OKUL YÖNETİCİLERİNİN LİDERLİK STİLLERİ İLE PSİKOLOJİK İYİ OLMA DURUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2019, Cilt: 48 Sayı: 221, 73 - 90, 15.02.2019

Necati Cemaloğlu Ömür Çoban

Öz

Amaç. Bu araştırma, okul yöneticilerin liderlik stilleri ile psikolojik iyi olma

durumları arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Yöntem. İlişkisel tarama yöntemiyle yapılan bu araştırma Adıyaman ilinde

yer alan devlet okullarında görevli 127 öğretmenin görüşüne dayalı olarak yürütülmüştür.

Bu araştırmada yöneticilerin liderlik stillerini ve psikolojik iyi olma durumlarını

tespit etmek için “Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği (ÇFLÖ)” ile “Psikolojik

İyi Olma Ölçeği (PİOÖ)” kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan verilerin

aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Liderlik stilleri ve

psikolojik iyi olma durumu için korelasyon ve regresyon analizi yapılmıştır.

Bulgular. Okul yöneticilerinin en fazla dönüşümcü liderlik boyutunda yer

alan ideal etki (davranış) tarzında liderlik davranışı sergiledikleri, en az ise etkileşimci

liderlik boyutunda yer alan boş ver gitsin tarzında bir yönetim ortaya

koydukları görülmüştür. Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma durumlarına

bakıldığında, okul yöneticilerinin olumlu ilişkileri yürütme davranışı ortaya

koydukları tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma durumları

ile birlikte dönüşümcü liderlik ve etkileşimci liderlik stilleri ile anlamlı ilişkiler

verdiği görülmektedir. Bununla birlikte, psikolojik iyi olma durumlarının tüm

liderlik stillerini yordadığı ortaya çıkmıştır.

Sonuçlar. Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma durumları arttıkça dönüşümcü

liderlik tarzlarının da arttığı, istisnalarla yönetim-pasif ve boş-ver gitsin tarzı

liderliklerinin ise azaldığı görülmüştür. Özerklik; psikolojik iyi olmanın diğer boyutları

olan çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, olumlu ilişkiler kurma, yaşam

amacı ve öz kabule nazaran yöneticinin dönüşümcü liderlik davranışları sergilemesiyle

daha az ilişkilidir. Psikolojik iyi olma durumunun dönüşümcü ve etkileşimci

liderlik alt boyutları üzerinde anlamlı yordayıcılar olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Etkileşimsel liderlik, dönüşümcü liderlik, psikolojik iyi olma

Kaynakça

• Acock, A. C., & Hurlbert, J. S. (1993). Social networks, marital status, and well-being. Social Networks, 15, 309–334.
• Açıkalın, A. (2000). İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile empati becerileri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Akın, A. (2008). Psikolojik iyi olma ölçekleri (PİOÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(3), 721-750.
• Allen, L. (1999). Teachers in a changing culture: Building democratic schools. Management in Education, 13(1), 18-19. Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Psikolojik İyi Olma Durumları Arasındaki İlişki
• Atay, K. (2001). Öğretmen yönetici ve denetmenlerin bakış açısından okul kültürü ve öğretmenlerin verimliliğine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7(26), 179-194.
• Ballou, G. (2012). A discussion of the mental health of public school teachers. International Journal of Business Humanities and Techonology, 2, 184-191.
• Bandura, A. (1977). Sef-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral changes. Psychological Review, 86(2), 191-215.
• Bass, B. (1985a). Leadership and performance beyond expectation. NewYork: Free Press.
• Bass, B. M. (1985b). Leadership: Good, better, best. Organizational Dynamics, 13(3), 26-40.
• Bass, B. M., & Steidlmeier, P. (1999). Ethics, character, and authentic transformational leadership behavior. Leadership Quarterly, 10, 181-217.
• Bass, B. M., Avolio, B. J., Jung, D. I., & Berson, Y. (2003). Pre- dicting unit performance by assessing transformational and transactional leadership. Journal of Applied Psychology, 88, 207-218.
• Bentz, J. (1990). Measures of leadership. A. Clark (Dü.) içinde, Contextual issues in predicting high- level leadership performance (s. 131-143). West Orange Pub.
• Berry, L. (1998). Psychology at work: An introduction to organizational psychology. NewYork: MacGraw Hill Co.
• Boal, K., & Hooijberg, R. (2001). Strategic leadership research: moving on. Leadership Quarterly, 11(4), 515-549.
• Boyle, G. J., Borg, M. G., Falzon, J. M., & Baglioni, A. J. (1995). A structural model of the dimensions of teacher stress. British Journal of Educational Psychology, 65(2), 49–67.
• Brophy, J., & Good, T. (1986). Teacher behavior and student achievement . M. Wittrock içinde, Third handbook of research on teaching (s. 328-375). New York: MacMillan.
• Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. . Eğitim Bilim, 34(152), 71-86.
• Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.
• Cafoğlu, Z. (1995). Okulların güçlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(4), 549-557.
• Carter, M., & Greer, C. (2014). Strategic leadership: Values, styles and organizational performance. Journal of Leadership & Organizational Studies, 20(4), 375-393.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) , 33, 77-87.
• Cemaloğlu, N. (2011). The relationship between leadership styles of primary school principals and organizational health of school and workplace bullying. Journal of Educational Administration, 49(5), 1-37.
• Cemaloğlu, N. (2013). Liderlik. S. Özdemir içinde, Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama (s. 131- 177). Ankara: Pegem Akademi.
• MİLLÎ EĞİTİM ● Cilt: 48 ● Sayı: 221, (73-90)
• Cemaloğlu, N. (Kış 2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi.
• Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 73-112.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(16), 423- 442.
• Dempo, M., & Gibson, S. (1985). Teacher’s sense of efficiacy: An improvement factor in school improvement. The Elementary School Journal, 86(2), 173-184.
• Diener, R. B., & Diener, E. (2001). Making the best of a bad situation: Satisfaction in the slums of Calcutta. Social Indicators Research, (55), 329-352.
• Drucker, P. F. (1996). 21. yy. için yönetim tartışmaları. (T. Bahçıvangil, & G.Gorbon, Çev.) İstanbul: Epsilon.
• Dubrin, A. (1994). Applying psycholgy; hall: Individual and organizational effectiveness. New Jersey: Prentice.
• Dyne, L., Ang, V. S., & Botero, I. C. (2003). Conceptualizing employeesilence and employee voice as multidimensional construct. Journal of Management Studies, 40-56.
• Goldberg, L.R. (1993). The structure of phenotypic personality traits. American Psychologist (48), 26-34.
• Hambrick, D. (2007). The executive effect: Concepts and methods for studying top managers. Greenwich: JAI Press.
• Hambrick, D., & Mason, P. (1984). Upper echelons: Organization as a reflection of its top managers.
• Academy of Management Review, 9(2), 193-206.
• Hogan, R. (1994). What we know about leadership: Effectiveness and personality. . American Psychologist(49), 493-504.
• House, R. (1996). Path-goal theory of leadership: Lessons, legacy and reformulated theory. LeadershipQurterly, 7(3), 323-352
• Hoy, W., & Miskel, C. (2010). Educational administration:theory, reseach and practice. New York: McGraw Hill.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Kavramlar-İlkeler-Yöntemler. Ankara: Nobel.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Eğitim Yönetimi, 4(6), 443-465.
• Kozlowski, S., & Doherty, M. (1989). Integration of climate and leadership: examination of a neglegted issue. Journal of Applied Psychology, 74, 546-553.
• Kuhnert, K., & Lewis, P. (1987). Transactional and transformational leadership: A constructive/ develeopmental analysis. Academy of Management Review, 648-657.
• Leblebici, D. N. (2008). 21. Yüzyılda liderlik anlayışına bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 61.72.
• Leymann, H., & Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the development of post traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 251-275.
• Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Psikolojik İyi Olma Durumları Arasındaki İlişki MEB. (2017). MEB İstatistikleri. Ankara: MEB.
• Mehdinezhad, V. (2012). Relationship between high school teachers’ wellbeing and teachers’ efficacy. Acta Scientiarum Education, 34, 233-241.
• Mullins, L. (1996). Management and organizational behaviour. London: Pitman.
• Önk, M. (2015). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile çatışmayı yönetme stratejileri arasındak ilişki: Ankara örneği. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özdemir, N., & kavak, Y. (2017). Akademik başarı kıskacındaki okul yöneticileri. Ankara: PegemA.
• Özdemir, S. (2013). Eğitimde örgütsel yenileşme (11. b.). Ankara: Pegem.
• Pisapia, J. (2009). The strategic leader: New tactics for a globalizing world. New York: Information Age.
• Pisapia, J., Guerra, D., & Semmel, E. (2005). Developing the leader’s strategic mindset: Establishing the measures. Leadership Review, 5, 41-67.
• Ripski, J., LoCasale-Crouch, J., & Decker, L. (2011). Pre-service teachers:Dispositional traits, emotional states, and quality of teacher student interactions. Teacher Education Quarterly, 38, 77-93.
• Robbins, S., & Judge, T. (2013). Organizational behaviour (16. b.). London: Prentice Hall.
• Ross, S. M., & Offermann, L. R. (1997). Transformational leaders: measurement of personality attributes and work group performance. Personality and Social Psychology Bulletin, 23, 1078-1086.
• Ryff, C., & Keyes, C. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.
• Ryff, C., & Singer, B. (1996). Psychological well-being: Meaning, measurement, and implications for psychotherapy research. Psychotherapy and psychosomatics, 65(1), 14-23.
• Ryff, D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology(57), 1069–1081.
• Sarwono, D. (1990). The impact of organizational culture on organization performance: The Case of Banks in Indonesia. . Unpublished Doctoral Dissertation. University of Sauterne California.
• Stodgill, R. M. (1981). Traits of leadership: A follow-up to 1970. In B. M. Bass (Ed.), Stodgill’s handbook of leadership (pp. 73-82). New York, NY: Free Press.
• Şimşek, Ö. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Temel ilkeler ve LİSREL uygulamaları. İstanbul: Ekinoks.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması.
• Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education],28(3), 374-384.
• MİLLÎ EĞİTİM ● Cilt: 48 ● Sayı: 221, (73-90)
• Thoms, P. (1996). The relationship between self-efficacy for participating in self-management work groups and the big five personelity dimensions . Journal of Organizational Behavior( 17), 349-362.
• Yıldırım, C. (2006). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin örgütsel sağlık üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Zel, U. (2006). Kişilik ve liderlik. Ankara: Nobel Yayıncılık.