OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARININ OKUMA YAZMA ÖĞRENİMİNE YANSIMALARINA İLİŞKİN EBEVEYN ALGILARI

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 229, 233 - 268, 04.02.2021

Burcu Çabuk Tuğba Baş Nergiz Teke

Öz

Araştırmanın genel amacı, okuma yazmaya hazırlık
çalışmaları ve bu çalışmaların okuma yazma öğrenimi sürecine yansımalarıyla
ilgili olarak ebeveynlerin algılarının sosyo-ekonomik düzeye göre
incelenmesidir. Zamansal düzleme yayılan araştırma türlerinden boylamsal desen
kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum
çalışması kullanılmıştır. Ankara ilinin üç farklı ilçesinde yaşayan, farklı
sosyo-ekonomik düzeylerden gelen aileler arasından, amaçlı örnekleme
türlerinden ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen 12 ebeveyn araştırmaya dahil
edilmiştir. Veri toplamak amacıyla yarı-yapılandırılmış görüşmeler
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ilk basamağında, çocukları okul öncesi
eğitim kurumlarına devam eden ebeveynlerle görüşülmüş, ikinci basamağında, aynı
ebeveynlerle çocukları birinci sınıfın ikinci dönemindeyken (ilk görüşmeden 11
ay sonra) tekrar görüşmeler yapılmıştır. Ses kayıtları çözümlenerek veriler
içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, konuyla
ilgili olumlu algı geliştirmiş ebeveynlerin, genel olarak, okul öncesi düzeyde
yapılan okuma yazmaya hazırlık çalışmalarının önemli olduğunu belirttikleri, bu
çalışmaların 1. sınıftaki okuma yazma öğrenimi sürecini hızlandırarak
desteklediğini ve kolaylaştırdığını algıladıkları tespit edilmiştir. Bulgular
doğrultusunda, ebeveynlere ve öğretmenlere öneriler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn, Okuma yazmaya hazırlık, Algı, Okul öncesi eğitim, 1. sınıf, Ev okuryazarlığı

Destekleyen Kurum

SINIRSIZ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Proje Numarası

SEADBAP2018-4

Kaynakça

• Ahioğlu, Ş. (2006). Öğretmen ve veli görüşlerine göre farklı sosyoekonomik düzeydeki ailelerin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okuma yazma sürecini etkileme biçiminin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Atabey, D., Ömeroğlu, E. ve Damar, M. (2009). Altı yaş çocuklarının Türkçe dil etkinliklerinde dil kazanımları ile anne baba işlevleri arasındaki ilişkinin cinsiyet, doğum sırası, okula devam süresi gibi değişkenlere göre incelenmesi, Birinci Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Tam Metin Bildirileri Kitabı, Çanakkale.
• Avcı, K. (2015). Okul öncesi eğitimi alan 48-66 aylık çocukların matematik becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Baydık, B. (2004). Filizlenen okuryazarlık ve desteklenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(02), 77-89.
• Bayraktar, V. ve Temel, F. (2015). Yazı farkındalığı becerileri. (F. Temel, Ed.). Dil ve erken okuryazarlık becerileri. Ankara: Hedef Yayıncılık.
• Benner, M. S. (2002). Family literacy in Tennessee: A design for the future. Knoxville, TN: University of Tennessee Publications.
• Bıyık, M. ve Erdoğan, T. (2016). Okumayı etkileyen etmenler ve hazırlık çalışmaları. (F. Susar Kırmızı ve E. Ünal, Ed.). İlk okuma yazma öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bolat, E. Y. ve Dal, S. (2017). Okul öncesi eğitimde okuma yazmaya hazırlık çalışmalarında aile katılımına ilişkin öğretmen görüşleri. Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction, 5(2), 42-62.
• Bracken, S.S. & Fischel, J.E. (2008). Family Reading Behavior and Early Literacy Skills in Preschool Children From Low-Income Backgrounds. Early Education & Development 19 (1), 45 – 67.
• Bus, A. G., Van Ijzendoorn, M. H. & Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65(1), 1-21.
• Çetin, Ö. Ş., Gülhan, M., & Katrancı, M. (2018). A Study on the Effect of Pre-school Education on Early Literacy Skills. International Online Journal of Educational Sciences, 10(5).
• Bruce, T. (2012). Early childhood education. UK: Hachette.
• Cömert, S., & Güven, G. Children's computer usage frequences, computer usage aims and ınvestigation of the game types preferred in the computer. Uluslararası Yönetim Eğitim ve Ekonomik Perspektifler Dergisi, 4(1), 31-37.
• Deniz, Z., Türe, E., Uysal, A., & Akar, T. K. (2015). Determining Socio-economic Status Variables through Cluster Analysis. Elementary Education Online, 14(1), 108-117.
• Erdoğan, N. I. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
• Erkan, S. (2011). Farklı sosyoekonomik düzeydeki ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okula hazır bulunuşluklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 186-197.
• Evans, M. A., Shaw, D., & Bell, M. (2000). Home literacy activities and their influence on early literacy skills. Canadian Journal of Experimental Psychology/Revue canadienne de psychologie expérimentale, 54(2), 65.
• Fagan, W.T. (2001). Transfer of learning in parent-focussed family literacy programs. St. John's: Memorial University, Faculty of Education.
• Güneş, F. (2000). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Kargın, T., Güldenoğlu, B., ve Ergül, C. (2017). Anasınıfı çocuklarının erken okuryazarlık beceri profili: Ankara örneklemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(01), 61-87.
• Kaşıkçı, N., Çağıltay, K., Karakuş, T., Kurşun, E. ve Ogan, C., (2014). Türkiye ve Avrupa’daki Çocukların İnternet Alışkanlıkları ve Güvenli İnternet Kullanımı. Eğitim ve Bilim, 39(171), 230-243.
• Klebanov, P.K., Brooks-Gunn, J., McCarton, C. & McCormick, M.C. (1998). The contribution of neighborhood and family income to developmental test scores over the first three years of life. Child Development, 69, 1420-1436.
• Koçyiğit, S. (2009). İlköğretim birinci sınıf öğretmenlerinin ve ebeveynlerin görüşleri ışığında okula hazır bulunuşluk olgusu ve okul öncesi eğitime ilişkin sonuçları. Yayınlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Leseman, P. P., & De Jong, P. F. (1998). Home literacy: Opportunity, instruction, cooperation and social‐emotional quality predicting early reading achievement. Reading Research Quarterly, 33(3), 294-318.
• Leventhal, T., & Brooks-Gunn, J. (2000). The neighborhoods they live in: the effects of neighborhood residence on child and adolescent outcomes. Psychological bulletin, 126(2), 309.
• Lonigan, C. J., McDowell, K, & Phillips, B. M. (2004). Assessment of children’s pre-literacy skills. In B. Wasik (Ed.), Handbook on family literacy: Research and services (pp. 525–550). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• MEB. (2013). Milli Eğitim Bakanlığı okul öncesi eğitim programı. Retrieved from https://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72
• Molfese, V. J., Modglin, A. & Molfese, D. L. (2003). The role of environment in the development of reading skills: A longitudinal study of preschool and school-age measures. Journal of learning disabilities, 36(1), 59-67.
• Nergis, A. (2008). İlköğretim Birinci sınıf öğrencilerinin ön okuryazarlık davranışları ile annelerinin okuryazarlığa olan ilgisi arasındaki ilişki. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Neuman, S. B., & Celano, D. (2001). Access to print in low‐income and middle‐income communities: An ecological study of four neighborhoods. Reading Research Quarterly, 36(1), 8-26.
• Parpucu, N. ve Dinç, B. (2018). Okul öncesi eğitimde bir erken okuryazarlık becerisi fonolojik farkındalık kuramdan etkinlik uygulamalarına. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Peterson, J., Bruce, J., Patel, N. & Chamberlain, L. (2018). Parental attitudes, behaviors, and barriers to school readiness among parents of low-ıncome latino children. International Journal of Environmental Research And Public Health, 15(2), 188.
• Purcell‐Gates, V. (1996). Stories, coupons, and the TV Guide: Relationships between home literacy experiences and emergent literacy knowledge. Reading Research Quarterly, 31(4), 406-428.
• Roberts, J., Jergens, J., & Burchinal, M. (2005). The role of home literacy practices in preschool children's language and emergent literacy skills. Journal of Speech, Language, And Hearing Research, 48, 345–359.
• Scarborough, H. S., Neuman, S., & Dickinson, D. (2009). Approaching difficulties in literacy development: Assessment, Pedagogy, And Programmes, U.K: SAGE Publications.
• Smith, C., Tracy, E., & Weber, L. (1998). Motivating independent reading: The route to a lifetime of education. Unpublished master’s thesis, Saint Xavier University.
• Snow, C. S., Burns, S. M., & Griffin, P. (1998). Preventing reading difficulties in young children. Washington, DC: National Academy Press.
• Snow, C. E. (2006). What Counts as Literacy in Early Childhood?. K. McCartney and D. Phillips (Eds.). Handbook of Early Childhood Development (UK : Blackwell Publishing Ltd.
• Cox, B. E., Shanahan, T., & Sulzby, E. (1990). Good and poor elementary readers’ use of cohesion in writing. Reading Research Quarterly, 25(1), 47-65.
• Şahin, F. (2015). Erken okuryazarlık gelişimini destekleyici unsurlar. F. Temel (Ed.). Dil ve erken okuryazarlık becerileri. Ankara: Hedef Yayıncılık.
• U.S. Department of Education. (2000). Guide to improving parenting education in even start family literacy programs. Jessup, MD: U.S. Department of Education. Education Publications Center.
• Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (2001). Emergent literacy: Development from prereaders to readers. Handbook of Early Literacy Research, 1, 11-29.
• Yazıcı, E. ve Gençer, E. (2016). Okul öncesi çocukların bilgi ve iletişim teknolojileriyle etkileşiminin bazı değişkenler yönünden incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 24(5), 2235.
• Yıldız, M., Ataş, M., Aktaş, N., Yekeler, A. D. ve Dönmez, T. (2015). Çocuklar ne yazıyor? Okul öncesi dönemde yazı algısının gelişimi. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 1121-1142. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7844