Aristoteles’te Tekhne Olarak Sanatın Epistemik Değeri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1980 - 1989, 21.07.2020

Gülümser Durhan

https://doi.org/10.33206/mjss.531741

Öz

Aristoteles’te tekhne
olarak sanat, sanatçıyı yapıtı ile buluşturan, ona o işi yapmasında rehberlik
eden bir yaratma etkinliği ve gerçekliğin bir taklidi (mimessis) olarak tezahür
etmektedir. Bu bağlamda sanatçı; doğa unsurlarını, insan ilişkilerini, hem
olanı hem de gerçeklikten uzaklaşmaksızın olabilir olanı eserlerinde canlandıran
bir yapı ustası olmaktadır. Bu durumda Aristoteles için sanat, sanatçının
gördüğü nesneyi salt taklit etmesi değil, gerçekliğin yeniden yorumlanması veya
var olanın, sanatçının kendi duygu ve düşünceleri çerçevesinde farklı bir
biçimde yeniden dönüştürülmesidir ve bu yönüyle sanat, insana özgü bir
etkinliktir. O halde bu etkinlik, hayali bir gerçekliği mi sunmaktadır?

Sanatı sadece
gerçekliğin basit bir kopyası ve insanları gerçek hayattan uzaklaştıran bir
yanılsama olarak gören, kendisinden önceki anlayışın aksine Aristoteles için sanat,
insanlara hayali gerçekliği sunan ve böylece onları gerçeklikten uzaklaştıran
değil, bilakis, bir sanatçının düşüncesinde anlam bulan hayatın kendisini,
bütün çıplaklığı ile gözler önüne sermedir. Dolayısıyla bu çalışmadaki temel
amacımız; düşünce, gerçeklik, bilgi ilişkisi açısından Aristoteles’te sanatın
neliğini ve onun sanat anlayışının epistemik değerini ayrıntılı bir şekilde ortaya
koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Sanat, Episteme, Mantık, Gerçeklik

Kaynakça

• Aristoteles (1996). Metafizik (Çev: A. Arslan). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Aristoteles (2003). Aristoteles, Protreptikos ve evren üstüne (Çev: O. Özügül). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Aristoteles (2012). Nikomakhos’a Etik (Çev. S. Babür). 4. Baskı. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Aristoteles (2013). Retorik (Çev: M. H. Doğan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2013). Poetika (Şiir Sanatı Üzerine) (Çev: S. Rifat). İstanbul: Can Yayınları.
• Aristoteles (2017). Politika (Çev: F. Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
• Aristotle (1928). Metaphysica (Çev: W. D. Ross, Ed. W. D. Ross, The Works of Aristotle, Volume VIII, Second Edition, içinde). Oxford: Oxford University Press.
• Aristotle (1931). De Anima (Çev: J. A. Smith, Ed. W. D. Ross, The Works of Aristotle, Volume III, içinde). Oxford: Oxford University Press.
• Aristotle (1999). Nicomachean ethics (2nd Edition) (Translated by T. Irwin). Indianapolis: Hackett Publishing Co.
• Artut, K.(2001). Sanat eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Badiou, A. (2013). Başka bir estetik sanatlar için küçük bir kılavuz (Çev: A. U. Kılıç). İstanbul: Metis Yayınları.
• Baker, U. (2014). Sanat ve arzu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayrav, S. (1999). Dilbilimsel edebiyat eleştirisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Carroll, N. (1999). Philosophy of art. London and New York: Routledge.
• Cassirer, E. (2005). İnsan üstüne bir deneme (Çev: N. Arat). İstanbul: Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2008). Felsefe. İstanbul: Sentez Yayınları.
• Collingwood, R. G. (1965). The principles of Art. London: Oxford University Press.
• Copleston, F. (2013). Aristoteles (Çev: A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Güçlü, A., Uzun, E., Uzun, S. ve Yolsal, Ü. H. (2003). Felsefe sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Lenoir, B., (2002). Sanat yapıtı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Moran, B. (1999). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öznurhan, H. (2004). Aristoteles poetika'sının arap edebiyatındaki yansımaları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(1), 255-281.
• Platon (1989a). Phaidon (Çev: A. Cevizci). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Platon (1989b). Timaios (Çev: E. Güney ve L. Ay). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Platon (2005). Devlet (Çev: S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon (2011). Gorgias (Çev: M. C. Anday). Diyaloglar içinde. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Rau, C. (1951). Art and society: A reinterpretation of plato. New York: R.R. Smith.
• Ross, W. D. ( 2011). Aristoteles (Çev: A. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ross, W. D. (1985). Aristotle. Great Britain: Methuen & Co. Ltd.
• Schindler, D. C. (2008). Plato’s critique of ımpure reason. Washington: The Catholic University of America Press.
• Sena, C. (1972). Estetik- sanat ve güzelliğin felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Shiner, L.(2010). Sanatın icadı. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Soykan, Ö. N. (2015). Estetik ve sanat felsefesi. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Tuckwell, J.(2015). Creation and the function of art (Doctor of Philosophy). Humanities and Communication Arts, University of Western Sydney.
• Tunalı, İ. (1996). Grek estetik'i. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Turani, A. (2003). Çağdaş sanat felsefesi (4. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Türker, S. (2002). Aristoteles, Gazzali ile Leibniz’de yargı mantığı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Ülger, E. (2013). Platonun sanat kuramının düşünsel evrimi. FLSF Dergisi, 16, 15-28.
• Yavuz, H. (2006). Edebiyat ve sanat üzerine yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.