Contribution of Keşkek Ovens to Gastronomy Tourism: A Research on Yazıköy and Bulak Villages of Safranbolu

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 147, 95 - 109, 19.09.2025

Sibel Ayyıldız , Nuray Türker , Ayşe Nur Uslu

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1520229

Öz

The ingredients and preparation process of keşkek, which is spread over a wide geography in the Turkic World, differ from one place to another. Keşkek is an important ritual dish in the Safranbolu district that is unique due to the oven and cooking style. The study aims to investigate the keşkek ovens in the Safranbolu villages of Yazıköy and Bulak in the context of folk architecture and to highlight the significance of keşkek ovens and keşkek culture in terms of gastronomy tourism. In the research, where qualitative research method was used, nine participants who have knowledge and expertise of keşkek ovens were interviewed face-to-face in August-September 2023. Additionally, the keşkek ovens in Yazıköy were observed on site, and information about the oven construction was obtained from the master who built the ovens. In the re-search, the technical and architectural features of the keşkek ovens and the specific features that should be taken into consideration in their construction were documented. It has been determined that keşkek ovens are structures with an average diameter of two meters, built of fire bricks (especially Hanköy bricks) and mud, whose door is usually closed with a stone during cooking, typically have a single chimney, are heated by burning wood (usually large logs), and the interior temperature reaches about 400 degrees celsius. More than just a food, keşkek keeps an important place in the cultural and social life of Turkish society. Keşkek, which is made on weddings, festivals, and other special occasions, is a ritual food that reinforces unity and solidarity. The ongoing use of keşkek ovens in Yazıköy and Bulak villages is significant in terms of transmit-ting this tradition to future generations. It has been discovered that the ovens have still been in use from the past to the present, and the local residents are crucial to maintaining this custom. Keşkek and keşkek baker-ies ensure that the region offers an authentic and unique tourist experience in terms of gastronomy tourism. The discovery of local flavors makes it possible for tourists to experience cultural richness and better com-prehend the cultural heritage of the region. Safranbolu's keşkek culture can be evaluated as an element with high gastronomy tourism potential. The presentation of keşkek making as part of experiential tourism can boost tourists' interest in local culture and contribute to the tourism revenues of the region. The preservation, sustainability, and integration of this cultural heritage into gastronomy tourism will increase the touristic attractiveness of the region and will contribute to its transmission to future generations. Keşkek, which is a religious day dish in Bulak and Yazıköy, is still prepared on holidays and special occasions today. It has been determined that keşkek in Yazıköy and Bulak villages is now prepared for protocol dishes, as a variety of culinary events and religious holidays, and contributes to the development of gastronomy tourism in the region.

Anahtar Kelimeler

Folk architecture , keşkek oven , keşkek , Yazıköy and Bulak villages , gastronomy tourism.

Keşkek Fırınlarının Gastronomi Turizmine Katkısı: Safranbolu Yazıköy ve Bulak Köyleri Üzerine Bir Araştırma

Öz

Türk dünyasında geniş bir coğrafyaya yayılan keşkeğin hazırlanış biçimi ve içine konan malzemeler bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Safranbolu ilçesinde de önemli bir ritüel yemeği olan keşkek, pişirildiği fırın ve pişirme tekniği bakımından diğer bölgelerden ayrılmaktadır. Araştırmanın amacı Safranbolu’nun Yazıköy ve Bulak köylerinde bulunan keşkek fırınlarının halk mimarisi açısından incelenmesi ve keşkek fırınları ve keşkek kültürünün gastronomi turizmi bakımından öneminin ortaya konulmasıdır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı araştırmada keşkek fırınları konusunda bilgi ve deneyime sahip dokuz katılımcı ile Ağustos-Eylül 2023’te yüz yüze görüşülmüş ve Yazıköy’deki keşkek fırınları yerinde gözlem-lenerek fırınları inşa eden ustadan fırın inşaatı hakkında bilgiler alınmıştır. Araştırmada; keşkek fırınlarının teknik ve mimari özellikleri ile inşasında dikkat edilmesi gereken spesifik özellikler kayıt altına alınmıştır. Keşkek fırınlarının ortalama iki metre çapında ateş tuğlası (özellikle Hanköy tuğlası) ve çamurdan inşa edilen, ağzı pişirme sırasında genellikle bir taş ile kapatılan, genellikle tek bacalı, odun (genellikle büyük kütükler) yakılarak ısıtılan, içerideki sıcaklığın yaklaşık 400 santigrat dereceye ulaştığı yapılar olduğu belirlenmiştir. Keşkek, sadece bir yemek olmanın ötesinde, Türk toplumunun kültürel ve sosyal hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Düğün, bayram ve diğer özel günlerde yapılan keşkek, birlik ve beraberliği pekiştiren bir ritüel yemeğidir. Yazıköy ve Bulak köylerinde keşkek fırınlarının kullanımının devam etmesi, bu geleneğin gelecek kuşaklara aktarılması açısından büyük bir önem taşımaktadır. Fırınların geçmişten günümüze dek kullanımının sürdüğü ve bu geleneğin yaşatılmasında köy halkının önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Gastronomi turizmi açısından değerlendirildiğinde, keşkek ve keşkek fırınları, bölgenin otantik ve benzersiz bir turistik deneyim sunmasını sağlamaktadır. Yerel tatların keşfi, turistlerin kültürel zenginlikleri deneyimlemelerine ve bölgenin kültürel mirasını daha iyi anlamalarına olanak tanımaktadır. Safranbolu'nun keşkek kültürü, gastronomi turizmi potansiyeli yüksek bir unsur olarak değerlendirilebilir. Keşkek yapımının deneyimsel turizm kapsamında sunulması, turistlerin yerel kültüre olan ilgisini artırabilir ve bölgenin turizm gelirlerine katkı sağlayabilir. Bu kültürel mirasın korunması, sürdürülebilirliği ve gastronomi turizmine entegre edilmesi, bölgenin turistik çekiciliğini artıracak ve gelecek kuşaklara aktarılmasına katkı sağlayacaktır. Bulak ve Yazıköy’de bayram yemeği olan keşkek, günümüzde hâlen bayramlarda ve özel günlerde yapılmaya devam etmektedir. Keşkek yemeğinin günümüzde bayramların yanı sıra protokol ağırlama ve çeşitli gastronomik etkinliklerde de pişirildiği ve bölgede gastronomi turizminin gelişmesine katkı sağladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk Mimarisi , Keşkek Fırını , Keşkek , Yazıköy ve Bulak Köyü , Gastronomi Turizmi.

Etik Beyan

ETİK BEYAN EVRAĞI DOSYALARDA YER ALMAKTADIR.

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum yoktur.

Teşekkür

Yazıköy ve Bulak Köyüne desteklerinden dolayı çok teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Aran, K. (2000). Barınaktan Öte: Anadolu Kır Yapıları, Tepe Mimarlık Kültürü Merkezi.
• Aydın, D. (2007). Halk Mimarisi Bağlamında Kilistra’da (Gökyurt) Yerleşme ve Mesken Nitelikleri. Ulus-lararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (38.ICANAS). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (Cilt 2). Kubbealtı Neşriyatı
• Baran, M. (2006). Halk mimarisinin halkbilimi bağlamında değerlendirilmesine Harran evleri örneği. Milli Folklor, 18(72), 141-156
• Bessiere, J., & Tibere, L. (2013). Traditional food and tourism: French tourist experience and food heritage in rural spaces. Journal of the Science of Food and Agriculture, 93(14), 3420-3425.
• Beylunioğlu, A. M. (t.y.) Hrisi nam-ı diğer Keşkek. https://adipanadolu.org/sayfa-detay/hrisi-nam-i-diger-keskek-ortaklasan-bir-anadolu-ritueli/196
• Chmiliar, l. (2010). Multiple-case designs. In A. J. Mills, G. Eurepas & E. Wiebe (Eds.)
• Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, (3. Baskıdan Çeviri). Çeviri Editörleri: M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Siyasal Yayın Dağı-tım.
• Çekiç, İ. (2015). Geçmişten Günümüze Törensel Bir Yemek. Yüksek Lisans Tezi. Gastronomi ve Mutfak Sanatları, Gaziantep Üniversitesi.
• Çekiç, İ., & Özkan, A. (2022). Geleneksel tören keşkeğinin Türk gastronomisindeki yeri ve öne-mi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 11(1), 522-435.
• Çekül (2012). Anadolu’da Kırsal Mimarlık. Çekül Vakfı.
• Davulcu, M. (2013). Yörüklerinde Halk Mimarisi Geleneği Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies 8/9, 1019-1044,
• Deniz, T. ve Yavaş, B. (2020). Karşılaştırmalı bir kültürel coğrafya araştırması: Bulak ve Yazıköy (Safran-bolu) kırsalında keşkek yapımı ve kültürü. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(3), 680-689.
• Erpi, F. (1990). Sosyo-Kültürel Yapının Yerel Konut Mimarisindeki Yansıması Üzerine Kıyaslamalı Üç Örnek: Anadolu’daki Türk, Rum ve Levanten Konut Mimarileri, Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildiri-leri, Konya, s. 73-84.
• Gürsoy, E. (2021). Türk Halk Mimarisi Örneklerinden Kütahya/Gediz Köy Odaları. Folklor/Edebiyat Dergisi, 27(107), 721-747
• Karabük Valiliği (2022). Yazıköy Keşkeğini Tatdınız mı?. http://www.karabuk.gov.tr/yazikoy-keskegini-tatdiniz-mi Erişim Tarihi: 20.05.2024
• Kuban, D. (2014). Mimarlık kavramları tarihsel perspektif içinde mimarlığın kuramsal sözlüğüne giriş. İstanbul: Yem.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2024). Tören Keşkeği Geleneği. https://yakegm.ktb.gov.tr/TR-345116/toren-keskegi-gelenegi.html Erişim Tarihi: 11 Temmuz 2024.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (t.y.). Halk Mimarisi. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-80990/halk-mimarisi.html
• Oğuz, M. O., Metin, E., Mormenekşe, F. (2007). Türkiye’de 2003 Yılında Yaşayan Geleneksel Mimari. Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları 10.
• Ottolenghi, Y. (2013). Ferment to be: Yotam Ottolenghi's kashk recipes. The Guardian (19 Temmuz 2013 tarihli makale) https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2013/jul/19/kashk-kishk-recipes-yotam-ottolenghi
• Sarı, E. (2021). Kurşunlu mutfak kültüründe keşkek: geçmişi, bugünü ve yarını. Millî Folklor, 23(90), 185-194.
• Seyitoğlu, F., & Ivanov, S. (2020). A conceptual study of the strategic role of gastronomy in tourism destina-tions. International Journal of Gastronomy and Food Science, 21, 100230.
• Sivrioğlu, S., & Dale, D. (2019). Türk Mutfağında Bir Macera Anadolu. Nobel Yaşam.
• Teyin, G. (2020). Kültürel bir miras; tören keşkeği geleneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 4(2), 313-321.