BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA TRABLUSŞAM MAARİFİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 44, 406 - 428, 23.10.2019

Ayhan Doğan Sadık Çetin

Öz

Tanzimat
Dönemi’nde Osmanlı maarif hayatında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu süreç
gerek II. Abdülhamit döneminde gerekse II. Meşrutiyet devrinde ivme kazanarak
devam etmiştir. Geniş Osmanlı coğrafyasında çağın ihtiyaçlarını karşılama
amacıyla kurulan mekteplerde eğitimin durumu, devletin öncelikli ve önem
verdiği konular arasında olmuştur. Söz konusu öncelikle ilgili çalışmaların
istenilen seviyede olup olmadığının tespiti teftiş faaliyetlerini zorunlu kılmıştır.
Bu çalışmada 1. Dünya Savaşı devam ederken Osmanlı Devleti egemenliğinde son
yıllarını yaşayan Beyrut vilayetine bağlı Trablusşam livasının maarif durumu
ele alınmaktadır. Çalışmada 1915 yılı Aralık ayı maarif raporu esas alınmıştır.
Bu raporda Trablusşam Livası merkez kazası ve nahiyelerinde bulunan 76 okuldan kaza
merkezinde 17; İskele nahiyesinde ise iki okul denetlenmiştir. Raporda eğitimin
vaziyetini gösteren birinci elden görgü kayıtlarına yer verilmesi, yerel eğitim
tarihi çalışmaları için maarif teftiş raporlarının ne denli önemli olduğunu
ortaya koymaktadır. Nitekim maarif teftiş raporunda okulların fiziki yapısı,
öğretmenlerin yeterlikleri, eğitimde karşılaşılan zorluklar vb. konulara yer
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Maarif, Beyrut, Trablusşam

Kaynakça

• BOA.MF.HTF.3/130
• BOA.MF.HTF.1/32
• BOA.MF.HTF.5/115
• BOA.MF.MKT.143.93.1.1
• BOA.MF.MKT.327.41.5.1
• BOA.MF.MKT.153.164.1.1
• Mehmet Behçet ve Refik Temimi (1333-1335) Beyrut Vilayeti, Beyrut Vilayet Matbaası, I-II.
• Öztürk, C.(1993). Darülmaullimin, DİA, 8, (551-552).
• Tomar, C.(2012). Trablusşam, DİA, 41, (292-294).
• Gökmen, E. (2006). Aydın Vilayetinde Sıbyan Mekteplerinin İptidâi Mekteplere Dönüştürülmesi,OTAM, 20, (149-173).
• Vahapoğlu, H. (1997). Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar. İstanbul: MEB Yay.
• Su, K. Türk Eğitiminde Teftişin Yeri ve Önemi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Sezen T. (2017). Osmanlı Yer Adları, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müd. Yayın No 26.
• Çelik, K. (2011). Maarif Salnamelerine Göre Trablusşam Sancağının Eğitim Kurumları. Adıyaman Üniv. Sos. Bil. Ens. Der. 7 (38-51).
• Külünk, M. E. (2006). Kapitülasyonların Kaldırılması 1914, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Güçtekin, N. (2015). Eğitimli Neslin 1. Dünya Savaşı’yla İmtihanı, İstanbul: İskenderiye Kitap.
• Ergin, O. N. (1977). Türk Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, c.3-4.
• Akyüz, Y. (2007). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: PegemA Yayınları.
• Erdem, Y. T. (2009). Osmanlı Eğitim Sisteminde Teftiş, OTAM, 26, (55-91).
• Halaçoğlu Y. ve Aydın M. A. (1993). Cevdet Paşa, DİA, 7 (443-450).