Kırgızistan’da Dordoy Pazarı: Sosyalizmden Liberalizme Bir Pazarın Doğuşu ve Sosyo-Ekonomik Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 4, 1672 - 1685, 26.10.2022

Mustafa Orçan Gökhan Bingöl

https://doi.org/10.33206/mjss.1116330

Öz

Araştırmanın konusu ve kapsamı bağımsızlıktan sonra 1991 yılında başkent Bişkek’te kurulan Dordoy Pazarının ekonomik ve sosyal etkilerinin mevcut kaynaklarla, mülakat ve katılımlı gözlem tekniği ile incelenmesidir. Kırgızistan’ın ve bölgenin en büyük pazarlarından biri olan Dordoy (Dordoi) Pazarı, ekonomik bir proje olduğu kadar bir anlamda sosyal bir projedir de. Kırgız bir girişimci tarafından finanse edilip 1991 yılının sonlarında kurulan Pazar, kendi içinde ondan fazla alt pazarlardan oluşmaktadır. Çin’den Rusya, Türkiye ve Avrupa’ya, Arap ülkelerine kadar ticaret ağı ile ülkenin, küçük, orta ve büyük işletmelerinin küresel dünyayla bağlantısını da kurmaktadır. Çok yönlü bir istihdam imkân ve yapısıyla 60 bin civarı kişinin doğrudan hayatına dokunmakta ve ailelerini geçindirmektedir. 2021 yılı Kırgız Cumhuriyetinin kuruluşunun 30. yılı olarak kutlanırken, Pazar devletle yaşıt bir ekonomi ve işyeri bölgesidir. Geçen süre içinde ülke ekonomisinin dinamosu ve halkın en büyük geçim kaynaklarından biri olmuştur. Dordoy Pazarı, ekonomik cazibesi nedeni ile kısmen iç göçe neden olmuş, hatta bazen geri dönüş göçe bile sebep olmuştur. Ayrıca sadece Kırgızistan değil aynı zamanda komşu ülkelerden gelen toptancıların da uğrak yeri olmaya devam etmektedir. En fazla Çin, Rusya, Kazakistan, Türkiye ve Avrupa ülkelerinden ürünler gelmekte en çok da Özbekistan ve Kazakistan’a ürün satılmaktadır. Çalışmada, bir pazar üzerinden gerçekleşen ekonomik ve sosyal dönüşümler incelenmekte ve bu pazarın ülke ekonomisine katkısı araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dordoy Pazarı, Bişkek, Kırgız Ekonomisi, Kentleşme ve Sosyal Değişme.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Dordoy Market in Kyrgyzstan: The Emergence of a Market from Socialism to Liberalism and Socio-Economic Effects

Öz

The subject and scope of the research is the examination of economical and social effects of the Dordoy Market, which was established in the capital city of Bishkek in 1991 after independence, with the available resources, interviews and participatory observation technique. Dordoy (Dordoi) Market, one of the markets of Kyrgyzstan and the region, is a social project as well as an economic project. The Market, which was financed by a Kyrgyz entrepreneur and established in late 1991, consists of more than ten sub-markets. It also establishes the connection of small, medium and large enterprises with the global world with its trade network from China to Russia, Turkey, Europe and Arab countries. With a versatile employment opportunity and structure, it directly influences the lives of around 60 thousand people and provides for families. While the year 2021 is celebrated as the 30th anniversary of the establishment of the Kyrgyz Republic, it is an economy and workplace region as old as the state. It has been the dynamo of the country's economy and one of the biggest livelihoods of the people. Dordoy Market has partially caused internal migration due to its economic attractiveness, and sometimes even caused return migration. In addition, it continues to be a frequent destination for wholesalers not only from Kyrgyzstan but also from neighbouring countries. Most of the products come from China, Russia, Kazakhstan, Türkiye and European countries, and most of them are sold to Uzbekistan and Kazakhstan. In the study, the economic and social transformations that take place through a market are examined and its contribution to the country's economy is tried to be examined.

Anahtar Kelimeler

Dordoy Market, Bishkek, Kyrgyz Economy, Urbanization and Social Change.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Adana T. O. (2021). Kırgızistan Ülke Raporu, Adana: Adana Ticaret Odası Yayınları. https://ihracatdestek.org.tr/uploads/kirgizistan-ulke-raporu- 15-19-10_1633939621.pdf Erişim 10.04.2022.
• Baktıgulov, C. S., D. F. Vinnik ve V. Ya. Galitskiy (1986). Tarıhı, Frunze: Entsiklopediya, Bişkek: 15-24.
• Eroğlu, G. (1976). Kurtuluş semt pazarı araştırması. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Ganiev, D. ve Baygonuşova, D. (2017). Comparative analysis of the contrıbutıon of the “dordoy” market and the gold mining company “kumtor” to the economy of Kyrgyzstan. Journal of Social Sciences of the Turkish World. Bishkek
• INS Resource Information Center (1993). Kyrgyzstan: Political conditions ın the post Soviet era. Washington D. C., http://hrlibrary.umn.edu/ins/kyrgyz93.pdf, (Erişim Tarihi: 09.04.2022).
• IOM (2020). World Migration Report 2020, Geneva: IOM. https://publications.iom.int/system/files/pdf/wmr_2020.pdf (Erişim Tarihi: 02.04.2022).
• ITC Trade Map (2020). https://www.trademap.org/Index.aspx.
• Karluk, S. R. (2011). Küresel Krizin Kırgızistan Ekonomisine Etkisi ve Türkiye Kırgızistan Ekonomik İlişkilerindeki Gelişmeler, International Conference On Eurasian Economies 2011, SESSION 1C Uluslararası Ticaret. (Anadolu University, Turkey) https://www.avekon.org/papers/239.pdf. Ss.47-56
• Karrar, H. (2017). Kyrgyzstan’s Dordoi and Kara-Suu Bazaars: Mobility, Globalization and Survival in Two Central Asian Markets. Globalizations 14 (4): 643–657. doi: 10.1080/14747731.2016.1201323
• KCUİK (2021). Kırgız Cumhuriyeti Milli İstatistik Komitesi.
• KCUİK (2022). http://stat.kg/kg/statistics/naselenie/
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi. (2020)., Çislennost’ Postoyannogo Naseleniya na Nçalo 2020 [2020’nin Başında Bölgelere Göre Yerleşik Nüfus], Bişkek: KCUİK. http://www.stat.kg/kg/statistics/naselenie/ (Erişim Tarihi: 13.03.2021).
• Kırgızistan Vergi Dairesi. (2019). https://www.sti.gov.kg/
• Kudryavtseva, Т. (2019). Torgovlya na Dordoye. Ejemesyaçno v Büdjet Postupayet 34-37 millionov Somov [Dordoi'da ticaret. Her ay 34-37 milyon som bütçeye gidiyor]. https://24.kg/obschestvo/123468/
• Nasritdinov, E. (2016). Pros And Cons Of Migration In Kyrgyzstan, www.academia.edu/4371887/Migration_in_Kyrgyzstan_-_Pros_and_Cons (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
• Niyazov, T.Z., Alayçiyev E.K., Seytaliyev M.E., (2020). Kırgızstandagı Şaar Kalkının Kalıptanuusu Cana Uçurdagı Maseleler [Kırgızistan'da kentsel nüfus oluşumu ve güncel sorunlar]. Vestnik KNU №1-2
• Petrov, V.G. (2005). Pişpek İsçezayuşçiy 1825-1926, Bişkek.
• Saralayeva, L. (2015). Damira Doolotaliyeva: Mı za Protsveyayuşiy Kırgızstan! [Damira Doolotaliyeva: Müreffeh bir Kırgızistan için varız!] http://www.nlkg.kg/ru/interview/damira-dolotalieva-my-za-procvetayushhij-kyrgyzstan, Erişim Tarihi: 05.03.2022.
• Saralayeva, L. (2016). Magnetizm Dordoya ili o tom, kak 25 Let Privlekat’ Uspeh, Bogatstvo i Sçast’ye [Dordoy’unÇekiciliği veya 25 yıl boyunca başarı, zenginlik ve mutluluk nasıl çekilir]. http://www.nlkg.kg/ru/economy/magnetizm-dordoya-ili-o-tom_-kak-25-let-privlekat-uspex_- bogatstvo-i.schaste, Erişim Tarihi: 05.03.2022.
• Saralayeva, L. (2017). 20 Let Profsoyuzu Dordoya – Ot Bor’bı s Reketirami Do Tsifrovogo Buduşego [Dordoy sendikasının 20 yılı - şantajcılara karşı mücadeleden dijital geleceğe]. http://www.nlkg.kg/ru/economy/20-let-profsoyuzu-dordoya---ot-borby-s-reketirami-do-cifrovogo- budushhego]. Erişim T.:21.04.2022
• Somuncuoğlu, Tuğrul (2011). Kırgızistan Ülke Raporu, Ankara: İhracatı Geliştirme Merkezi.
• Sultangaziyev, N. (2019). Rınok Dordoy [Dordoy Pazarı]. (Mülakatçı: G. Bingöl).
• Tayfur, N. A. 2021. Orta Asya ülkesi Kırgızistan Cumhuriyeti 30 Yaşında, 31.08.2021. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/orta-asya-ulkesi-kirgizistan- cumhuriyeti-30-yasinda/2351402.
• The World Bank. (2020), World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&country=KGZ (Erişim Tarihi: 09.04.2022).
• Toktogulov, B., Eshnazarova, A. (2021). Bağımsızlık Sonrası Dönemde İç ve Dış Göçün Bişkek Kentinde Ortaya Çıkan Mekânsal Ayrışma Üzerindeki Etkileri. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 51-65. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1750990
• TRTAvaz (2021). Kırgızistan Cumhuriyeti 30 Yaşında, https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/kirgizistan-cumhuriyeti-30- yasinda/612e039501a30a4b9c6aafe6
• Türkoglu, İ. (2016). Bişkek. İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara
• UNIDO Raporu (tarihsiz), Diagnostika Po Programme Partnerstva Mejdu Gosudarstvami (RSR) Kırgızskaya Respublika, Formirovaniye Konkurentosposobnoy Proizvodstvennoy bazı v Tselyah Obespeçeniya Vsestoronnego Rosta [Ülke Ortaklık Programı (RSR) teşhisi Kırgız Cumhuriyeti, İstikrarlı Kapsayıcı Büyüme Sağlamak İçin Rekabetçi Bir Sanayi Tabanının Oluşturulması] https://www.unido.org/sites/default/files/files/2018-12/Diagnostic_Report_PCP_Kyrgyzstan_RU.pdf
• Worldbank (2009). Bazaars and Trade Integration in CAREC Countries. Worldbank: Washington.
• Worldbank (2009). Klubok Şelka: Bezgranichnyye Bazary i Prigranichnaya Torgovlya v Tsentral'noy Azii Bir ipek yumağı: Orta Asya'da sınırsız pazarlar ve sınır ticareti].
• Yıldırım, O., Stamalieva, M. (2019). Kırgızistan'ın Avrasya Ekonomik Birliği’ne Üyeliği, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 681-700. doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.02.1052. http://www.makalesistemi.com/panel/files/manuscript_files_publish/e61942b4897972dd6a60f8037db34c7c/124618e3087c7555ed317e58b2 8cd70f/656d5966b1e8a58.pdf.