Program Okuryazarlığı Perspektifinden Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli: Farklı Öğretim Kademelerinden Öğretmen Değerlendirmeleri

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 1, 341 - 384, 24.12.2025

Fatih Ozturk , Muhammed Akıncı , Adem Beldağ

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1706873

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM) ile uygulamaya konulan öğretim programlarının sınıflarda nasıl hayat bulduğunu öğretmenlerin program okuryazarlık durumları üzerinden incelemektir. Araştırmada nitel durum çalışması (bütüncül tek durum çalışması) tasarımı kullanılmıştır. Araştırma verileri amaçsal örnekleme yöntemlerinin farklı alt türleriyle seçilen ve devlet okullarında görev yapan 22 öğretmenden toplanmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından geliştirilen Maarif Modeli Kelime İlişkilendirme Testi (MMKİT) ve yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Toplanan verilerinin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma bulgularının araştırma sorularına göre sınıflandırılmasında program okuryazarlığının boyutları olan programı tanıma, hayata geçirme, sorgulama ve programa değer verme süreçleri dikkate alınmıştır. Bu bağlamda bulgular, öğretmenlerin programı tanıma sürecinde ahlak ve erdem gibi kavramları ve öğrenci merkezli yaklaşımları önemsediklerini; hayata geçirme sürecinde ders kitapları, teknoloji kullanımı ve öğrenci merkezli etkinliklere ağırlık verdiklerini; sorgulama sürecinde içerik yoğunluğu ve öğrenci seviyesine uygunluk konularına dikkat çektiklerini; programa değer verme boyutunda ise programın aktif öğrenmeyi teşvik ettiği ve düşünme becerilerine sahip bireyler yetiştirmeye katkı sağladığı yönünde bir görüşe sahip olduklarını ortaya koymaktadır. Araştırma bulgularından elde edilen sonuçlar doğrultusunda öğretmen eğitimi, program geliştirme ve uygulama süreçlerine ilişkin çeşitli öneriler sunulmuştur. TYMM öğretim programlarının sahadaki etkinliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamak için tüm öğretmenleri kapsayan, uygulamaya dönük ve sürekli mesleki gelişimi destekleyen hizmet içi eğitim programları geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Program okuryazarlığı , öğretim programları , program geliştirme , Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli

The Türkiye Century Maarif Model from a Curriculum Literacy Perspective: Teacher Evaluations Across Different Educational Levels

Öz

This study aims to examine how the curricula introduced through the Türkiye Century Education Model (TCMM) are implemented in classrooms based on teachers' curriculum literacy. A qualitative case study design (holistic single case) was employed. The data were collected from 22 teachers working in public schools, selected through various purposive sampling strategies. Data collection tools included the Maarif Model Word Association Test (MMWAT) and a semi-structured interview form developed by the researchers. The data were analyzed using content analysis. In classifying the findings according to the research questions, the dimensions of curriculum literacy—recognizing the curriculum, implementing the curriculum, questioning the curriculum, and valuing the curriculum—were taken into consideration. Accordingly, the findings reveal that teachers, in the recognition process, emphasize concepts such as morality and virtue as well as student-centered approaches; in the implementation process, they focus on the use of textbooks, technology, and student-centered activities; in the questioning process, they highlight issues such as content density and alignment with student levels; and in the valuing dimension, they express that the curriculum promotes active learning and contributes to the development of thinking skills. Based on the findings, several recommendations are offered regarding teacher education, curriculum development, and implementation processes. To ensure the effectiveness and sustainability of the TCMM in practice, in-service training programs should be developed that are inclusive of all teachers, practice-oriented, promote critical thinking, and support continuous professional development

Anahtar Kelimeler

Curriculum literacy , curriculum , curriculum development , the Century of Türkiye Education Model

Kaynakça

• Achinstein, B., & Ogawa, R. (2006). (In) fidelity: What the resistance of new teachers reveals about professional principles and prescriptive educational policies. Harvard Educational Review, 76(1), 30–63. https:// doi.org/10.17763/haer.76.1.e14543458r811864
• Akpınar, B., Özer, B., Oral, B., & Köksalan, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin program geliştirme ve felsefi düzlemden analizi. EKEV Akademi Dergisi, 99, 59–73.
• Akıncı, M., & Şahin, H. (2024). Digital transformation in education: The role of the online curriculum development course in teacher training. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 2048–2068.
• Altıntaş, İ. N. (2025). Maarif Yüzyılı Eğitim Modeli’nin 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersinin eleştirel ve sorgulayıcı yaklaşım bağlamında incelenmesi: Beceri ve eğilimler örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 73, 660–683.
• Ariav, T. (1991). Growth in teachers’ curriculum knowledge through the process of curriculum analysis. Journal of Curriculum and Supervision, 6(3), 183–200.
• Arslankara, V. B., & Arslankara, E. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin felsefi temelleri: Ontolojik, epistemolojik ve aksiyolojik bakış açılarından bir değerlendirme. İstanbul Eğitim Dergisi, 1(1), 121–145. https://doi. org/10.71270/istanbulegitim.istj.1557889
• Aslan, S. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Aydın, Z. N. (2025). Oz büyücüsü’nün Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni’nde belirtilen ‘yetkin ve erdemli insan’ profili açısından incelenmesi. Bezgek Yabancılara Türkçe Öğretimi Dergisi, 4(1), 11–21.
• Bay, E., Kahramanoğlu, R., Döş, B., & Özpolat, E. (2017). Analysis of factors affecting commitment to the program. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Faculty of Education, 1(43), 110–137. https://doi. org/10.21764/efd.02208
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Ben-Peretz, M. (1990). The teacher curriculum encounter: Freeing teachers from the tyranny of texts. State University of New York Press.
• Berk, Ş., & Özer, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM) öğretim programlarına ilişkin düşünceler. Journal of History School, 73, 3241– 3256.
• Bocconi, S., Chioccariello, A., Dettori, G., Ferrari, A., & Engelhardt, K. (2016). Developing computational thinking in compulsory education: Implications for policy and practice (EUR 28295 EN). Publications Office of the European Union.
• Boncuk, A. (2021). Examining the relationship between teachers’ curriculum literacy and their commitment to the curriculum. Anatolian Turkish Journal of Education, 3(1), 88–108.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 19. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. Routledge.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3rd ed.). SAGE Publications.
• Czarnota-Bojarska, J. (2021). The ethics of organizational research: Methodological considerations for ensuring respondents’ anonymity and confidentiality. EWOP in Practice, 15(1), 54–65.
• Çıray, F., Küçükyılmaz, E. A., & Güven, M. (2015). Ortaokullar için güncellenen fen bilimleri dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 31–56.
• Çoğmen, S., & Yılmaz Özelci, S. (2024). The teacher as an implementer: A systematic review of curriculum literacy. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 1538–1569. https://doi.org/10.51460/baebd.1508308
• Davis, E. A., & Krajcik, J. S. (2005). Designing educative curriculum materials to promote teacher learning. Educational Researcher, 34(3), 3–14.
• Demeuse, M. & Christine, S. (2016). Eğitimde program geliştirme: Politik kararlarda uygulamaya (Y. Budak, Çev.). Pegem Akademi.
• Dikbayır, A., & Bümen, N. T. (2016). Investigation of adherence to the ninthgrade mathematics curriculum. International Journal of Curriculum and Instructional Studies, 6(11), 17–38.
• Doğan, D., & Semerci, N. (2016). Administrator opinions on the problems encountered in the implementation of curriculum and solutions to problems. Turkish Studies, 11(9), 279–304. https://doi.org/10.7827/ TurkishStudies.9547
• Duyul, S., Duyul, Y., Kesman, M., & Kesman, M. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli konusunda öğretmen görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 5(3), 20262–20262.
• Ertürk, S. (2013). Eğitimde program geliştirme (6. baskı.). Edge Akademi.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education (7th ed.). McGraw-Hill.
• Gani, S. A., & Mahjaty, R. (2017). English teachers’ knowledge for implementing the 2013 curriculum. English Education Journal, 8(2), 199–212.
• Güleş, E. (2022). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlıkları ve öğretim programına bağlılıklarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Güneş, G., & Baki, A. (2012). Primary school teachers’ views on 4th grade mathematics curriculum. Education & Science, 37(163), 81–95.
• Hashweh, M. Z. (2005). Teacher pedagogical constructions: A reconfiguration of pedagogical content knowledge. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 11(3), 273–292. https://doi.org/10.1080/13450600500105502
• Hevedanlı, M., & İnce, H. H. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli biyoloji dersi öğretim programının soft beceriler açısından incelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 163(163), 104–119.
• Johnstone, A. H., & Moynihan, T. F. (1985). The relationship between performances in word association tests and achievement in chemistry. The European Journal of Science Education, 7(1), 57–66.
• Kadıoğlu Ateş, H. (2025). Cumhuriyetten günümüze ilkokul programları bağlamında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programlarına genel bakış. The Journal of Academic Social Science, 162(162), 89–116.
• Kahraman, A. (2020). Examination of private school teachers’ levels of educational program literacy, epistemological beliefs, and individual innovativeness [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Kahramanoğlu, R. (2019). Öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlığına yönelik yeterlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 827–840. https://doi.org/10.17719/ jisr.2019.3495
• Karaer, H. (2006). Fen bilgisi öğretmenlerinin ilköğretim II. kademedeki fen bilgisi öğretimi hakkındaki görüşleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 97–111.
• Karagöl, E., & Aydoğan, Ş. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ortaokul Türkçe dersi öğretim programındaki değerler açısından Türkçe öğretmenlerinin 5. sınıflara önerdiği çocuk edebiyatı kitapları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 13(1), 73–93.
• Karakuyu, A. (2023). The contribution of teachers’ curriculum literacy on their curriculum fidelity: Curriculum literacy-curriculum fidelity. International Journal of Curriculum and Instruction, 15(3), 1785–1800.
• Keskin, A. (2020). Öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlık düzeylerine yönelik algılarının belirlenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Köçer, N. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Türkçe dersi öğretim programı ve 5. sınıf Türkçe ders kitabının kültür okuryazarlığı bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 14(1), 161–171.
• LaChausse, R. G., Clark, K. R., & Chapple, S. (2014). Beyond teacher training: The critical role of professional development in maintaining curriculum fidelity. Journal of Adolescent Health, 54(3), 53–58.
• Lund, J., & Tannehill, D. (2014). Standards-based physical education curriculum development (3rd ed.). Jones & Bartlett Learning.
• Mandukwini, N. (2016). Challenges towards curriculum implementation in high schools in Mount Fletcher District, Eastern Cape [Unpublished master’s thesis]. University of South Africa.
• MEB (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni. https://tymm.meb.gov.tr/ortak-metin adresinden erişilmiştir.
• Miles, M. B., Huberman, A. M., & Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook (3rd ed.). SAGE Publications.
• Öztürk, İ. H. (2012). Teacher’s role and autonomy in instructional planning: The case of secondary school history teachers with regard to the preparation and implementation of annual instructional plans. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(1), 295–299.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and evaluation methods (4th ed.). SAGE Publications.
• Pinar, W. F., Reynolds, W. M., Slattery, P., & Taubman, P. M. (2004). Understanding curriculum: An introduction to the study of historical and contemporary curriculum discourses. Peter Lang.
• Shavelson, R. J. (1973). Learning from physics instruction. Journal of Research in Science Teaching, 10(2), 101–111.
• Stake, R. E. (2005). Qualitative case studies. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), The SAGE handbook of qualitative research (3rd ed., pp. 443– 465). SAGE Publications.
• Stake, R. E. (2010). Qualitative research: Studying how things work. Guilford Press.
• Steiner, D., Magee, J., Jensen, B., & Button, J. (2018). Curriculum literacy in schools of education? The hole at the center of American teacher preparation. John Hopkins Institute for Education Policy; Learning First.
• Sural, S., & Dedebali, N. C. (2018). A study of curriculum literacy and information literacy levels of teacher candidates in Department of Social Sciences Education. European Journal of Educational Research, 7(2), 303–315. https://doi.org/10.12973/eu-jer.7.2.303
• Susam, B., & Demir, M. K. (2020). Evaluation of classroom teachers’ views on the change in curriculums. Journal of Education, Theory and Practical Research, 6(2), 245–267.
• Tekbıyık, A., & Akdeniz, A. R. (2015). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programını kabullenmeye ve uygulamaya yönelik öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(2), 23–37.
• Valcke, M., Rots, I., Verbeke, M., & Van Braak, J. (2007). ICT teacher training: Evaluation of the curriculum and training approach in Flanders. Teaching and Teacher Education, 23(6), 795–808.
• Yasin, B., Kasim, U., Mustafa, F., Marhaban, S., & Komariah, E. (2022). Selfefficacy of English language teachers with low and high curriculum literacy in Indonesian schools. Profile: Issues in Teachers’ Professional Development, 24(2), 81–97. https://doi.org/10.15446/profile. v24n2.96187
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, G., & Kahramanoğlu, R. (2021). Öğretmenlerin program okuryazarlık düzeyleri, program yönelimleri ve programa bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(10), 178–187.
• Yükseköğretim Kurulu. (2016). Yükseköğretim kurumları bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/ mevzuat/Yay%C4%B1nEti%C4%9FiY%C3%B6nergesi_140318.pdf