. Journal of Econometrics, 108(1), 1–24. https://doi.org/10.1016/S0304-4076(01)00098-7
• Lopez, L., & Weber, S. (2017). Testing for Granger Causality in Panel Data. The Stata Journal, 17(4), 972–984. https://doi.org/10.1177/1536867X1801700412
• Lucas Jr, R. E. (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42. https://doi.org/10.1016/0304-3932(88)90168-7
• Milanovic, B. (2016). Global Inequality: A New Approach for the Age of Globalization. Harvard University Press.
• North, D. C. (2010). Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans. 2. Baskı, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları
• OECD. (2021). Income Inequality Data and Trends. OECD Publishing.
• Orhunbilge, N. (2017). Uygulamalı Regresyon ve Korelasyon Analizi. 3. Baskı, Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Ostry, J. D., Berg, A. & Tsangarides, C. G. (2014). Redistribution, Inequality, and Growth. IMF Staff Discussion Note.
• Öztürk, E. & Oktar, S. (2017). Kalkınma Gelir Eşitsizliği İlişkisi: Türkiye Örneği. Akademik Hassasiyetler, 4(8), 101-123. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue/33537/306700
• Persson, T., & Tabellini, G. (1994). Is Inequality Harmful for Growth? American Economic Review, 84(3), 600–621.
• Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels. University of Cambridge, Working Paper No. 0435.
• Pesaran, M. H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test In the Presence of Cross-Section Dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265–312. https://doi.org/10.1002/jae.951
• Piketty, T. (2014). Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Rodrik, D. (2016). Premature Deindustrialization. Journal of Economic Growth, 21(1), 1-33. https://doi.org/10.1007/s10887-015-9122-3
• Romer, P. M. (1990). Endogenous Technological Change. Journal of Political Economy, 98(5), S71-S102. https://www.jstor.org/stable/2937632
• Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya M., Yıldırım, H. H. & Kantar, L. (2019). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları: Kavram-Uygulama-Analiz. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Solow, R. M. (1956). A Contribution to the Theory of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94. https://doi.org/10.2307/1884513
• Stiglitz, J. E. (2014). Eşitsizliğin Bedeli. İletişim Yayınları.
• Sukiassyan, G. (2007). Inequality and growth: What does the transition economy data say?. Journal of comparative economics, 35(1), 35-56. https://doi.org/10.1016/j.jce.2006.11.002
• Şengür, M. (2020). Gelir Eşitsizliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Geçiş Ekonomileri Üzerine Panel Veri Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 331-346. https://doi.org/10.17153/oguiibf.603523
• Ersungur, Ş. M., Takım, A., Dikmen, A. T., & Aksu, L. E. (2020). Türkiye’de ekonomik büyüme ile gelir dağılımı arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 227-240. DOI: 10.16951/atauniiibd.643728
• Ulusoy, A., Karakurt, B. & Akbulut, E. (2015). Eğitim harcamalarının gelir dağılımına etkisi: Türkiye’de yükseköğretimin gelir eşitsizliğini giderici işlevi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2), 45-75. https://dergipark.org.tr/tr/pub/finance/issue/61458/917865
• Williamson, J. (2015). Latin American Inequality: Colonial Origins, Commodity Booms, or a Missed 20th-Century Leveling?. Journal of Economic History, 75(4), 937-975. https://doi.org/10.1080/19452829.2015.1044821
• Wooldridge, J. M. (2010). Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data (2nd ed.). MIT Press.
• World Bank. (2013). World Development Report 2013: Jobs. The World Bank.
• Worldbank (2025). World Development Indicators (GINI Index Data Set, Atlas Method, Per Capita GDP Data Set). Erişim tarihi: 07.07.2025, https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2020). Panel Veri Ekonometrisi. 5. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık
• Kefi, M. & Zouhaier, H. (2012). Inequality and economic growth. Asian Economic and Financial Review, 2(8), 1013-1025. https://archive.aessweb.com/index.php/5002/article/view/947