Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma ve Alt Boyut Performanslarının LOPCOW-CRADIS Yöntemi ile Belirlenmesi

Yıl 2024, , 1411 - 1426, 15.10.2024

Yusuf Kahreman

https://doi.org/10.33206/mjss.1354435

Öz

Ekonomik, sosyal ve çevresel kavramları ele alan ve bu üç boyut arasında uzun dönemde denge sağlamayı hedefleyen bir olgu olan sürdürülebilir kalkınma olgusuna daha sonraki yıllarda finansal ve yönetişim kavramları da eklenerek beş alt boyuttan oluşan bir yapıya dönüşmüştür. Bu çalışmada Türkiye’nin 2002-2020 yılları için toplam 21 kriter ele alınarak sürdürülebilirlik kalkınma performansı ve literatürde yer alan beş alt boyut içerisinden verilerine ulaşılabilen ekonomik, sosyal, finansal ve yönetişim kavramlarının ayrı ayrı performanslarının ölçülmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın uygulama kısmında LOPCOW-CRADIS bütünleşik modeli uygulanmıştır. LOPCOW yöntemi ile ele alınan kriterlerin ağırlıkları hesaplanırken, CRADIS yöntemi ile alternatifler sıralanmıştır. Çalışmada hem sürdürülebilir kalkınma performansı hem de alt boyutların ayrı ayrı performanslarının ölçülmesi, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma performansını gösterirken aynı zamanda hangi alt boyutun yıllar içerisinde öne çıktığını gösterecektir. Bu sayede sürdürülebilir kalkınma performansının değişiklik gösterdiği yıllar içerisinde bunun hangi sebeple meydana geldiği daha detaylı şekilde sunulmuş olunacaktır. Çalışmanın sonucuna göre sürdürülebilir kavramının ekonomik performansla benzer bir yapı içerisinde olduğu görülmektedir. Sürdürülebilir kalınma ve ekonomik performansın 2011 yılının en iyi yıl olduğu tespit edilmiştir. Yönetişim performansının 2005 yılının en iyi olduğu, 2012 yılından itibaren bozulduğu, finansal ve sosyal performansın ise 2002’den beri genel olarak arttığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, Ekonomik, Yönetişim, Sosyal ve Finansal Performans, LOPCOW-CRADIS

Etik Beyan

“Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma ve Alt Boyut Performanslarının LOPCOW-CRADIS Yöntemi ile Belirlenmesi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir.

Determining Turkey's Sustainable Development and Sub-Dimensional Performances by LOPCOW-CRADIS Method

Öz

The concept of sustainable development, which is a phenomenon that deals with economic, social, and environmental concepts and aims to provide a balance between these three dimensions in the long term, has turned into a structure consisting of five sub-dimensions by adding the concepts of financial and governance in the following years. This study aims to measure sustainability development performance and economic, social, financial, and governance concepts separately, whose data can be accessed from among the five sub-dimensions in the literature, by considering 21 criteria for Turkey's 2002-2020 years. The LOPCOW-CRADIS integrated model was applied in the application part of the study. While the weights of the criteria are calculated using the LOPCOW method, the alternatives are ranked using the CRADIS method. Measuring both the sustainable development performance and the performances of the sub-dimensions separately in the study will show Turkey's sustainable development performance and which sub-dimension has come to the fore over the years. In this way, we will present in more detail why this has occurred over the years when sustainable development performance has changed. According to the results of the study, it is obvious the concept of sustainability has a similar structure to economic performance. Sustainability and financial performance were determined to be the best year in 2011. It is observed that the governance performance was the best in 2005, deteriorated since 2012, and the financial and social performance has generally increased since 2002.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Economic, Governance, Social and Financial Performance, LOPCOW-CRADIS

Kaynakça

• Aksu, E. Ö. ve Gencer, C. T. (2018). Veri zarflama analizi ile OECD ülkelerinin çevre performansının incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18. EYİ Özel Sayısı, 191-206. https://doi.org/10.18092/ulikidince.353933
• AL, İ., & DEMİREL, S.K. (2022). Türkiye'nin Makroekonomik Performansının TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi: 2002-2019 Dönemi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 202-222.
• Alptekin, N. (2015). Ranking of EU countries and Turkey in terms of sustainable development indicators: An integrated approach using entropy and TOPSIS methods. In The 9th International Days of Statistics and Economics (p. 22-32). Prague, Czech Republic
• Antanasijević, D., Pocajt, V., Ristić, M. ve Perić-Grujić, A. (2017). A differential multi-criteria analysis for the assessment of sustainability performance of European countries: Beyond country ranking. Journal of Cleaner Production, 165, 213-220
• Aras, G. ve Crowther, D. (2008). Governance and sustainability: An investigation into the relationship between corporate governance and corporate sustainability. Management Decision, 46(3): 433-448. https://doi.org/10.1108/00251740810863870
• Aras, G., & Yildirim, F. M. (2020b). An Alternative index study in determining the level of socio-economic well- being: evidence from the G-20 countries with ARAS Method. Business and Economics Research Journal, 11(3), 735-751.
• Aras, G., & Yildirim, F. M. (2020a). Sosyo-ekonomik refah düzeyinin belirlenmesinde alternatif bir endeks çalışması: ARAS yöntemi ile G-20 ülkeleri uygulaması. Business and Economics Research Journal, 11(3), 735-751.
• Aras, G., Tezcan, N. ve Furtuna, Ö. K. (2018a). Çok boyutlu kurumsal sürdürülebilirlik yaklaşımı ile Türk bankacılık sektörünün değerlemesi: Kamu-özel banka farklılaşması. Ege Akademik Bakış, 18(1), 47-61. https://doi.org/10.21121/eab.2018131895
• Aras, G., Tezcan, N. ve Furtuna, Ö. K. (2018b). Multidimensional comprehensive corporate sustainability performance evaluation model: Evidence from an emerging market banking sector. Journal of Cleaner Production, 185, 600-60
• Arsu, T. (2022). Assessment of macroeconomic performances and human development levels of BRICS and MINT countries using CRITIC and COPRAS methods. Pacific Business Review (International), 14(10), 1-19.
• Avcı, Ö.G.T., & Mercan, N. (2021), COVİD-19 etkisiyle birlikte gelişmekte olan avrupa ülkelerinin makroekonomik performanslarının TOPSİS ve MABAC yöntemleri ile karşılaştırmalı analizi. Journal Of Socıal, Humanıtıes And Admınıstratıve Scıences (Joshas), 7(45), 1885-1901.
• Balešentis, T., Balešentis, A. ve Brauers, W. K. M. (2011). Multi–objective optimization of well– being in the European Union member states. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 24(4), 1-15. https://doi.org/10.1080/1331677X.2011.11517485
• Candice, S. (2005). Measuring sustainable development. OECD statistics brief. https://www.oecd.org/sdd/35407580.pdf (25.08.2023)
• Chattopadhyay, S., & Bose, S. (2022). Monthly Composite Macroeconomic Performance Score based Country Rankings Assessing Early Effects of the COVID-19 Pandemic. Journal of Insurance and Financial Management, 5(5), 33-58.
• Çakın, E. ve Ayçin, E. (2019). Ülkelerin çevresel performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ve bulanık mantık tabanlı bir yaklaşım ile bütünleşik olarak değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(3), 631-656. https://doi.org/10.17153/oguiibf.476373
• Doğan H. (2022). Türkiye’nin Makroekonomik Performansının 2010-2020 Yılları İçin CRITIC Temelli ARAS Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Asya Studies, 6(19), 189-202.
• Ecer, F. ve Pamucar, D. (2022). A Novel LOPCOW-DOBI Multi Criteria Sustainability Performance Assessment Methodology: An Application in Developing Country Banking Sector. Omega, 112,112690, 1-17
• Ela, M., Doğan, A. ve Uçar, O. (2018). Avrupa Birliği ülkeleri ve Türkiye’nin makroekonomik performanslarının TOPSIS yöntemi ile karşılaştırılması. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 129-143
• Erdin, C. ve Özkaya, G. (2017). ASEAN ülkeleri ve Türkiye’nin TOPSIS yöntemiyle sürdürülebilir gelişmişlik endeksi çerçevesinde performans değerlendirmesi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 150-163. https://dergipark.org.tr/en/pub/ysbed/issue/31709/318183
• Erol, E. D. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırmalı analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 198-208. https://dergipark.org.tr/en/pub/sobiadsbd/issue/11355/135740
• Garcia-Johnson, R. (2000). Exporting environmentalism: US multinational chemical corporations in Brazil and Mexico. Mit Press.
• Kearney, C. (2012). Emerging markets research: Trends, issues and future directions. Emerging Markets Review, 13(2), 159-183. https://doi.org/10.1016/j.ememar.2012.01.003
• Koca, E. B. ve Tunca, M. Z. (2019). G20 Ülkelerinin Ekonomik Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 348-357. https://doi.org/10.20875/makusobed.541005
• Milletler, B. (1992). Çevre ve kalkınma konferansı: Rio bildirgesi.
• Orhan, M. (2020). Avrupa Birliği ülkeleri ile Avrupa Birliği üyeliğine aday olan ülkelerin makroekonomik performanslarının Aras yöntemi ile kıyaslanması. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(1), 115-129. https://dergipark.org.tr/en/pub/johut/issue/54220/733076
• Ömürbek, N., Hande, E. ve Okan, D. (2017). Entropi-Aras ve Entropi-Moosra yöntemleri ile yaşam kalitesi açısından AB ülkelerinin değerlendirilmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 2948
• Özbek, A. ve Demirkol, İ. (2019). Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye’nin ekonomik göstergelerinin karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 71-91. https://doi.org/10.18657/yonveek.418796
• Özince, E. (2008). Finansal Sektör–Uluslararası Gelişmeler ve Türkiye Deneyimi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (40), 24-44.
• Özkan, M. ve Özcan, A. (2018). Veri zarflama analizi (VZA) ile seçilmiş çevresel göstergeler üzerinden bir değerlendirme: OECD performans incelemesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 485-508. https://dergipark.org.tr/en/pub/comuybd/issue/40668/442329
• Pop, D. S. (2013). Emerging economies and sustainable development. SEA. Practical Application of Science, 1(2), 232-241.
• Taş, Ç. K. ve Özel S. Ö. (2017). Faktör analizi yöntemi ile Türkiye ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerin sosyo-ekonomik göstergeler bakımından gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 60-77
• Toper, F., Aslan, H., ve Özpolat, A. (2023). Türkiye’deki Sosyal Hizmet Kurumlarının Tarihsel Gelişimi. Tarih Okulu Dergisi, 16(62).
• Türe, H. (2019). OECD ülkeleri için refah ölçümü: Gri ilişkisel analiz uygulaması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 310-327. https://dergipark.org.tr/en/pub/ahbvuibfd/issue/48208/568310