Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Fene İlişkin Şemalarının İncelenmesi: Bilişsel Harita Örneği

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 244, 1789 - 1820, 01.11.2024

Esra Doğanay Koç

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1276920

Öz

Okul öncesi dönem, çocukların tüm gelişim alanları için kritik bir süreçtir. Bu dönemde verilecek fen eğitimi de günümüzde daha çok önem kazanmaya başlamıştır. Çocuklara, etkinliklerle ve fen merkezlerindeki materyaller aracılığıyla fen eğitimine karşı olumlu tutum, merak ve becerileri kazandırmak mümkündür. Bu araştırmada, okul öncesi dönem çocuklarının fene ilişkin şemalarını bilişsel haritalama yöntemi ile incelemek amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri okul öncesi eğitime devam eden gönüllü 4-6 yaş arası 4’ü kız ve 11’i erkek olan 15 çocuk ile nitel yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Araştırmacılar tarafından “Fene İlişkin Şemalar İçin Okul Öncesi Dönem Çocukları ile Görüşme Formu” hazırlanmış ve hazırlanan forma uzman görüşleri sonrasında son hali verilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre; okul öncesi dönem çocuklarının genel olarak fen kavramını deney ile ilişkilendirdikleri, daha önceden fen etkinliği yaptığını, anlattığı fen etkinliğinin deney yöntemi ile yapıldığı ve fizik bilim konulu bir etkinlik olduğu, fen eğitiminin deney yapmayı öğrettiği, fen etkinliklerini ev ortamında, bilim adamı gibi ya da günlük kıyafetler giyinerek yapmamız gerektiği, sınıflarında fen merkezi olmasına rağmen çocuklarının farkında olmadığı, fen merkezinde deney malzemelerinin bulunduğu, fen merkezinde mikroskop ve su ile vakit geçirmekten hoşlanıldığı ve fen etkinliklerini daha çok erkek çocukların sevdiği görülmektedir. Araştırma sonuçları doğrultusunda önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi dönem, erken çocukluk dönemi, fen eğitimi, fen merkezi, bilişsel harita

Investigation of Preschool Children Schemes Related to Science: Example of Cognitive

Öz

Preschool period is a critical process for all developmental areas of children. Science education to be given in this period has started to gain more importance today. It is possible to provide children with positive attitudes, curiosity and skills towards science education through activities and materials in science centers. In this study, it was aimed to examine the schemas of preschool children science by cognitive mapping method. The research was conducted using a phenomenological from qualitative research methods. The research data were collected by qualitative semi-structured interview method with 15 children, 4 girls and 11 boys, aged 4-6 years, who were volunteering to attend pre-school education. “Interview Form with Preschool Children for Schemes of Science” was prepared by the researchers and the form was finalized after expert opinions. According to the results of the research, preschool children generally associate the concept of science with experiment, they have done science activities before, the science activity they describe is done with the experimental method and it is an activity on physics, science education teaches experimenting, they do science activities at home, scientists It is seen that we have to do something similar or dressed in casual clothes, although it is a science center, their children are not aware of, that there are experimental materials in the science center, that it is liked to spend time with a microscope and water in the science center, and that science activities are more liked by boys. Suggestions were made in line with the results of the research.

Anahtar Kelimeler

preschool period, early childhood, science education, science center, cognitive map

Kaynakça

• Afacan, Ö. ve Selimhocaoğlu, A. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin fen etkinliklerine ilişkin yeterlilikleri ve bu yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Kırşehir ili örneği). The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 1-20.
• Akcanca, N., Aktemur Güler, S. ve Alkan, H. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimi uygulamalarına yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Caucasian Journal of Science, 4(1), 1-19.
• Alabay, E. (2007). Okul öncesi öğretmenlerin fen ve doğa eğitiminde kullandıkları öğretim metotları. UMES’07-Ulusal Teknik Eğitim, Mühendislik ve Eğitim Bilimleri Genç Araştırmacılar Sempozyumu, 20-22 Haziran, Kocaeli.
• Alabay, E., ve Özdemir G. (2020). 36-72 aylık çocukların mesleklere yönelik oluşturdukları toplumsal cinsiyet algıları. Turkish Studies, 15(1), 13-29. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.37370
• Alptekin, Z. D. (2018). 3-6 yaş grubu çocuklara yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının temel fen kavramları açısından incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76-86. Backus, L. (2005). A year without procedures. The Science Teacher, 72 (7), 54-58.
• Buldu, N., Buldu, M. ve Buldu, M. (2014). Türkiye’de anasınıflarında ve ilkokul 1, 2 ve 3. sınıflarda fen öğretimi üzerine bir kalite değerlendirmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 214-232. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.2974
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Basım). Pegem Akademi.
• Charlesworth, R., and Lind, K. K. (2010). Math & science for young children. (6. Edition). Wadsworth Cengage Learning.
• Cheung, D. (2009). Students’ attitudes toward chemistry lessons: The interaction effect between grade level and gender. Res Sci Educ, 39, 75-91.
• Çınar, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin fen ve doğa konularının öğretiminde kullandıkları etkinliklerin belirlenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 364-371.
• Dağlı, H., ve Dağlıoğlu, H. E. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitiminin içeriği ve standartlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Toplu Araştırmaları Dergisi, 15(23), 1885-1919.
• Da-Silva, C., Mellado, V., and Porlan, R. (2006). Evolution of the conceptions of a secondary education biology teacher: longitudinal analysis using cognitive maps. Science Teacher Education, 91(3), 461-491.
• Deters, K. M. (2005). Student opinions regarding inquiry-based chemistry experiments. Hong Kong: Goverment Logistics Department.
• Doğan, Y., ve Simsar, A. (2018). Preschool teachers’ views on science education, the methods they use, science activities, and the problems they face. International Journal of Progressive Education, 14(5), 57-79.
• Gelman, S. (2005). Two insights about naming in the preschool child. P. Carruthers (Ed.), The innate mind: Structure and contents in (pp.149-215). Oxford University Press.
• Güneş, G. (2018). Okul öncesi fen ve doğa eğitimi araştırmalarına ilişkin bir tarama çalışması: Türkiye örneği. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 33-67.
• Hamurcu, H. (2006, Eylül). Okul öncesi öğretmen adaylarının fen öğretimi hakkındaki görüşleri, 7. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• İnce, S., ve Akcanca, N. (2021). Okul öncesi eğitimde okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik ebeveyn görüşleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 172-197.
• Kallery, M. (2004). Early years teachers’ late concerns and perceived needs in science: an exploratory study. European Journal of Teacher Education, 27(2), 147-165, https://doi.org/10.1080/026197604200023024
• Karaer, H., ve Kösterlioğlu, M. (2005). Amasya ve Sinop illerinde çalışan okul öncesi öğretmenlerin fen kavramlarının öğretilmesinde kullandıkları yöntemlerin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, (13)2, 447-454.
• Karamustafaoğlu, S., ve Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 65-81.
• Karabekmez, S., Yıldırım, G., Özyılmaz Akamca, G., Ellez, A. M., ve Bulut Üner, A. N. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının mesleklere yönelik toplumsal cinsiyet algılarının incelenmesi. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi), 2(1), 52-70.
• Kıldan, O., ve Pektaş, M. (2009). Erken çocukluk döneminde fen ve doğa ile ilgili konuların öğretilmesinde okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 113-127.
• Leibham, M. B., Alexander, J. M., and Johnson, K. E. (2013). Science interests in preschool boys and girls: Relations to later self-concept and science achievment. Science Education, 97(4), 574-593.
• Mellado, V. (1997). Preservice teachers’ classroom practice and their conceptions of teaching and learning science. Science and Education, 82, 197-214.
• Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Moseley, C., Reinke, K., and Bookout, V. (2002). The effect of teaching outdoor environmantal education on preservice teachers’ attitudies toward self-efficacy and outcome expectancy, The Journal of Environmental Education, 34(1), 9-15.
• National Research Council (2007). Taking science to school learning and teaching science in grades K-8. The National Academies Press.
• Novak, J.D., and Gowin, D.B. (1984). Learning how to learn. Cambridge University Press.
• Osborne, J., and Simon, S. (1996). PrimaryScience: Past and Future Directions. Studies in Science Education, 27, 99-147.
• Okur Akçay, N. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin fen öğretimine karşı tutum ve inançlarına yönelik ölçeğin Türkçeye uyarlanması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), 164-177.
• Onat Kocabıyık, O. (2016). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
• Oppermann, E., Brunner, M., and Anders, Y. (2019). The interplay between preschool teachers’ science self-efficacy beliefs, their teaching practices, and girls’ and boys’ early science motivation. Learning and Individual Differencess, 70, 86-99. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2019.01.006
• Orhan, A. T. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okullarındaki fen merkezine ve fen eğitimine yönelik bakış açıları. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 91-101.
• Orion, N., Hofstein, A., Tamir, P., and Giddings, G. J. (1997). Development and validation of an instrument for assessing the learning environment of outdoor science activities, Science Education, 81(2), 161-171.
• Özbek, S. (2009). Okul öncesi öğretmenlerin fen eğitimine ilişkin görüşleri ve uygulamalarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Patrick, H., Mantzicopoulos, P., and Samarapungavan, A. (2008). Motivation for learning science in kindergarten: Is there a gender gap and does ıntegrated inquiry and literacy ınstruction make a difference. Journal of Research in Science Teaching, 46(2), 166-191.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Ed.). Sage.
• Powell, B., and Steelman, L. C. (1982). Testing an undertested comparison: Maternal effects on sons’ and daughters’ attitudes toward women in the labor force. Journal of Marriage and the Family, 44(2), 349-355.
• Saçkes, M., Trundle, K. C., Bell, R. L., and O’Connell, A. A. (2011). The influence of early science experience in kindergarten on children’s immediate and later science achievement: Evidence from the early childhood longitudinal study. Journal of Research in Science Teaching, 48(2), 217-235. https://doi.org/10.1002/tea.20395
• Sağlam, M., ve Aral, N. (2015). Okul öncesi öğretmenlerin fen etkinlikleri hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 87-102.
• Sansar, S. B. (2010). Okul öncesi öğretmenlerin fen eğitimine yönelik tutumları ile fen etkinliklerinde kullandıkları yöntemler arasındaki ilişkinin incelenmesi (Kütahya ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Sığırtmaç, A., ve Özbek, S. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin fen eğitimine ilişkin görüşleri ve uygulamalarının incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Akademy, 6(1), 1039-1056.
• Simmons, D. (1998). Using natural settings for environmental education: Perceived benefits and barries, The Journal of environmental education, 29(3), 23-31.
• Simsar, A., Doğan, Y., ve Yalçın, V. (2017). Okul öncesi sınıflarındaki fen merkezleri ve kullanım durumlarının incelenmesi-Kilis örneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (14), 147-164.
• Staer, H., Goodrum, D., and Hackling, M. (1998). High school laboratory work in Western Australia: Openness to inquiry. Research in Science Education, 28(2), 219-228.
• Sönmez, S. (2007). Preschool teachers’ attitudes toward science and science teaching [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Şahin, F. (1996) Okul öncesi öğretmenlerinin kullandıkları metotların tespiti. II. Ulusal Eğitim Sempozyumu Bildirileri. (18-20 Eylül), Marmara Üniversitesi.
• Trundle, K. C. and Saçkes, M. (2010). Look! It is going to rain: Using books and observations to promote young children’ understanding of clouds. Science and Children, 47(8), 29-31.
• Ural, O., ve Günşen, G. (2021). Aile katılım çalışmalarına yönelik okul öncesi öğretmenlerinin bilişsel haritaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 369-409. https://doi.org/10.17679/inuefd.477932
• Uyanık Balat, G., Akman, B., ve Günşen, G. (2018). Fen eğitimine karşı tutum, öz yeterlik algısı ve bilişsel harita bulguları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 756-777. https://doi.org/10.17860/mersinefd.355520
• Ültay, N., Ültay, E., ve Çilingir, S. K. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin fen konularındaki uygulamalarının incelenmesi. Journal of Graduate School of Social Sciences, 22, 773-792.
• Worth, K. (2010). Science in early childhood classrooms: Content and process. Early Childhood Research & Practice, http://www.predskolci.rs/HTML/Literatura/Science%20in%20Early%20Childhood%20Classrooms.pdf Yağan Güder, S., ve Güler Yıldız, T. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının toplumsal cinsiyet algılarında ailenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 424-446.
• Yalçınoğlu, P. (2020). Ön hazırlıklar: Sizin için iyi olanı yapmak. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu. (Ed.), Nitel araştırmaya giriş içinde (ss. 37-84). Anı Yayıncılık.
• Yıldız, S., ve Tükel, A. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin fen etkinliklerine yer verme durumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 4(1), 49-59.
• Zembat, R., Günşen, G., ve Gök Çolak, F. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin erken çocukluk eğitiminde uygulanan farklı yaklaşımlar hakkındaki bilişsel haritaları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 1-19. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.415921
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7th ed.). Seçkin Yayıncılık.