EKİM DÜŞÜ FİLMİNİN ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN KARİYER GELİŞİMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2018, ÜSTÜN-ÖZEL YETENEKLİLERİN EĞİTİMİ, 31 - 52, 07.11.2018

Nurten Karacan Özdemir

Öz

Bu çalışmada, astronot Homer Hickam’in gerçek yaşam hikâyesine dayanan Ekim Düşü filmi, Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramı temel alınarak üstün yeteneklilerin kariyer gelişim özellikleri ve güçlükleri açısından incelenmiştir. Çalışmada, nitel araştırma desenine dayalı doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.

Bulgularda, yetkinlik beklentisi, çevresel etkiler ve kariyer engelleri temaları öne çıkmıştır. Bunları sonuç beklentisi ve kariyer destekleri temaları izlemiştir. Bu temalar altında en az gözlemlenen alt temalar ise, ortama özgü kariyer engelleri, başarılı/başarısız performans yaşantıları, uzak ve yakın çevresel etkiler, şu andaki sonuç ve tepkilere dikkat etme, fizyolojik ve duyuşsal durumlar ve performans hedefleri olmuştur. Bu bulgular, üstün yetenekli öğrencilerin mükemmeliyetçilik, yüksek motivasyon, mizah anlayışı, erken kariyer yönelimi, prestijli mesleklere yönelme, kariyer ilgi ve hedeflerinin önemli oluşu gibi özellikleri ile uyumlu bulunmuştur. Ailenin ve çevrenin üstün yeteneklilerden yüksek beklentileri yerine düşük sosyo-ekonomik düzeyin etkileri rol oynamıştır. Bulgular doğrultusunda, kuramsal dayanakla da tutarlı bir şekilde Homer’in olumsuz çevre koşulları ve kariyer engellerine rağmen yetkinlik inancı ve olumlu sonuç beklentileri ile kariyer hedefine doğru hareket ettiği ve ulaştığı söylenebilir. Bu çalışmanın, üstün yetenekli ergenlerin kariyer gelişimlerini desteklemeye yönelik gerçekleştirilebilecek film terapi uygulamaları için bir kaynak oluşturması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekliler, kariyer gelişimi, Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramı, film terapi

Kaynakça

• Arnold, K. D. (1995). Lives of promise. San Francisco: Jossey-Bass Publishers
• American School Counselor Association. (2012). ASCA National Model: A framework for school counseling. Alexandria, VA: Author.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bozgeyikli, H., Doğan, H. ve Işıklar, A. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(28), 133-149.
• Bender, L. (Yapımcı) ve Van Sant, G. (1997). Good will hunting.
• Brody, L. E. (2014). The psychosocial concerns and needs of gifted students. Center for Talented Youth Johns Hopkins University. 10 Nisan 2018 tarihinde https://cty.jhu.edu/talent/docs/Webinar% 20Presentions/2015Psychosocial2Webinar.pdf adresinden erişilmiştir.
• Brown, S. D. ve Lent, R. W. (2017). Social cognitive career theory in a diverse world: Closing thoughts. Journal of Career Assessment, 25(1), 173-180. doi:10.1177/1069072716660061
• Chen, C. P. ve Wong, J. (2013). Career counseling for gifted students. Australian Journal of Career Development, 22(3), 121–129. https://doi.org/10.1177/1038416213507909
• Ch’ng, B. (2014). Affective curriculum for gifted students in Malaysia: A recommendation. Journal for the Education of the Young Scientist and Giftedness, 2(2), 111-21.
• Council of Curriculum, Examinations and Assessment (CCEA), (2006). Gifted and talented children in (and out) of the classroom. 10 Nisan 2018 tarihinde http://www.nicurriculum.org. uk/docs/inclusion_and_sen/gifted/gifted_children_060306.pdf adresinden erişilmiştir. Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approache(4th ed.). SAGE Publications, 251-252
• Damian, L. E., Stoeber, J., Negru-Subtirica, O. ve Baban, A. (2017). On the development of perfectionism: The longitudinal role of academic achievement and academic efficacy. Journal of Personality, 85(4), 565-577. doi: 10.1111/jopy.12261
• Davis, G.A ve Rimm, S.B.(1998). Education of the gifted and talented. (4. Ed), Allyn ve Bacon, Boston, MA.
• Fiedler, E.D. (1993). Square pegs in round holes: Gifted kids who don’t fit in. Understanding our Gifted, 5, 11-14.
• Gordon, C., Franco, L. J. (Yapımcılar) ve Johnstn, J. (Yönetmen). (1999). October sky. Hollywood, CA: Universal Pictures.
• Greene, M. J. (2003). Gifted adrift? Career counseling of the gifted and talented. Roeper Review, 25,66–72. http://publish.wm.edu/articles/70
• Nurten Karacan Özdemir 50 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Greene, M. ( 2006). Helping build lives: Career and life development of gifted and talented students. Professional School Counseling, 10(1),34–42. https://doi.org/10.5330/prsc. 10.1.b55j504360m48424
• Guba, E. G. ve Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology, 30(4), 233-252.
• Hébert, T. P. ve Speirs Neumeister, K. L. (2001). Guided viewing of film: A strategy for counseling gifted teenagers. Journal of Secondary Gifted Education, 14, 224–235. https://doi. org/10.4219/jsge-2001-669
• Hebert, T. P. ve Speirs Neumeister, K. L. (2002). Fostering the social and emotional development of gifted children through guided viewing of film. Roeper Review, 25(1), 17-21.
• Hébert, T. ve Sergent, D. (2005). Using movies to guide: Teachers and counselors collaborating to support gifted students. Gifted Child Today, 28(4), 14–24.
• Hurst, N. A. ve Riley, T. L. (2014). Fruits of the fig tree. Counsellors’ roles in assisting gifted and talented adolescents to address their multipotentiality. New Zealand Journal of Counselling, 34(1), 1-20.
• Jung, J. Y. ve McCormick, J. (2011). The occupational decision: A cultural and motivational perspective. Journal of Career Assessment, 19, 75–91. https://doi.org/10.1177/1069072710382616
• Kangas, T. C., Cook, M. ve Rule, A. C. (2017). Cinematherapy in gifted education identity development: Integrating the arts through STEM-themed movies. Journal of STEM Arts,
• Crafts, and Constructions, 2(2), 45- 65. 20 Nisan 2018 tarihinde https://scholarworks.uni. edu/journal-stem-arts/vol2/iss2/3/ adresinden erişilmiştir.
• Kelly, K. R. (1993). The relation of gender and academic achievement to career self-efficacy and interests. Gifted Child Quarterly, 37, 59–64.
• Kerr, B. (1990). Career planning for gifted and talented youth. ERIC Digest #E492. 30.05.2018 tarihinde http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED321497.pdf adresinden erişilmiştir.
• Kerr, B. ve Soldano, S. (2003). Career assessment with intellectually gifted students. Journal of Career Assessment, 11(2), 168-186. https://doi.org/10.1177/1069072703011002004
• Kontaş, H., Ünişen, A. ve Sürücü, M. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerin problem çözme becerileri ve kariyer gelişimleri, Turkish Studies, 11(3), 1569-1586.
• Kulaksızoğlu, A. ve Otrar, M. (2004). Fen ve genel lise 10. sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyi bakımından karşılaştırılması. I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi, M. Ü. Çocuk Vakfı Yayınları içinde (s.285-300) İstanbul.
• Lent, R. W., Brown, S. D. ve Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79- 122. http://dx.doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
• Lent, R. W., Brown, S. D. ve Hackett, G. (2000). Contextual supports and barriers to career choice: A social cognitive analysis. Journal of Counseling Psychology, 47(1), 36-49. doi:10.1037//0022-0167.47.1.36
• Ekim Düşü Filminin Üstün Yenetekli Öğrencilerin Kariyer Gelişimleri Açısından... Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018 51
• Leung, S. A., Coloney, C. ve Scheel, M. J. (1994). The career and educational aspirations of gifted high school students: A retrospective study. Journal of Counseling and Development, 72, 298- 303. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1994.tb00938.x
• Lubinski, D. ve Benbow, C. P. (2000). States of excellence. American Psychologist, 55, 137–150. 20 Nisan 2018 tarihinde https://my.vanderbilt.edu/smpy/files/2013/02/Excellence1.pdf adresinden erişilmiştir.
• Marshall. B. C. (1981). Career decision- making patterns of gifted and talented adolescents.Journal of Career Development,7(4),305-310. https://doi.org/10.1177/089484538100700407
• Maxwell, M. (2007). Career counseling is personal counseling: A constructivist approach to nurturing the development of gifted female adolescents. Career Development Quarterly, 55(3), 206–224. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2007.tb00078.x
• Mendaglio, S. (2002). Heightened multifaceted sensitivity of gifted students: Implications for counseling. Journal of Secondary Gifted Education, 14(2), 72–82. https://doi.org/10.4219/ jsge-2003-421
• Miller, K. ve Cummings, G. (2009). Gifted and talented students’ career aspirations and influences: A systematic review of the literature. International Journal of Nursing Education Scholarship, 6(1), 1-26. https://doi.org/10.2202/1548-923X.1667
• Milne, H. J. ve Reis, S. M. (2000). Using videotherapy to address the social and emotional needs of gifted children. Gifted Child Today, 23(1), 24–29. https://doi.org/10.4219/gct-2000-715
• Moon, S. M. (2004). Social and emotional issues, underachievement, and counseling. 10 Nisan 2018 tarihinde https://us.corwin.com/sites/default/files/upm-binaries/7025_moon_ intro.pdf adresinden erişilmiştir.
• Newton, A. (1995). Silver screens and silver linings: Using theater to explore feelings and issues.
• Gifted Child Today, 18(2), 14-43. https://doi.org/10.1177/107621759501800206
• Ozcan, D. (2017). Career decision-making of the gifted and talented. South African Journal of Education, 37(4), 1-8. https://doi.org/10.15700/saje.v37n4a1521
• Özyürek, R. (2015). Sosyal ve bilişsel yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Edt.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı. Kuramdan uygulamaya (ss. 219-271) içinde, Pegem Akademi: Ankara.
• Perleth, C. ve Heller, K. A. (1994). The Munich longitudinal study of giftedness. In R. F. Subotnik & K. K. Arnold (Eds.), Beyond Terman: Contemporary longitudinal studies of giftedness and talent (pp. 77-114). Norwood, NJ: Ablex.
• Peterson, J. S. (2002). An argument for proactive attention to affective concerns of gifted adolescents.
• Prufrock Journal, 14(2), 62-70. doi: 10.4219/jsge-2003-419
• Peterson, J. S. (2006). Addressing counseling needs of gifted students. Professional School Counseling, 10(1), 43-51.
• Pintrich, P. R. (1988). A process-oriented view of student motivation and cognition. New Directions for Institutional Research, 57, 65-79, https://doi.org/10.1002/ir.37019885707
• Nurten Karacan Özdemir 52 Millî Eğitim Sayı 1 Özel Sayı/2018
• Renzulli, J. S. (1986). The treering conception of giftedness: A developmental model for creative productivity. Conception of giftedness. Cambridge: Press Syndicate of University of Cambridge.
• Repeckiene, A., Kvedaraite, N., Stanikuniene, B. & Zvireliene, R. (2016). The academic mobility of Lithuanian students: Trends, experiences and challenges. Global Journal of Sociology, 6(1), 14–22. https://doi.org/10.18844/gjs.v5i1.484
• Roeper, A. (1982). How the gifted cope with their emotions. Roeper Review, 5(2), 21-24. https:// doi.org/10.1080/02783198209552672
• Sak, U. (2011). Üstün zekâlılar: Özellikleri tanılanmaları eğitimleri. Ankara: Maya Akademi Yayınevi.
• Scholl, M. B., Gibson, D. M., Despres, J. ve Boyarinova, N. (2014). Using the film October Sky to teach career counseling theories to counselors-in-training. The Journal of Humanistic Counseling. 53(1), 2-21. https://doi.org/10.1002/j.2161-1939.2014.00046.x
• Schuler, P. A. (2000). Perfectionism and gifted adolescents. The Journal of Secondary Gifted Education, 11(4), 183–196. https://doi.org/10.4219/jsge-2000-629
• Silverman, L. K. (2007). Perfectionism: The crucible of giftedness. Gifted Education International, 23(3), 233-245. https://doi.org/10.1177/026142940702300304
• Stewart, J. B. (1999). Career counselling for the academically gifted student. C a n a d i a n J o u r n a l of C o u n s e l l i n g, 33(1), 3-12. 10 Nisan 2018 tarihinde https://files.eric.ed.gov/ fulltext/EJ587278.pdf adresinden erişilmiştir.
• Stoeber, J. ve Otto, K. (2006). Positive conceptions of perfectionism: Approaches, evidence, challenges. Personality and Social
• Psychology Review, 10, 295–319. https://doi.org/10.1207/ s15327957pspr1004_2. Sürücü, M., Kontaş, H. ve Bacanlı, F. (2015). Üstün yetenekli ilköğretim öğrencilerinin kariyer gelişimleri, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(15), 801-820. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8883
• Watters, J. J. (2010). Career decision making among gifted students: The mediation of teachers.
• Gifted Child Quarterly, 54(3), 222-238. https://doi.org/10.1177/0016986210369255
• Yalım Yaman, D., Şahin, M. ve Bugay Sökmez, A. (2018). Özel yetenekli öğrencilerde kariyer gelişimini etkileyen faktörlerin incelenmesi. V. Uluslararası Üstün Yetenekliler ve Eğitimi Kongresi, 4-6 Mayıs 2018, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yun Dai, D., Moon, S. M. ve Feldhusen, J. F. (1998). Achievement motivation and gifted students: A social cognitive perspective. Educational Psychologist, 33(2/3), 45-63.
• Burton, M. J. G. (2006). Helping build lives: Career and life development of gifted and talented students. ASCA | Professional School Counseling, 10(1), 34-42.
• Yılmaz, D. (2017). Üstün Yeteneklilerin Gelişiminde Okul Psikolojik Danışmanlarının Rolleri. Okul Psikolojik Danışmanı E-bülteni, 7, 6-11.