Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne Göre Geliştirilen Coğrafya Dersi Öğretim Programı Bütünleşik Yapısının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 1, 453 - 492, 24.12.2025

Mehmet Ünal

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1699693

Öz

Bir dersin öğretimi ile ilgili planlı, programlı tüm etkinlikleri kapsayan öğretim programları, çağın gereklerine göre güncellenir. Özellikle 21. yüzyılın gereklilikleri, hızlı değişim ve gelişmeler program güncellemelerinin en önemli gerekçelerini oluşturur. Türkiye’de Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2024 yılında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne göre bazı derslerin öğretim programları güncellenmiştir. Bu derslerden biri de coğrafyadır. Bu araştırmanın amacı, 2024 Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nın bütünleşik yapısını incelemektir. Doküman analizi çerçevesinde yürütülen araştırmada, kodlama birimi olarak programın bileşenleri olan alan becerileri, kavramsal beceriler, eğilimler, sosyal duygusal öğrenme becerileri, okuryazarlık becerileri, değerler, disiplinler arası ilişkiler, içerik çerçevesi, anahtar kavramlar, ölçme ve değerlendirme, temel kabuller ve farklılaştırma alınmıştır. Bulgular, içerik analizi ile sunulmuştur. Araştırma sonucunda, programda birçok beceri ve değerin yer aldığı, fakat bunlardan bazılarına az yer verildiği tespit edilmiştir. Bu sonuçlar dikkate alınarak program revizyonu çalışmalarına esas olacak hususlar ile öğretmenlere ve araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli , bütünleşik program , coğrafya dersi öğretim programı , beceri , değer , kavram

Etik Beyan

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi”nde belirtilen kurallara uyduğumu ve “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler”e dayalı hiçbir işlem yapmadığımı beyan ederim. Aynı zamanda yazarın tek başına çalışmayı hazırladığını, herhangi bir çıkar çatışmasının bulunmadığını, tüm etik ihlallerde tüm sorumluluğun makale yazarına ait olduğunu beyan ederim.

An Analysis of the Integrated Structure of the Geography Curriculum Formulated under the Century of Türkiye Education Model

Öz

Teaching programs, which encompass all planned and structured activities related to course instruction, are periodically updated to align with the evolving needs of different age groups. In particular, the rapid changes and demands of the 21st century have become key drivers for curriculum revisions. In 2024, Türkiye’s Ministry of National Education revised the curricula of several subjects in line with the Century of Türkiye Education Model, including the geography course. This study focuses on the integrated structure of the 2024 Secondary Education Geography Course Curriculum. Employing document analysis as the research method, the study examined program components—such as field skills, conceptual skills, tendencies, social-emotional learning skills, literacy skills, values, interdisciplinary connections, content framework, key concepts, assessment and evaluation approaches, foundational principles, and differentiation—as coding units. The findings were analyzed and presented through content analysis. The results indicate that while the curriculum incorporates a wide range of skills and values, some of these elements are underrepresented. Based on these outcomes, the study offers recommendations for teachers and researchers, aiming to inform future curriculum development and revision efforts.

Anahtar Kelimeler

Turkish Century Maarif Model , integrated program , geography curriculum , skills , values , concepts

Kaynakça

• Akkuş, M. (2008). Coğrafya dersi öğretim programının (2005) öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Akyıldız, S. (2020). Öğretim programı okuryazarlığı kavramının kavramsal yönde analı̇zı̇: Bı̇r ölçek gelı̇ştı̇rme çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 73, 315-332. https://doi.org/10.17755/esosder.554205
• Alvior, M. (2015). The Meaning and importance of curriculum development. https://simply educate.me/2014/12/13/the-meaning-and-importance-ofcurriculum- development/
• Artvinli, E., Gülüm, K., & Coşkun, S. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafya dersine karşı eğilimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(14), 6269.
• Aşkar, P., & Altun, A. (2023). K-12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli üzerine bir çalışma. Millî Eğitim, 52 (Özel Sayı), 925-940. DOI: 10.37669/milliegitim.1308740
• Aşkar, P., Topçu, H. İ., Altun, A., Cırık, İ., & Kandırmaz, M. (2023). K12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli. MEB Yayınları.
• Atalay, İ. (2007). Genel coğrafya. Meta Basım Yayıncılık.
• Bailey, K. D. (1994). Methods of social research. The Free Press.
• Barrass, R. (2005). Scientists must write: A guide to better writing for scientists, engineers and students, Routledge.
• Bednarz, S., Bockenhauer M, H., & Wlak, F. H. (2005). Mentoring: A new approach to geography teacher preparation, journal of geography. National Council for Geographic Education, USA.
• Blewitt, C., Fuller-Tyszkiewicz, M., Nolan, A., Bergmeier, H., Vicary, D., Huang, T., ... & Skouteris, H. (2018). Social and emotional learning associated with universal curriculum-based interventions in early childhood education and care centers: A systematic review and meta-analysis. JAMA Network Open, 1(8), e185727-e185727.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Cırık, İ. (2023). Eğilimler. P. Aşkar, H. İ. Topçu, A. Altun, İ. Cırık & M. Kandırmaz (Ed.ler), K12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli (s. 59-70). MEB Yayınları.
• Cırık, İ., Genç, E., Demirel Kaya, E., & Yılmaz, M. İ. (2023). K12 beceriler çerçevesi öğretim tasarımı modeli: Anahtar ögeler. Millî Eğitim, 52(1), 997-1026. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1307715
• Coşkun, M. (2003). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya ünitelerinin içerik yönünden değerlendirilmesi. C. Şahin C. (Ed.), Konu alanlı ders kitabı inceleme kılavuzu; sosyal bilgiler içinde (s 299-315). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. M. Bütün & S. B. Demir, (Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Demirel, Ö. (2009). Eğitimde program geliştirme. Pegem Akademi Yayınları.
• Doğan, Y., Kabapınar, Y., Zaman, S., & Duman, E. Z. (2023). Sosyal bilimler alan becerileri: Kavram, kapsam ve geliştirme öyküsü. Millî Eğitim, 52(Özel Sayı), 1055-1118. 10.37669/milliegitim.1309009
• Doğanay, H., & Sever, R. (2016). Genel ve fiziki coğrafya. Pegem Akademi Yayınları.
• Doğanay, H. (2002). Coğrafya öğretim yöntemleri. (5. baskı) Aktif Yayınevi.
• Dündar, E., Sözcü, U., & Türker, A. (2023). Coğrafya öğretmenlerinin öğretim programı okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 1245-1281.
• Elias, M. J., Zins, J. E., Weissberg, R. P., Frey, K. S., Greenberg, M. T., Haynes, N. M., Kessler, R., Schwab-Stone, M. E., & Shriver, T. P. (1997). Promoting social and emotional learning: Guidelines for educators. Alexandria, Association for Supervision and Curriculum Development.
• Erden, M. (1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. Alkım Yayınları.
• Esen Aygün, H. (2017). Sosyal-duygusal öğrenme programlarının sosyal duygusal öğrenme becerilerinin gelişimine, akademik başarı ve sınıf iklimi algısına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• European Union. (2020, July). Directorate-general for structural reform support: Labour market, education, health and social services. Publications Office of the European Union. https://commission.europa.eu/system/ files/2020-07/ht0120285enn.pdf
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGram-Hill Publishing.
• Frank, B. (2010). Critical thinking and decision-making skills. D. Huber (Ed.), In Leadership and Nursing Care Management. Mosby Elsevier.
• Franzblau, L. E., & Chung, K. C. (2012). Graphs, tables, and figures in scientific publications: the good, the bad, and how not to be the latter. The Journal of Hand Surgery, 37(3), 591-596.
• Geçit, Y. (2008). Cumhuriyet dönemi lise coğrafya öğretim programları üzerinde bir çalışma. Marmara Coğrafya Dergisi, 18, 149 – 178.
• Girgin, M. (2010). Coğrafya programının (2005) kavramsal yapısı. Doğu Coğrafya Dergisi, 15(23), 145-156.
• Goodchild, M. (2006). The fourth R: Rethinking GIS education. ArcNews, 28(3), 1. https://doi.org/10.1080/17538940701782528
• Greenberg, M. T., Weissberg, R. P., O’Brien, M. U., Zins, J. E., Fredericks, L., Resnik, H., & Elias, M. J. (2003). Enhancing school-based prevention and youth development through coordinated social, emotional, and academic learning. American Psychologist, 58(6-7), 466-474.
• Gülcan, C. (2025). MAXQDA programının nitel araştırma analizlerinde kullanımı: temsili bir çalışma. Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 47- 59. https://doi.org/10.15659/tjss.2025.003
• Gülersoy, A. E. (2007). Eski ve yeni 9-10. sınıf coğrafya öğretim programlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 163-173.
• Helmane, I., & Briška, I. (2017). What is developing integrated or interdisciplinary or multidisciplinary or transdisciplinary education in school? Signum Temporis, 9(1), 7–15. https://doi.org/10.1515/sigtem-2017-0010
• Hoepfl, M. C. (1997). Choosing qualitative research: A primer for technology education researchers. Journal of Technology Education, 9(1), 47-63.
• iGeo (The International Geography Olympiad). (2025). Statutes International Geography Olympiad. http://www.geoolympiad.org/fass/geoolympiad/ participation/index.shtml
• Jones, C. (2009) Interdisciplinary approach-advantages, disadvantages, and the future benefits of interdisciplinary studies. ESSAI, 7(26), 76-81.
• Kahramanoğlu, R., & Altun, D. (2023). Okuryazarlık becerileri. P. Aşkar, H. İ. Topçu, A. Altun, İ. Cırık & M. Kandırmaz (Ed.ler.), K12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli (s. 245-298). MEB Yayınları.
• Kahramanoğlu, R., Altun, D., & Bakan Kalaycıoğlu, D. (2024). K12 beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli: Okuryazarlık becerileri. Millî Eğitim, 53(241), 499-518. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1307713
• Karabağ, S. (2010). Tarihsel süreçte coğrafya dersi öğretim programlarının gelişimi. R. Özey & S. İncekara, (Ed.ler), Coğrafya eğitiminde kavram ve değişimler içinde (s. 77-98). PegemA Yayınları.
• Karabağ, S., & Şahin S. (2007). Coğrafya dersi öğretim programı (2005). S. Karabağ & S. Şahin (Ed.ler), Kuram ve uygulamada coğrafya eğitimi içinde (s. 53-75). Gazi Kitabevi Yayınları.
• Karabağ, S., Şahin, S., & Şahin, B. (2021). Coğrafya dersi öğretim programları. Pegem Akademi Yayınları.
• Kargın, T. (2022). Erken çocukluk döneminde dijital okuryazarlıklar. D. Altun, & F. Tantekin-Erden (Eds.), Erken çocukluk döneminde dijital teknolojiler. Nobel Yayınları.
• Katz, L. G. (1993). Dispositions: Definitions and implications for early childhood practices. ERIC/EECE: A Monograph Series, No. 4.1-47.
• Kelly, A. V. (2004). The Curriculum: theory and practice. Sage Publications.
• Kerski, J. J. (2001). A national assesment of GIS in American high schools. International Research in Geographical and Environmental Education, 10(1), 72-84.
• Kızılcaoğlu, A. (2006). Coğrafya dersi öğretim programı hakkında düşünceler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 1–19.
• Knaflic, C. N. (2015). Storytelling with data: A Data visualization guide for business professionals. John Wiley & Sons.
• Kulo, V. A. (2011). Design, development, and formative evaluation of a geographic information system-supported science Web-based inquiry module. (Publication No. 3456166) [Doctoral Dissertations, Lehigh University] ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www. learntechlib.org/p/119739/
• Lane, R., & Bourke, G. (2017). Assessment in geography education: a systematic review. International Research in Geographical and Environmental Education, 28(1), 22-36.
• Leu, D. J., Kinzer, C. K., Coiro, J., Castek, J., & Henry, L. A. (2017). New literacies: A dual-level theory of the changing nature of literacy, instruction, and assessment. Journal of Education, 197(2), 1-18. https://doi.org/10.1177/ 002205741719700202
• Lewis, A., & Smith, D. (1993). Defining higher-order thinking. Theory into Practice, 32(3), 131-137. https://doi.org/ 10.1080/00405849309543588
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New directions for evaluation, 30, 73-84. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/ev.1427
• Lunenburg, F. C. (2011). Key components of a curriculum plan: Objectives , content , and learning experiences. Schooling, 2(1), 2–5.
• Mayer, R. E. (2019). Problem solving. M. McCrudden (Ed.), In Oxford research encyclopedia of education. Oxford University Press. https://doi .org/10.1093/acrefore/9780190264093.013.860
• Mayer, R. E., & Gallini, J. K. (1990). When is an Illustration Worth Ten Thousand Words? Journal of Educational Psychology, 82(4), 715-726.
• McDonough, S., & McGraw, A. (2020). Thinking dispositions for teaching: Enabling and supporting resilience in context. In C. F. Mansfield (Ed.), Cultivating teacher resilience: International approaches, applications and impact. (pp. 69-83). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-15- 5963-1_5
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu [MYK]. (2015). Türkiye yeterlilikler çerçevesi. https://myk.gov.tr/images/articles/editor/130116/TYC_teblig_2.pdf
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Analizde ilk adımlar. S. Akbaba & A. Ersoy (Ed.), Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (ikinci baskıdan çeviri) içinde (4. baskı., s. 50-89). Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2023). K12 Beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli (Özel Sayı). https://dhgm.meb.gov.tr/meb_iys_ dosyalar/2024_02/05124742_2023ozelsayik12beceriler.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2024a). Ortaöğretim coğrafya dersi öğretim programı (9, 10, 11 ve 12. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları ortak metni. MEB Yayını. https://mufredat.meb.gov.tr/
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications.
• OECD (2023). Programme for international student assessment (PISA) results from PISA 2022. https://www.oecd.org/publication/pisa-2022-results/ country-notes/canada-901942bb/
• OECD. (2022). Building the future of education. https://www.oecd.org/education/ future-of-education-brochure.pdf
• Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2014). Eğitim programı: temeller, ilkeler ve sorunlar. Çeviri: Asım Arı. Eğitim Yayınevi.
• Özçağlar, A. (2003). Coğrafyaya giriş. Hilmi Usta Matbaası.
• Özhan, M. B., Taşgın, A., Kandırmaz, M., Kerkez, B., & Elçi, Y. (2023). Sosyalduygusal öğrenme becerileri. P. Aşkar, H. İ. Topçu, A. Altun, İ. Cırık & M. Kandırmaz (Ed.ler), K12 beceriler çerçevesi: Türkiye bütüncül modeli (s. 37-58). MEB Yayınları.
• Pahl, K., & Rowsell, J. (2020). Living literacies: Literacy for social change. MIT Press.
• Pai, D., Chua, S. K., & Sood, S. (2017). Figures, tables and supporting material. In S. C. Parija & V. Kate (Eds.), Writing and publishing a scientific research paper. Springer.
• Payton, J. W., Weissberg, R. P., Durlak, J. A., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., Schellinger, K. B., & Pachan, M. (2008). The positive impact of social and emotional learning for kindergarten to eighth-grade students: Findings from three scientific reviews. Academic, Social, and Emotional Learning (CASEL). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED505370.pdf
• OECD (2025). PISA framework 2025. https://pisa-framework.oecd.org/ science-2025/tur_tur/
• Riveros, A., Norris, S. P., Hayward, D. V., & Phillips, L. M. (2012). Dispositions and the quality of learning. In J. R. Kirby & M. J. Lawson (Eds.), Enhancing the quality of learning: Dispositions, instruction, and learning processes (32-50). Cambridge University Press.
• Roberts, M. (2003). Learning through enquiry. making sense of geography in the key stage 3. Geographical Association.
• Roth, W. M., & Bowen, G. M. (2003). When are graphs worth ten thousand words? An expert-expert study”. Cognition and Instruction, 21(4), 429- 473.
• Ryu, M. (2015). Action research on elementary music class by pre-service teachers based on curriculum literacy. Science and Technology, 8(8), 65–76.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Saldana, J. (2011). Fundamentals of qualitative research. Oxford University Press.
• Semerci, Ç. (2022). Eleştirel düşünme taksonomisi. E. Yeşilyurt. (Ed.), Eğitim taksonomileri içinde (s. 225-246). Vizetek Yayıncılık.
• Sever, R. (2022). Coğrafya okuryazarlığı. R. Sever (Ed.), Eğitimde coğrafya okuryazarlığı-I içinde (s. 2-64). Pegem Akademi yayınları.
• Shaunessy E., & Page, C. (2006). Promoting inquiry in the gifted classroom through GPS and GIS technologies. Gifted Child Today, 29(4), 42-53.
• Smith, M. K. (2000). Curriculum theory and practice. the encyclopaedia of informal education. http://infed.org/mobi/curriculum-theoryandpractice/
• Solem, M., Vaughan, P., Savage, C., & De Nadai, A.S. (2021). Student- and school-level predictors of geography achievement in the United States, 1994 − 2018. Journal of Geography, 120(6), 201-211.
• Sözen, E. (2011). Ortaöğretim 10. sınıf coğrafya dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sözen, E., & Genç, M. (2024). Fen bilimleri eğitimi ve coğrafya. H. Akdağ, İ. Y. Öztürk & S. Say (Ed.ler), Eğitimde ve kültürde akademik çalışmalar içinde (s. 154-164). Kitap Dünyası Yayınları.
• Sözen, E., & Tokcan, H. (2024). Coğrafya eğitiminin önemi ve 2018 ve 2024 coğrafya dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. H. Akdağ, İ. Y. Öztürk & S. Say (Ed.ler), Eğitimde ve kültürde akademik çalışmalar içinde (s. 165-183). Kitap Dünyası Yayınları.
• Stabback, P. (2016). What makes a quality curriculum? Current and critical issues in curriculum and learning. UNESCO International Bureau of Education.
• Şahin, B. (2019). 2005 ve 2018 coğrafya dersi öğretim programlarına yönelik karşılaştırmalı bir değerlendirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(1), 81-102.
• Şahin, C. (2001). Türkiye’de coğrafya öğretimi, sorunlar- çözüm önerileri. Gündüz Yayıncılık.
• Şeyhioğlu, A., & Geçit, Y. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafyaya yönelik tutumlarının kişisel özellikleri açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/issej/issue/26444/278880
• Taş, H. İ., & Kızılcaoğlu, A. (2007). Coğrafya dersi öğretim programı 2005’e eleştirisel bir bakış. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2). 141-156.
• The National Skills Strategy. (2021). The national skills strategy. https:// www.bmas.de/SharedDocs/Downloads/DE/Publikationen/a805eimplementation- reportnational-skills-strategy.pdf
• Thornton, H. (2006). Dispositions in action: Do dispositions make a difference in practice? Teacher Education Quarterly, 33(2), 53-68.
• Tomey, A. M. (2009). Guido to nursing management and leadership. Mosby Elsevier.
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times. John Wiley & Sons.
• Turoğlu, H. (2006). Ortaöğretim coğrafya müfredatında yapılandırmacı öğrenme. Türk Coğrafya Dergisi, 47, 147-156.
• Ünal, M. (2023). The Climate literacy levels of secondary school students and their opinions on climate change. Bartın University Journal of Faculty of Education, 12(4), 673-690.
• World Economic Forum [WEF]. (2020, October). The future of jobs report. https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf
• Yiğit Özüdoğru, H. (2024). Cumhuriyet dönemi coğrafya dersi öğretim programları (1924-2024). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(49), 1714-1737. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1477944
• Zwartjes, L., Lázaro, M. L., de Donert, K., Sánchez, I. B, González, R. D. M., & Woloszyńska Wiśniewska, E. (2017). Literature review on spatial thinking. https://www.gilearner.ugent.be/wp-content/uploads/2016/05/ GI-Learner-SpatialThinkingReview.pdf