Death Sentences Given to Female Prisoners During the Republican Era

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 727 - 743, 28.04.2022

Tekin İdem

https://doi.org/10.33206/mjss.979269

Öz

The death penalty is the deprivation of the right to life of a person who has committed a crime by the power of the state authority. Since the beginning of human history, this punishment has often been practiced by the state to ensure the continuation of public order. In the history of Turkey, it is seen that the death penalty was practiced in every period on the same grounds. This punishment was continued to be practiced during the Republican era. In Turkey, the practice of death penalty especially during the periods of military interventions have been widely discussed. However, no serious studies have been conducted regarding the death sentences given to female prisoners. The goal of this study is to examine the processes of sentencing to death of 15 female prisoners, which started with Fatmana, the daughter of Hüseyin in 1931 and ended with Kadriye Partici in 1971. What processes did the death sentences given to women, which began with a local court decision and ended with a parliamentary decision, go through? How did lawmakers react to these death sentences? Answers to these questions have been sought in this study. As a result of the study, it was concluded that the practice of this punishment for women was not socially accepted, even if the death penalty was included in the criminal law. As a result of the study it was seen that, the judge resisted to sentence Fatmana (daughter of Hüseyin) to death, the executioner in Malatya prison refused to perform the execution of Emine (Hanım) Kuzu, and the executioner Kara Ali, who have executed hundreds of people, was emotionally affected by the execution of Vecahet (Emine) Altın. From this point of view, it can be said that the practitioners have conscientiousness in applying this penalty to women, even if there is a death penalty in the law.

Anahtar Kelimeler

Women, Death Penalty, Law, Execution, Republican Era

Cumhuriyet Döneminde Kadın Mahkûmlara Verilen İdam Cezaları

Öz

Ölüm cezası, devlet gücüyle, suç işlemiş bir şahsın hayat hakkının elinden alınmasıdır. İnsanlık tarihinin başlangıcından itibaren kamu düzeninin devamını sağlamak için devlet erki tarafından sıkça bu cezaya başvurulmuştur. Türk tarihinde de aynı gerekçelerle her dönemde ölüm cezasına başvurulduğu görülmektedir. Bu ceza, Cumhuriyet döneminde de devam ettirilmiştir. Türkiye’de özellikle askeri müdahale dönemleri ve uygulanan idam cezaları çokça tartışılmıştır. Fakat kadınlar hakkında verilen idam kararları ile ilgili ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı; 1931 yılında Hüseyin kızı Fatmana ile başlayan ve 1971 yılında Kadriye Partici ile son bulan 15 kadın mahkûmun idam süreçlerini incelemektir. Yerel mahkeme kararıyla başlayıp Meclis kararı ile son bulan kadınlara verilen ölüm cezaları hangi süreçlerden geçmiştir, milletvekilleri ölüm cezalarına ne tepkiler vermiştir sorularına cevap bulunmaya çalışılmıştır. Çalışma neticesinde; ölüm cezası ilk defa uygulanan Hüseyin kızı Fatmana’ya hâkimin ölüm cezası vermemek için direnmesi, Malatya cezaevindeki celladın Emine (Hanım) Kuzu’nun infazını reddetmesi ve yüzlerce kişiyi infaz eden Cellat Kara Ali’nin Vecahet (Emine) Altın’ı asmasından etkilenmesi kanunda ölüm cezası olsa bile bu cezanın kadınlara uygulanmasında vicdanen zorlanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Ölüm Cezası, Hukuk, İnfaz, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• Akşam (5 Temmuz 1939). Kocalarını öldüren kadınlar / biri Manisa’da, diğeri Muğla’da iki kadın idam edildi. İstanbul.
• Bayraktar, K. (1968). Karşılaştırmalı hukukta ölüm cezası. Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2(3), 53-75.
• CS, (1963a). Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi. Ankara: Toplantı Yılı 2, C. 13.
• CS, (1963b). Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi. Ankara: Toplantı Yılı 2, C. 14.
• CS, (1971). Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi. Ankara: Toplantı Yılı 10, C. 65.
• Cumhuriyet (19 Haziran 1939). Katil bir kadın Konya’da idam edildi. İstanbul.
• Çelenk, H. (1987). Çağdaş ceza hukuku ve ölüm cezası. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, XXIV(223), 14-27.
• Demirel, H. (1955). Ölüm cezası. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 152-171.
• Fırat (4 Nisan 1944). 32 yaşında bir kadın idam edildi. Malatya.
• Gemalmaz, M. S. (2001). Türkiye’de ölüm cezası (1920-2000). İstanbul: Betaş Yayınları.
• http://www.hurfikir.com (2014). İdam edilen ikinci kadın Büyükkarıştıranlı. http://www.hurfikir.com.tr/haber/7349/idam-edilen-ikinci-kadin-buyukkaristiranli.html, Erişim Tarihi: 10.06.2020.
• Haber (27 Mayıs 1939). Koca katili kadın / cürüm ortağı damad ile beraber asıldı. İstanbul.
• Hassan, Ü. (1972). Ölüm cezası sorunu: Kritik bir yaklaşım. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(1), 75-116.
• Işık, T. (2012).Öteki idamlıklar... Darağacında 15 kadın. http://www.radikal.com.tr/turkiye/oteki-idamliklar-daragacinda-15-kadin- 1107393/#:~:text=Ve%2014%20Aral%C4%B1k%201931'de,T%C3%BCrkiye'nin%20su%C3%A7%20tarihine%20ge%C3%A7ti.&text=%C4%B0dam%20edilen%20ikinci%20kad%C4%B1n%20ise,te%20cezas%C4%B1 %20infaz%20edilen%20Sadberk. Erişim Tarihi: 15.06.2020.
• Kamay, B. T. (1951). Ölüm cezası ve muhtelif memleketlerde infaz şekilleri. Adalet Dergisi, 42(3), 323-340.
• Kayatekin, B. K. (2020). Türk hukukunda ölüm cezası. Ankara: TBMM Araştırma Merkezi Yay.
• MM, (1962). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 1, C. 4.
• MM, (1963a). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 1, C. 13.
• MM, (1963b). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 1, C. 14.
• MM, (1963c). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 1, C. 17.
• MM, (1970). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 3, C. 3.
• MM, (1971a). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 3, C. 12.
• MM, (1971b). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Ankara: D. 3, C. 14.
• Maşalı, M. (2007). Ölüm Cezası. Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 34, 40-43.
• Maşalı, M. (2011). Mukayeseli hukukta ölüm cezası ve İslâm hukuku açısından değerlendirilmesi. İstanbul: Emin Yayınları.
• Milliyet (8 Eylül 1963). Ana katili kadın asılmayı bekliyor. İstanbul.
• Milliyet (21 Kasım 1970). Meclisin çalışmaması 9 idam mahkumunun ömrünü uzatıyor. İstanbul.
• Önder, A. R. (1980). İdam-ölüm cezası. Ankara Barosu Dergisi, 5, 596-599.
• Sarınca, K. (2002). Ölüm cezası (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Selçuk, S. (1977). Cumhuriyet döneminden önce Türklerde ölüm cezası. Yargıtay Dergisi, 3(3-4), 53-87.
• Selçuk, S. (1978). Anayasa ve ölüm cezası. Yargıtay Dergisi, Ankara: C. 4, S. 4, 415-437.
• Soyaslan, D. (1998). Ceza hukuku, Genel Hükümler, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Şen, E. (1995). Ölüm cezası. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,11-12-13, 919-923.
• Tan (21 Şubat 1936). Kocasını öldüren kadın idam edildi. İstanbul.
• TBMM, (1931). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 4, C. 4.
• TBMM, (1932). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 4, C. 5
• TBMM, (1934a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 4, C. 20.
• TBMM, (1934b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 4, C. 23.
• TBMM, (1936). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 5, C. 8.
• TBMM, (1937). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 5, C. 20.
• TBMM, (1938). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 5, C. 25.
• TBMM, (1939a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 1.
• TBMM, (1939b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 2.
• TBMM, (1939c). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 3.
• TBMM, (1941). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 17.
• TBMM, (1942a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 24.
• TBMM, (1942b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 26.
• TBMM, (1942c). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 6, C. 27.
• TBMM, (1943a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 7, C. 2.
• TBMM, (1943b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 7, C. 5.
• TBMM, (1944a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 7, C. 8.
• TBMM, (1944b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 7, C. 10.
• TBMM, (1948). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 8, C. 12.
• TBMM, (1960). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 11, C. 13.
• TBMM, (1977a). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 2, C. 19.
• TBMM, (1977b). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 2, C. 28.
• TBMM, (1977c). TBMM Tutanak Dergisi, Ankara: D. 2, C. 28.
• TC Kültür Bakanlığı, (2013). Darağacına takılan düşler belgeseli. https://www.youtube.com/watch?v=0ajg-o2mX6g, Erişim Tarihi: 10.06.2020.
• TC Resmi Gazete.
• Terzi, A. (2014). Türkiye büyük millet meclisinin ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar verme yetkisi: Tarihsel Süreç, Belgeler ve Tartışmalar (Uzmanlık Tezi). Ankara TBMM Genel Sekreterliği Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı.
• Toroslu, N. (1989). Ölüm cezası ile ilgili bazı sorunlar. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 6, 919-923.
• Türksözü (10 Mayıs 1938). Katil Ayşe bu sabah idam edildi. Adana.
• Uman, O. N. (1942). İdam cezası. Adliye Ceridesi, 4, 341-350.
• Yeni Asır (1 Haziran 1944). Vecahet altın bu sabaha doğru idam olundu. İzmir.
• Yıldırım, A. (2020). Darağacında kan sesleri bir celladın anıları(2. Baskı). Ankara: İtalik Kitaplar Yay.
• Yılmaz, S. (1996). 12 Eylül 1980-1984 yılları arasında sıkıyönetim askeri mahkemelerince ölüm cezasına çarptırılan ve bu cezaları infaz edilen hükümlülerin dava dosyalarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.