X-Y NESLİ ÖĞRETMENLERİNE GÖRE İŞ ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMI VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 226, 123 - 147, 05.05.2020

Ömür Çoban Süheyla Bozkurt

Öz

Bu araştırmada iş özellikleri yaklaşımı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin nasıl olduğu, X ve Y nesli öğretmenlerinin görüşlerine göre analiz edilmiştir. Ayrıca iş özelliklerinin örgütsel bağlılığı ne
oranda açıkladığı da incelenmiştir. Araştırmaya Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda çalışan toplam 926 öğretmen katılmıştır. Veriler, İş Özellikleri Yaklaşımı Ölçeği ve Örgütsel Bağlılık Ölçeği ile toplanmıştır.Öncelikle pilot çalışma yapılmış ve 300 öğretmenden toplanan verilerle
doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. Sonrasında örgütsel bağlılık düzeyi ve iş özellikleri değişkenleri için betimsel analizler yapılmışve en son olarak da bu iki değişkenle birlikte nesil değişkenini katarakbu üç değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için hiyerarşik çoklu
regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları; Y Nesli öğretmenlerinin hem iş özellikleri yaklaşımına katılımlarının hem de örgütsel bağlılık düzeylerinin yüksek düzeyde olduğunu; X Nesli öğretmenlerinin ise hem iş özellikleri yaklaşımına katılımlarının hem de örgütsel bağlılık
düzeylerinin orta düzeyde olduğunu göstermiştir. Araştırmada X ve YNesli öğretmenlerinin iş özellikleri yaklaşımları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki incelendiğinde, bu değişkenler arasında pozitif yönde ve orta düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca elde edilen bulgular,
öğretmenlerin X ve Y Nesline ait olmalarının örgütsel bağlılığı yordamadığı, iş özellikleri yaklaşımının alt boyutlarının ise örgütsel bağlılık üzerinde anlamlı birer yordayıcı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

X nesli, Y nesli, iş özellikleri, örgütsel bağlılık

Kaynakça

• ALLEN, N. J., & Meyer, J. P. (1996). Affective, continuance, and normative commitment to the organization: An examination of constructvalidity. Journal of Vocational Behavior , 49 (3), 252-276.
• ALLEN, N. J., & Meyer, J. P. (1990). Theme assurement and antecedents of affective, continuance, and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology , 63 (1), 1-18.
• ALLEN, P. (2004). Welcoming Y Benifits. Canada , 28 (9), 51- 63.
• ANTTILA, E. (2014). Components of organizational commitment. Master’s Thesis .Tampere, Finland: University of Tampere School of Education.
• ATAY, K. (2001). Öğretmen, yönetici ve denetmenlerin bakış açısında okul kültürü ve öğretmenlerin verimliliğine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7 (26),179-194.
• BALAY, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı:Ankara ili örneği. Yayımlanmamış doktora tezi . Ankara: Ankara Üniversitesi.
• BALCI, A. (2000). Örgütsel sosyalleşme: Kuram, strateji ve taktikler. Ankara: Pegem A .
• BAYSAL, A., & Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen modeli. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi , 2 (1),7-15.
• BECHERER, R., Fred, W., & Lawrence, M. (1982). (). The job characteristics of industrial salespersons: Relationship to motivation and satisfaction. Journal of Marketing , 46 (Fall), 125-135.
• BECKER, T. E., Billings, R. S., Eveleth, D. M., & Gilbert, N. L. (1996). Fociand bases of employee commitment: Implications for job performance. Academy of Management Journal , 39 (2), 464-482.
• BIRNBAUM, P. H., Farh, J. L., & Wong, G. (1986). The job characteristics model inHong Kong. Journal of Applied Pschology , 71 (4), 598-605.
• BROCKNER, J., Tyler, T. R., & Cooper-Schneider, R. (1992). The influence of prior commitment to an institution on reactions to perceived unfairness: The higher theyare, the harder, they fall. Administrative Science Quarterly , 241-261.
• BUIAN, S., & Mengue, B. (2002). An extension and evaluation of job characteristics,organizational commitment and job satisfaction in an expatriate, guestworker,sales setting. Journal of Personal Selling & Sales Management , XXII (1), 01-11.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2004). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA.
• COOK, J. D., & Wall, T. D. (1980). New work attitude measures of trust, organizational commitment and personal need non-fulfillment. Journal of Occupational and Organizational Psychology (53), 39–52.
• ÇEMBERCİ, M., Sudak, M.K., Aşçı, S., Öz, S., Civelek, M.E. (2014). Y neslinin örgüt ortamındaki davranış farklılıklarının analizi. Online Academic Journal of Information Technology 5 (15), 57-74.
• DEMİR, C., & Öztürk, U. (2011). Örgütsel kültürün örgütsel bağlılık üzerindeki etkisiüzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İksitadi ve İdari Bilimler FakültesiDergisi , 26 (1), 17-41.
• EISENBERGER, R., Fasolo, P., & Davis-LaMastro, V. (1990). Perceived organizational support and employee diligence, commitment, and innovation. Journal of Applied Psychology (75), 51–59.
• ELBİR, N., & Doyuran, S. (2005). Örgüt kültürünün, öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi.Denizli, Turkey: Pamukkale University.
• ELMA, C. (2003). İlköğretim okul öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• FGI. (2004, September). Oneworkplace, fourgenerations: Managing their conflicting needs. 5 22, 2016 tarihinde WorkingWellforManagers :www.mta.ca/hr/managers/workingwell_sept2004.pdf adresinden alındı
• FINEGAN, J. E. (2000). The impact of person and organizational values on organizational commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology , 73 (2),149-169.
• FLYNN, G. (1996). Xers vs. Boomers: team work or trouble? Personnel Journal (75),86–89.
• HACKMAN, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey.Journal of Applied Psychology , 60 (2), 159-170.
• HACKMAN, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the design of work:Test of a theory. Organızational Behavior and Human Performance (16), 250-279.
• HACKMAN, J. R., & Oldham, G. R. (1980). Work redesign. Reading MA: Addison-Wesley Publishing.
• HACKMAN, J., & Oldham, G. R. (1974). The job diagnostic survey an instrument for the diagnosis of jobs and the evaluation of job redesign projects. Washington, D.C.: ERICClearinghouse. X-Y Nesli Öğretmenlerine Göre İş Özellikleri Yaklaşımı ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi145
• HALLINGER, P. (2003). Leading educational change: Reflections on the practice ofinstructional and transformational leadership. Cambridge Journal of Education,33(3): 329–351.
• HART, D. R., & Willower, D. J. (1994). Principals’ organizational commitment and school environmental robustness. Journal of Educational Research , 87 (3), 174-179.
• HEALY, R. ((2008, 5 23). Crystalball: 10 ways Generation Y will change the workplace. 5 11, 2016 tarihinde http://www.brazencareerist.com/2008/05/23/crystal-ball-10-ways-generation-y-will-change-the-workplace/ adresinden alındı
• HOY, W. K., Tarter, C. J., & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools / healthy schools: Measuring organizational climate. Newbury Park: SAGE Publications.
• JANIS, N. A. (1989). Organizational commitment, career factors and career life stage.Journal of Organizaitonal Behavior (10), 247-266.
• JORGENSEN, B. (2003). BabyBoomers, Generation X and Generation Y? Policy implications for defence forces in the modern era. Foresight , 5 (4), 41-49.
• JURKIEWICZ, C. L. (2000). Generation X and the public employee. Public Personnel Management (29), 55–74.
• KARASAR, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• KASS, J., Vodanovich, J. S., & J., K. Y. (2011). Applying the job characteristics model to the college education experience. Journal of the Scholarship of Teaching and Learning , 11 (4), 55-68.
• KAŞLI, M. (2007). İş özellikleri modelinin otel işletmelerinde uygulanabilirliğine yönelik bir araştırma. Doğuş Üniversitesi Dergisi , 8 (2), 159-174.
• LAWRENCE, G., & Joseph, A. (1972). Personal and role-related factors in the development of organizational commitment. Administrative Science Quarterly , 17 (4),555-573.
• LEYMANN, H., & Gustafsonn, A. (1996). Mobbing at work and the development of post traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 251-275.
• LICATA, J. W., & Harper, G. W. (2001). Organizational health and robust school visio.Educational Administration Quarterly , 37 (1), 5-26.
• LOUI, K. (1995). Understanding employee commitment in the public organization: A study of the Juvenile detention center. International Journal of Public Administration , 18 (8), 1269-1295.
• MEYER, J., & Allen, N. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review , 1, 61- 89.
• MORTON, J. (1992). A test of the job characteristics model of motivation in publicschools. Doctoral dissertation . NewJersey, USA: Rutgers the State University of New Jersey.
• MORTON, L. (Summer 2002). Targeting generation Y. Public Relations Quarterly , 46-48.
• MOTTAZ, C. (1988). Determinant of commitment. Human Relations , 41 (6), 467- 482.
• MOWDAY, R. T., Steers, R. M., & Porter, L. W. (1979). The measurement of organizational commitment. Journal of Vocational Behavior , 14, 224–247.
• NEUMAN, K. (2014). The effect of job characteristics on job satisfaction in the UnıtedStates and Chına. Journal of Economic and Economic Education Research , 15, 121-144.
• NEWSTROM, J., & Davis, K. (1993). Organizational beheavior at work. New York: McGrawHill. O’Bannon, G. (2001). Managing our future: the Generation X factor. Public PersonnelManagement (30), 95–109.
• OLDHAM, G., & Hackman, J. (2005). How job characteristics theory happened. K. G. Hitt içinde, The Oxford handbook of management theory: The process of theory development (s. 151-170). Oxford, UK: Oxford University Press.
• ÖRÜCÜ, E., Kılıç, R., & Şimşir, S. (2010). Organizasyonlarda iş tatmini uygulamaları ve örgütsel bağlılığa etkisi üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi, Bandırma
• İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (13), 1-14.
• ÖZDEMİR, N., & Turan, S. (2018). Okul müdürlerinin manipülatif davranışları ileöğretmenlerin özerklik algıları ve bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiler. KEFAD 19 (2),1727-1744
• PARKER, S., & Wall, T. (1998). Job and work design: organizing work to promote well being and effectiveness. London: Sage.
• PELİT, E., Boylu, Y., & Güçer, E. (2007). Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinde çalışan akademisyenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi (1), 86-111.
• ROBBINS, P., & Coulter, M. K. (2003). Management:2003 update. USA: Printice Hall.
• RUOKOLAINEN, M. (2011). Do organizational and job-related factors relate to organizational commitment? A mixed methodology study of the associations. Psychology and Social Research. Academic dissertation . Jyväskylä: University of Jyväskylä. Jyväskylä Studies in Education.
• SMOLA, K. &. (2002). Generational differences: revisiting generational work values for the new millennium. Journal of Organization Behaviour (23), 363–382. X-Y Nesli Öğretmenlerine Göre İş Özellikleri Yaklaşımı ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi147
• SOUTHARD, G., & Lewis, J. (2004). Building a workplace that recognizes generational diversity. Public Management (86), 8–12.
• TABACHNICK, B.G. ve Fidel, L.S. (2013). Using multivare statics. 7th ed. California:Pearson.
• TARTER, C. J., Hoy, W., & Kottkamp, R. (1990). School health and organizational commitment. Journal of Research and Development in Education , 23 (4), 236-242.
• TEKİNGÜNDÜZ, S., & Tengilimoğlu, D. (2013). Hastane çalışanlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve örgütsel güven düzeylerinin belirlenmesi. Sayıştay Dergisi (91), 77-103.
• TESTA, M. R. (2001). Organizational commitment, job satisfaction, and effort in theservice environment. TheJournal of Psychology , 135-152.
• TOLBIZE, A. (2008). Generational differences in the workplace . Minneapolis: Research and Training Center on Community Living, University of Minnesota.
• TOPGÜL, T.Ç. (2015).Y nesli üzerine sosyolojik bir analiz. Yayımlanmmaış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitei Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• TORBJORN, W. (2013). Job characteristics and mentoring in pre-schools: Mentoring relationships among the educational staff when challenged by problem-solving tasks. Journal of Workplace Learning , 25 (5), 310 - 332.
• TSUI, K. T., & Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation , 5 (3), 249-268.
• UÇKUN, G., Elbeyi, P., & Emir, O. (2004). Otel işgörenlerin iş doyumlarının önemi ve Akçakoca’da yerleşik yıldızlı otel işletmeleri üzerinde bir araştırma. Gazi Üniversitesi, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi (1), 39-59.
• WALLACE, J. (2006). Work commitment in the legal profession: a study of BabyBoomers and GenerationXers. International Journal of Legal Profession , 12 (2), 137- 151.
• WIENER, Y. (1982). Commitment in organizations: A normative view. Academy of Management Review (7), 418-428.
• ZEL, U. (2001). Kişilik ve liderlik. Seçkin Yayıncılık, Ankara