Farklı Ülkelerde Okul Özerkliği Uygulamalarının Değerlendirilmesi; Türkiye’de Uygulanabilirliği

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 38, 147 - 169, 28.07.2017

Muhammet Baş

Öz

Gelecek nesillere daha nitelikli eğitim imkânı
sunarak onların bireysel gelişimine ve dolaysıyla toplumsal, ekonomik gelişime
katkı sağlaması her eğitim örgütünün temel hedefidir. Bu doğrultuda bireyleri
çağın gereklerine uygun eğitim öğretim işlevlerine yerine getirme yolunda
okullar kendilerine tahsis edilen insan ve madde kaynaklarını etkin ve verimli
şekilde kullan(a)madıkları görülmektedir (Hanusek, 1986) Toplumsal ihtiyaçları
karşılama ve daha da ötesi ortaya çıkan yeni durumlarda (sosyal, ekonomik,
siyasal değişimler temelinde) ihtiyaçları belirleme noktasında okulların
öğretmen atama, müfredat belirleme, bütçeleme yapma yada örgütsel yeniden
yapılanma gibi temel alt boyutlarda merkezi eğitim otoritesine bağlı kalmadan
kendi başlarına karar alma, uygulama ve değerlendirme konularında okulları yetki
ile birlikte sorumluluk verilmesi gündeme gelmektedir (Cheng, 2005). Bu
bağlamda yapılan çalışmalarda (Bracci, 2010; Eskeland ve Filmer, 2007; Triant,
2001) Güney Amerika’da ve bazı Avrupa ülkelerinde okul yöneticilerine eğitim
temel girdisini oluşturan alanlarda (öğretmen- öğrenci seçimi, müfredat ve konu
belirleme, kurumsal bütçeleme serbestisi, örgütsel yapılanma, veli katılımı
vb.) özerklik verilerek okul kurumunun bireysel inisiyatif alarak öğrenci
öğrenme süreçlerine müdahalelerde bulunmak suretiyle öğrenci başarısının
artığını ortaya koymaktadır. Bu literatür taraması kullanılan bu çalışmada okul
özerkliğinin alt boyutlarına, tarihsel gelişimine ve farklı uygulama
modellerine yer verilmektedir. Otonom okulların öğrenci başarısı üzerinden
gerçekten beklenilen etkiyi hangi düzeyde sağla(ma)dığı ortaya konarak ve
mevcut konjonktürde Türkiye’de uygulanabilirliği sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

okul özerkliği, otonomi, yerelleşme, okul merkezli yönetim

Kaynakça

• Kaynaklar Arslan, M. M., ve Atasayar, H. H. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı Taşra Örgütü Yöneticilerinin Yerelleşme Konusundaki Görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 59-79. Atasayar, H. H. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı Taşra Örgütü Yöneticilerinin Yerelleşme Konusundaki Görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, Kırıkkale: Türkiye. Benavot, A., ve Resh, N. (2003). Educational governance, schoolautonomy, and curriculum implementation: A comparative study of Arab and Jewish schools in Israel. Journal of Curriculum Studies, s. 171-196. Bracci, E. (2010). Autonomy, responsibility and accountability in the Italian school system. Critical Perspectives on Accounting, 293-312. Cheng, Y. C. (2005). New Paradigm for Re-Engineering Education: Globalization, Localization and. Hollanda: Springer Publications. Clark, D. (2005). Politics, Markets and Schools:Quasi-Experimental Evidence on the Impact of Autonomy and Competition from a Truly Revolutionary UK Reformn. Berkeley: Center for Labor Economics University of California. Duman, A. (1998). Eğitimin Yeriden Yönetimi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 83-93. Dursun, H. B. (2008). Hollanda’da okulların özerkliği ve Yönetimin yeterliliği. Eğitim Bülteni Dergisi, Sayı: 21. Dünya Bankası. (2010). A Review of the Bulgaria School Autonomy in Bulgaria. Ereş, F. (2004). Eğitim Yönetiminde Stratejik Planlama. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 21-29. Eskeland, G. S., ve Filmer, D. (2007). Autonomy, Participation and Learning: Findings from Argentine Schools, and Implications for Decentralization. Education Economics, 103-127. Eurydice. (2007). School autonomy in England. Eurydice. (2007). School Autonomy in Europe Policies and Measures. Eurydice. (2009). Türk Eğitim Sisteminin Örgütlenmesi 2009/2010. Gamage, D., ve Sooksomchitra, P. (2006). Decentralısatıon And School-Based Management in Thailand. Decentralisation and Privatisation in Education (s. 151-167). Hollanda: Springer.
• Gamage, D., ve Ueyama, T. (2003). Profiles and Preparation of School Principals on Professional Development in Australia and Japan. Annual Conference of the NCPEA. Arizona. Gobby, B. (2011). The Governmentality of School Autonomy and Self-Management: A Foucauldian Analysis. Murdoch University. Gunnarsson, V., Orazam, P. F., Sanchez, M., ve Verdisco, A. (2004). Does School Decentralization Raise Student Outcomes?: Theory and Evidence on the Roles of School Autonomy and Community Participation. (Internet- 05.05.2012.) http://econ2.econ.iastate.edu/faculty/orazem/School%20Autonomy%20final. pdf Hanusek, E. (1986). Economics of schooling: production and efficiency in public schools. Journal of Economic Literature, 1141-1177. Hendrickson, P. (2011). AEU – ACT Branch Briefing The School Autonomy Agenda. Kesik, A. (2005). 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Bağlamında ve AB Sürecinde Türk Kamu İç Mali Kontrol Sistemi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 94-114. King, E. M., Orazem, P. F., ve Gunnarsson, V. (2003). Decentralization and Student Achievement: International Evidence on the Roles of School Autonomy and Community Participation. Fourth Annual Global Development Conference Globalization and Equity. Kahire: Mısır. King, E., ve Özler, B. (1998). What’s Decentralization Got To Do With Learning? The Case of Nicaragua’s School Autonomy Reform. nnual Meetings of the American Educational Research Association. San Diego. King, E., ve Özler, B. (2005). What’s Decentralization Got To Do With Learning? School Autonomy and Student Performance. Interfaces for Advanced Economic Analysis. Kyoto Üniversitesi. King, E., Ozler, B., ve Rawlings, L. R. (1999). Nicaragua’s School Autonomy Reform: Fact or Fiction? The World Bank Development Research Group. Köksal, K. (1999, Mayıs 12). Yerinden Yönetime Evet Ancak... (Internet- 12.05.2012.) www.pegem.net/dosyalar/dokuman/816-2012022118920- koksal.pdf adresinden alındı Kudomi, Y., Hosogane, T., ve Inui, A. (2011). The participation of students, parents and the community in promoting school autonomy: Case studies in Japan. International Studies in Sociology of Education, 177-193. Kurt, T. (2006). Eğitim Yönetiminde Yerelleşme Eğilimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 61-72. Maslowski, R., Scheerens, J., ve Luyten , H. (2007). The effect of school autonomy and school internal decentralization on students' reading literacy, School Effectiveness and School Improvement. An International Journal of Research, Policy and Practice, 303-334. Milli Eğitim İstatistikleri; Örgün Eğitim. (2011). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı: Ankara. Palmer, L. B., ve Gau, R. (2003). Charter School Authorizing: Are States Making the Grade? Thomas B. Fordham Institute. PISA In Focus. (2011). School autonomy and accountability: Are they related to student performance? Principal Autonomy Research Project. (2007). Educational Transformations. Rash, N., ve Benavot, A. (2009). Educational governance, school autonomy and curriculum implementation: diversity and uniformity in knowledge offerings to Israeli pupils. Journal of Curriculum Studies, 67-92. Rodriguez, A., ve Hovde, K. (2002). The Challenge of School Autonomy: Supporting Principlas. Dünya Bankası. Schmelkes, S. (2003). School Autonomy and Assesment İn Mexico. Decentrilization and School Autonomy. Smithers, A., ve Robinson, P. (tarih yok). HMC Schools A Quantitative Analysis. The Headmasters’ and Headmistresses’ Conference (s. 1-63). Buckingham: University of Buckingham Carmichael Press. Summak, M. S., ve Roşan, Ş. (2006). Okul Temelli Yönetimin İlköğretim Okullarında: uygulanabilirliğine İlişkin Öğretmen ve Yönetici Tutumlarının İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 317- 334. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu. Ankara. Taşçı, H. (2008). Yerel Yöneticiler ve Okul Yöneticilerinin Eğitimde Yerelleşmeye İlişkin Kendilerini Hazır Görme Durumlar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Bilim Dalı Çanakkale: Türkiye. Töremen, F. (2002). Eğitim Örgütlerinde Değişimin Engel ve Nedenleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 185-202. Triant, B. (2001). Autonomy and Innovation: How Do Massachusetts Charter School Principals Use Their Freedom? Tuncer, F. (2007). Ankara İli İlkögretim Okulu Yöneticilerinin Örgütsel Özerklige İliskin Görüş ve Önerileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara: Türkiye. Turan, S., Yücel, C., Karataş, E., ve Demirhan, G. (2010). Okul Müdürlerinin Yerinden Yönetim Hakkındaki Görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1-18. Umansky, I., ve Vegas, E. (2007). Inside Decentralization: How Three Central American School-based Management Reforms Affect Student Learning Through Teacher Incentives. Oxford University Press. Wöbmann, L., Lüdemann, E., Schütz, G., ve West, M. R. (2007). School Accountability, Autonomy, Choice, and the Level of Student Achievement International Evidence from PISA 2003. OECD Education Working Papers. Yolcu, H. (2010). Neo-Liberal Dönüşümün Yaşandığı Ülkelerde Yerelleşme Ve Okul Özerkliği Uygulamaları. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 253-273. Zhixin, S., Gamage, D. T., ve Mininberg, E. (2003). Professional Preparation and Development of School Leaders in Australia and the USA. International Education Journal, 42-59.