Ortaokul Öğrencilerinin Okul Doyumu İle Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki: Umudun Aracı Rolünün İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 2113 - 2130, 13.10.2020

Faruk Caner Yam , Hatice Kumcağız

https://doi.org/10.33206/mjss.720592

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin okul doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide umudun aracı rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2018-2019 eğitim öğretim yılında Tokat ilinde yer alan üç farklı ortaokullarda öğrenim gören 105 kız ve 106 erkek öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmanın verilerinin toplanmasında Çocuklar İçin Kapsamlı Okul Doyumu Ölçeği, Çocuklar İçin Yaşam Doyumu Ölçeği ve Çocuklar İçin Umut Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi, yapısal eşitlik modellemesi ve doğrulaycı faktör analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre ortaokul öğrencilerinin okul doyumu düzeyleri cinsiyete göre erkek öğrencilerin lehine anlamlı olarak farklılaşmıştır. Diğer açıdan öğrencilerin umut ve yaşam doyumu düzeyleri, cinsiyet değişkenine göre olarak anlamlı bir şekilde farklılaşmamıştır. Çalışmada ortaokul öğrencilerinin umut ve yaşam doyumu puanları sınıf düzeyi değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılaşırken, okul doyumu puanları sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı olarak farklılaşmamıştır. Yapılan yapısal eşitlik modellemesinde ortaokul öğrencilerinin okul doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkide umudun kısmi aracılık rolüne sahip olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu sonucun ortaokul öğrencilerin yaşam doyumlarının artırılması çalışmalarında kullanılabileceği düşünülmektedir. Ayrıca araştırmada elde edilen bulguların ileride bu alanda yapılacak olan araştırmalar için bir temel oluşturacağı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Aracılık Etkisi, Ortaokul Öğrencileri, Okul Doyumu, Umut, Yaşam doyumu

Kaynakça

• Afzal, T.M., & Afzal, M. (2015). Comparison of students’ satisfaction and achievement at secondary level in ıslamabad. American Journal of Educational Research, 3(12), 1324-1327.
• Altay, D. ve Ekşi, H.(2018, Ekim). Çocuklar için yaşam doyum ölçeği geçerlilik güvenilirlik çalışması. 5. Uluslararası eğitim bilimleri sempozyumunda sunulan sözlü bildiri. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Atik, G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda umut ölçeği'nin psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390.
• Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, Ş. (2012). Sosyoekonomik ve sosyokültürel değişkenler açısından PISA matematik sonuçlarının karşılaştırılması, Eğitim ve Bilim, 37, 164, 20-30.
• Aydın, B., Sarı, S. V. ve Şahin, M. (2012) Anne-babadan algılanan kabul/ilgi, benlik saygısı ve akademik başarı: Umudun aracı rolü. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 3(4), 37-48.
• Aydin, B., Sari, S. V. ve Sahin, M. (2014). Parental Acceptance/ınvolvement, self-esteem and academic achievement: The role of hope as a mediator. Online Submission, 3(4), 37-48.
• Appleton, S., & Song, L. (2008). Life satisfaction in urban China: Components and determinants. World Development, 36(11), 2325-2340.
• Ashby, J. S., Dickinson, W. L., Gnilka, P. B., & Noble, C. L. (2011). Hope as a mediator and moderator of multidimensional perfectionism and depression in middle school students. Journal of Counseling & Development, 89(2), 131-139.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Baker, J. A., Dilly, L. J., Aupperlee, J. L., & Patil, S. A. (2003). The developmental context of school satisfaction: Schools as psychologically healthy environments. School Psychology Quarterly, 18(2), 206‐221.
• Böke, K. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri.(4. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chang, L., Chang, C., Stewart, S.M., & Au, E. (2003). Life satisfaction, self concept, and family relations in Chinese adolescents and children. International Journal of Behavioral Development, 27, 182-189.
• Crano, D. W. ve Brewer, M. B. (2002). Principals and methods of social research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Carr, A. (2011). Positive Psychology: The science of happiness and human strength (2nd ed.). New York & London: Routledge.
• Crede J., Wirthwein L., McElvany N., Steinmayr R. (2015). Adolescents’ academic achievement and life satisfaction: The role of parents’ education. Frontiers in Psychology,6, 52.
• Curry, L. A., Snyder, C. R., Cook, D. L., Ruby, B. C., & Rehm, M. (1997). Role of hope in academic and sport achievement. Journal of Personality and Social Psychology, 73, 1257–1267.
• Cotton Bronk, K., Hill, P. L., Lapsley, D. K., Talib, T. L., & Finch, H. (2009). Purpose, hope, and life satisfaction in three age groups. The Journal of Positive Psychology, 4(6), 500-510.
• Çengel, M., Totan, T., Çöğmen, S. (2017). Okula bağlılık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 1820-1837.
• Dew, T., & Huebner, E. S. (1994). Adolescents’ perceived quality of life: an exploratory investigation. Journal of School Psychology, 32, 185-199.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Buletin, 95 (3), 542-575.
• Diener, E. , & Diener, M. ( 1995 ). Cross-cultural correlates of life satisfaction and selfesteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68, 653-663.
• Diener, E., & Lucas, R. E. (1999). 11 personality and subjective well-being. Well-being: Foundations of hedonic psychology. Russell: Sage Foundation. Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55 (1), 34-43.
• Ding, C., & Hall, A. (2007). Gender, ethnicity, and grade differences in perceptions of school experiences among adolescents. Studies in Educational Evaluation, 33(2), 159‐174.
• Doğan, U., & Çelik, E. (2014). Examining the factors contributing to students’ life satisfaction. educational sciences: Theory & Practice, 14(6), 2121-2128.
• Esteves, M., Scoloveno, R., Mahat, G., Yarcheski, A. ve Scoloveno, M. A. (2013). An integrative review of adolescent hope. Journal of Pediatric Nursing 28, 105-113.
• Feldman, D. B. ve Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and emprical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401-421.
• Gibbons, S., & Silva, O. (2011). School quality, child wellbeing and parents’ satisfaction. Economics of Education Review, 30, 312‐331.
• Gilman, R. ve Huebner, E. S. (2006).Characteristics of adolescents who report very high life satisfaction. Journal of Youth and Adolescence, 35, 311–319.
• Goldbeck, L., Schmitz, T.G., Besier, T., Herschbach, P. ve Henrich, G. (2007). Life satisfaction decreases during adolescence. Quality of Life Research, 16, 969-979.
• Gökçe, F. (2012). Öğretmen ve velilerin, öğrencilerin okulda geçirdikleri zaman, ders ve dinlenme süreleri ile tatiller ve okul dönemleri konusundaki görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2541-2560. Güngör, A., & Avcı, M. (2017). Examining the relationship between hope and life satisfaction among middle school students. Journal of Pedagogical Research, 1(1), 54-63.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: Guilford Press. Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indices in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1–55.
• Huebner, E. S., & Alderman, G. L. (1993). Convergent and discriminant validation of a children’s life satisfaction scale: Its relationship to self- and teacher-reported psychological problems and school functioning. Social Indicators Research, 30, 71–82.
• Huebner, E. S. (1994). Preliminary development and validation of a multidimensional life satisfaction scale for children. Psychological Assessment, 6, 149 – 158.
• Huebner, E. S., Laughlin, J. E., Ash, C. ve Gilman, R. (1998). Further validation of the multidimensional students’ life satisfaction scale. Journal of Psychological Assessment, 16, 118-134.
• Huebner, E.S., Valois, R.F., Paxton, R.J. ve Drane, J.W. (2005). Middle school students’ perceptions of quality of life. Journal of Happiness Studies, 6, 15-24.
• Huebner, E. S., Suldo, S. M., Smith, L. C. ve McKnight, C. G. (2004). Life satisfaction in children and youth: Empirical foundations and implications for school psychologists. Psychology in the Schools, 41, 81-93.
• Huebner, E. S. (1991). Initial development of the student’s life satisfaction scale. School Psychology International, 12, 31-40.
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1988). LISREL 7: A guide to the program and applications. Chicago,IL: SPSS Inc.
• Jiang, X. U., Huebner, E. S., & Hills, K. J. (2013). Parent attachment and early adolescents’life satisfaction: The mediatıng effect of hope. Psychology in the Schools, 50(4), 340-352.
• Karababa, A. (2018). The relationship between adaptive-maladaptive perfectionism and life satisfaction among secondary school students. Research on Education and Psychology, 2(2), 166-175.
• Karababa, A., Oral, T., & Dilmac, B. (2018). The role of perceived social support and value in prediction of school attachment among secondary school students. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 269-279.
• Kemer, G. ve Atik, G. (2005, Eylül). Kırsal kesimde ve kent merkezinde okuyan lise öğrencilerinin umut düzeylerinin aileden algılanan sosyal destek düzeyine göre karşılaştırılması VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunulmuştur. 21-23 Eylül, İstanbul.
• Kemer, G. ve Atik, G. (2012). Hope and social support in high school students from urban and rural areas of Ankara, Turkey. Journal of Happiness Studies, 13, 901-911.
• King, A. L. D., Huebner, S., Suldo, S. M., & Valois, R. F. (2006). An ecological view of school satisfaction in adolescence: Linkages between social support and behavior problems. Applied Research in Quality of Life, 1(3- 4), 279-295.
• Kula, E. (2008). Endüstri meslek lisesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri ve saldırganlık durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Kwok, S. Y., & Gu, M. (2019). Childhood neglect and adolescent suicidal ideation: A moderated mediation model of hope and depression. Prevention Science, 20(5), 632-642
• Lewis, A. D., Huebner, E. S., Malone, P. S., & Valois, R. F. (2011). Life satisfaction and student engagement in adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 40, 249-262.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modeli Amos uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Merkaš, M., & Brajša-Žganec, A. (2011). Children with different levels of hope: are there differences in their self-esteem, life satisfaction, social support, and family cohesion?. Child Indicators Research, 4(3), 499-514.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2013). PISA 2012 Ulusal Ön Raporu, http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2013/12/pisa2012-ulusal-on-raporu.pdf.
• McCabe, K., Bray, M. A., Kehle, T. J., Theodore, L. A., & Gelbar, N. W. (2011). Promoting happiness and life satisfaction in school children. Canadian Journal of School Psychology, 26(3), 177-192.
• McKnight, C. G., Huebner, E. S., & Suldo, S. (2002). Relationships among stressful life events, temperament, problem behavior, and global life satisfaction in adolescents. Psychology in the Schools, 39(6), 677-687.
• Nickerson, A. B., & Nagle, R. J. (2004). The influence of parent and peer attachments on life satisfaction in middle childhood and early adolescence. Social Indicators Research, 66, 35–60.
• Natvig, G. K., Albrektsen, G., & Qvarnstrom, U. (2003). Associations between psychosocial factors and happiness among school adolescents. International Journal of Nursing Practice, 9, 166–175.
• Öztan, S. (2014). Ortaokul 6.7. 8. sınıf öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yaşam doyumları ve benlik kurgusu algıları açısından incelenmesi. Yüksek lisans üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Ozcan, B., & Kiraz, A. (2017). Kıbrıs’ın kuzeyinde yaşayan ergenlerin yaşam memnuniyetleri [Life satisfaction of adolescents living in Northern Cyprus]. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(3), 88-106.
• Park, N., Peterson, C., & Seligman, M. E. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 603-619.
• Padilla-Walker, L. M., Hardy, S. A., & Christensen, K. J. (2011). Adolescent hope as a mediator between parent-child connectedness and adolescent outcomes. The Journal of Early Adolescence, 31(6), 853-879.
• Saha, R., Huebner, E. S., Hills, K. J., Malone, P. S., & Valois, R. F. (2014). Social coping and life satisfaction in adolescents. Social Indicators Research, 115(1), 241-252.
• Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Muller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Method of Psychological Research, 8(2), 23-74.
• Saminathen, M.G., Låftman, S.B., & Modin, B. (2019). School Choice at a Cost? Academic Achievement, School Satisfaction and Psychological Complaints among Students in Disadvantaged Areas of Stockholm. International Journal of Environmental Research Public Health, 16 (11), 1-18.
• Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., & et al.(1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60, 570-585.
• Snyder, C.R., Cheavens, J. and Sympson, S.C. (1997). Hope: an individual motive for social commerce. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 1(2), 107-118.
• Snyder, C. R. (2000). Hypothesis: there is hope. In C.R. Snyder (Ed.), Handbook of hope theory, measures and applications (3-18). San Diego: Academic Press. Snyder, C. R. (2002). Hope theory: rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275.
• Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Mann Pulvers, K., Adams, V. H., & Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of Educational Psychology, 94(4), 820-826.
• Snyder, C. R. (2005). Teaching: The lessons of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 24 (1), 72-84.
• Snyder, C.R., & Lopez, S. J. (2007). Positive Psychology: the scientific and practical explorations of human strengths. US: Sage Publications, Inc.
• Suldo, S. M., & Huebner, E. S. (2004). Does life satisfaction moderate the effects of stressful life events on psychopathological behavior during adolescence? School Psychology Quarterly, 19, 93–105.
• Suldo, S. M., Riley, K. N., & Shaffer, E. J. (2006). Academic correlates of children and adolescents' life satisfaction. School Psychology International, 27(5), 567-582.
• Suldo, S. M., & Shaffer, E. J. (2008). Looking beyond psychopathology: The dual-factor model of mental health in youth. School Psychology Review, 37, 52- 68.
• Suldo, S. M., Thalji-Raitano, A., Hasemeyer, M., Gelley, C. D., & Hoy, B. (2013). Understanding middle school students life satisfaction: Does school climate matter?. Applied Research in Quality of Life, 8(2), 169-182.
• Şirin, A. ve Ulaş, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeyleri ile karakter eğitimi uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), 279-307.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (Sixth edition). Boston: Pearson
• Tarhan, S., Bacanlı, H., Dombaycı, M.A. ve Demir, M. (2011). Quadruple thinking: hopeful thinking. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, 568–576.
• Telef, B. B. (2014). Çocuklar için kapsamlı okul doyumu ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(2), 478-490.
• Tian, L., Chen, H., & Huebner, E. S. (2014). The longitudinal relationships between basic psychological needs satisfaction at school and school-related subjective well-being in adolescents. Social Indicators Research, 119(1), 353-372.
• Tetley, J. (2010). An investigation of self-authorship, hope, and meaning in life among second-year college students. Unpublished doctoral dissertation. The George Washington University, Washington.
• Tolan, P. H., & Larsen, R. (2014). Trajectories of life satisfaction during middle school: Relations to developmental-ecological Microsystems and student functioning. Journal of Research on Adolescence, 24, 497–511.
• Ullman, C. ve Tatar, M. (2001). Psychological adjustment among Israeli adolescents immigrants: A report on life satisfaction, self concept, and self-esteem. Journal of Youth and Adolescence, 30, 449-463.
• Varela, J. J., Zimmerman, M. A., Ryan, A. M., Stoddard, S. A., Heinze, J. E., & Alfaro, J. (2018). Life satisfaction, school satisfaction, and school violence: A mediation analysis for Chilean adolescent victims and perpetrators. Child Indicators Research, 11(2), 487-505.
• Vidinlioğlu, S. Ö. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin benlik algısı ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyla Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Verkuyten, M., & Thijs, J. (2002). School satisfaction of elementary school children: The role of performance, peer relations, ethnicity, and gender. Social Indicators Research, 59, 203‐228.
• Yang, Y., Zhang, M., & Kou, Y. (2016). Self-compassion and life satisfaction: The mediating role of hope. Personality and Individual Differences, 98, 91-95.
• Yerli̇kaya, I. (2014). Devlet ve özel ortaokul öğrencilerinin umutsuzluk düzeyinin belirlenmesi ve çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(8), 865-877.
• Yıldız, M. A. ve Kutlu, M. (2015). Erinlerde okula bağlanmanın yordayicisi olarak sosyal kaygı ve depresif belirtilerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 332-345.
• Yılmaz, E. (2017). Ortaokul öğrencilerinin akademik başarılarının yordanmasında umut ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Zullig, K. J., Huebner, E. S., & Patton, J. M. (2011). Relationships among school climate domains and school satisfaction. Psychology in the Schools, 48(2), 133-145. Zournazi, M. (2004). Umut değişim için yeni felsefeler (çev. U. Abacı). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Zhou, X., Wu, X., & Zhen, R. (2018). Self-esteem and hope mediate the relations between social support and post-traumatic stress disorder and growth in adolescents following the Ya’an earthquake. Anxiety, Stress, & Coping, 31(1), 32-45.
• Yarcheski, A., Mahon, N. E., & Yarcheski, T. J. (2001). Social support and well-being in early adolescents: The role of mediating variables. Clinical Nursing Research, 10(2), 163-181.
• Yarcheski, A., & Mahon, N. E. (2016). Meta-analyses of predictors of hope in adolescents. Western Journal of Nursing Research, 38(3), 345-368.
• Wong, S. S., & Lim, T. (2009). Hope versus optimism in Singaporean adolescents: Contributions to depression and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 46(5-6), 648-652.