Kronik Hastalıkların İş Yaşamındaki Tutum ve Davranışlara Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 129 - 143, 31.12.2024

Benan Arda , Pelin Kanten , Merve Gözde Durmaz , Yener Pazarcık

https://doi.org/10.57082/mpsr.1583745

Öz

Dünya sağlık örgütü verilerine göre kronik hastalıklar önemli bir ölüm nedeni olarak görülmektedir. Kronik hastalıkların bireyleri sosyo-ekonomik ve psikolojik alanlar başta olmak üzere birçok yönden olumsuz etkilediği bilinmektedir. Özellikle iş yaşamında kronik hastalığı olan bireylerin istihdamı, sergiledikleri tutum ve davranışların yönetilmesi kritik bir role sahiptir. Bu bağlamda araştırma kapsamında Çanakkale ilinde özel sektör ve kamu kurumlarında görev yapan ve kronik hastalığı olan işgörenlerin söz konusu hastalıklarının iş hayatlarına etkilerinin belirlenerek bir model çerçevesinde sunulması amaçlanmaktadır. Araştırma amacı kapsamında 21 işgören ile yarı yapılandırılmış soru formu aracılığıyla mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakatlardan elde edilen veriler MAXQDA nitel veri analizi programı kullanılarak kodlanmış ve kategorize edilmiştir. Kodların ve kategorilerin görselleştirilmesinde frekans analizi, karşılaştırmalı analiz ve ilişki analizlerinden yararlanılmıştır. Analiz sonuçları ışığında işgörenlerin kronik hastalıklarının iş hayatlarına etkilerine ilişkin kodlamalar on ana tema çerçevesinde belirlenmiştir. Bununla birlikte işgörenlerin sahip olduğu kronik hastalıklar; çalışma yaşamına, aile ve sosyal yaşama ve bireysel yaşama etkileri şeklinde kategorize edilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kronik hastalıklar, iş yaşamı, nitel araştırma

Kaynakça

• Akpınar, N. B. & Ceran, M. A. (2019). Kronik hastalıklar ve rehabilitasyon hemşireliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 140-152.
• Allaire, S. H., Niu, J. & LaValley, L. P. (2005). Employment and satisfaction outcomes from a job retention ıntervention delivered to persons with chronic diseases. Rehabilitation Counseling Bulletin, 48(2), 100-109.
• Aytap, F. (2020). Aile sağlığı merkezine başvuran kronik hastalığı olan bireylerin depresyon düzeyleri ile hastalık yönetimi arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Beatty, J. E. (2004). Chronic illness as invisible diversity: disclosing and coping with illness in the workplace”. Doctoral Thesis, Boston College The Carroll Graduate School of Management Department of Organization Studies, USA.
• Beatty, J. E. (2012). Career barriers experienced by people with chronic illness: A U.S. study. Employ Respons Rights Jornal, 24, 91-110.
• Beatty, J. E. & Joffe, R. (2006). An overlooked dimension of diversity: the career effects of chronic illness. Organizational Dynamics, 35(2), 182-195.
• Butler, J. A. & Modaff, D. P. (2016). Motivations to disclose chronic illness in the workplace. Qualitative Research Reports in Communication, 171(1), 77-84.
• Campbell, S., Greenwood, M., Prior, S., Shearer, T., Walkem, K., Young, S., Bywaters, D. & Walker, Kim. (2020).
• Purposive sampling: complex or simple? Research case examples. Journal of Research in Nursing, 0(0), 1-10.
• Charmaz, K. (2010). Disclosing illness and disability in the workplace. Journal of International Education in Business, 3(1/2), 6-19.
• Cresswell, J. W. 1998. Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Traditions. Sage Publications.
• Devins, G. (1989). Enhancing personal control and minimizing illness intrusiveness. İçinde: Kutner, N., Cardenas, D., Brown, J. (Eds.), Maximizing Rehabilitation in Chronic Renal Disease, PMA, New York, 109-135.
• Esperat, C., Hust, C., Song, H., Garcia, M. & McMurry, L. J. (2023). Interprofessional collaborative practice: management of chronic disease and mental health issues in primary care. Public Health Reports, 138, 29-35.
• Etikan, I., Musa, S. A. & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1-4.
• Jones, R., White, P., Armstrong, D., Ashworth, M. & Peters, M. (2010). Managing acute illness. The King’s Fund. Kalof, L., Dan, A. & Dietz, T. (2008). EBOOK: Essentials of Social Research. McGraw-Hill Education Open University Press: UK.
• Kamp, E.O., Demerouti, E., Bakker , A.B. ve Wijs, J.J. (2024). Working with a chronic health condition: The implications of proactive vitality management for occupational health and performance. Journal of Vocational Behavior 150, 1-25.
• Kanten, P., Pazarcık, Y., Durmaz, M. G. & Arda, B. (2023). Meslek aşkının öncülleri ve ardıllarının belirlenmesine yönelik nitel bir araştırma. Yönetim ve Çalışma Dergisi, 7(2), 173-191.
• Kaynak, G.K. (2022). Kronik hastalıklarda öz yeterlilik algısı: Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalar üzerine bir derleme. A review of studies carried out in Turkey. Oltu Journal of Faculty of Humanities and Social Sciences, 3(2), 79-86.
• Kirk-Brown, A. & Van Dijk, P. (2011). “Safe to engage: chronic illness and organisational citizenship behaviours at work”. International Journal of Disability Management, 6, 1-9.
• Koch, L. C., Rumrill, P. D., Conyers, L. & Wohlford, S. (2013). A narrative literature review regarding job retention strategies for people with chronic illnesses. Work, 46, 125-134.
• Krupa, T., Kirsh, B., Cockburn, L. & Gewurtz, R. (2009). Understanding the stigma of mental illness in employment. Work, 33, 413-425.
• Kurutkan, M. N. (2023). Kronik hastalıkların deneyim sürecini anlama çabasına yönelik teorik bir açıklama: biyografik bozulma. Isparta Okulu Dergisi, 3(1), 1-22.
• McGonagle, A.K. & Barnes-Farrell, J. L. (2014). Chronic illness in the workplace: stigma, identity threat and strain. Stress Health, 30, 310-321.
• McGonagle, A.K. & Hamblin, L. E. (2014). Proactive responding to anticipated discrimination based on chronic ıllness: double-edged sword?. Journal of Business and Psychology, 29, 427-442.
• McGonagle, A.K., Beatty, J. E. & Joffe, R. (2014). Coaching for workers with chronic illness: evaluating an intervention. Journal of Occupational Health Psychology, 19(3), 385-398.
• Munir, F., Yarker, J. & Haslam, C. (2007). Use of prescribed medication at work in employees with chronic illness. Occupational Medicine, 57, 480-487.
• Nazarov, S., Manuwald, U., Leonardi, M., Silvaggi, F., Foucaud, J., Lamore, K., Guastafierro, E., Scaratti, C., Lindström, J. ,ve Rothe. U. (2019). Chronic Diseases and Employment: Which Interventions Support the Maintenance of Work and Return to Work among Workers with Chronic Illnesses? A Systematic Review. Int. J. Environ. Res. Public Health, 16, 1-14
• Nyberg, S. T., Airaksinen, J., Pentti, J., Ervasti, J., Jokela, M., Vahtera, J., Virtanen, M., Elovainio, M., Batty, G. D. & Kivimaki, M. (2023). Predicting work disability among people with chronic conditions: a prospective cohort study. Scientific Reports, 13(6334), 1-13.
• Özel, F. & Türeyen, A. (2016). Rahatsız edici semptomlar teorisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 32(2), 107-118.
• Roessler, R., Reed, C. & Brown, P. (1998). Coping with chronic illness at work: case studies of five successful employees. Journal of Vocational Rehabilitation, 10, 261-269.
• Schram, J. L. D., Robroek, S. J. W., Ots, P., Brouwer, S., Burdorf, A., Van Zon, S. K. R. & Hengel, K. M. O. (2020). Influence of changing working conditions on exit from paid employment among workers with a chronic disease. Occupational and Environmental Medicine, 0, 1-6.
• Singh, M., James, P. S. & Ganguli, S. (2018). Managing employees with chronic illness. Human Resource Management International Digest, 26(1), 7-10.
• Sütçü, S. (2023). Kronik Hastalıklarda Sosyal Hizmet. Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 50-59.
• Tengilimoğlu, D., Gönüllü, U., Işık, O., Tosun, N., Zekioğlu, A., Tengilimoğlu, O., ve Younis, M. (2022). The problems experienced by employees with chronic disease during the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(1), 1-11.