Türk Resim Tarihinde Askeri Ressamlar Dönemi ve Bahriyeli Ressam İsmail Hakkı Bey

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 169 - 201, 19.12.2022

Malike Bileydi Koç

https://doi.org/10.16985/mtad.1102283

Öz

Türk tarihinde resim, köklü geçmişi olan sanat dallarından birisidir. Orta Asya’da yapılan kazılarda elde edilen bulgular, Türk sanatının izlerini belgeler niteliktedir. Orta Asya’da başlayarak Batıya göç eden Türkler tarafından el sanatlarının yeni siyasi merkezlere getirildiği, bu üslubun gelinen topraklarda da devam ettirildiği anlaşılmaktadır. Türk Resim Sanatı’nın gelişim göstermesinde, Tanzimat sonrası açılan okullarda başlatılan resim eğitiminin önemli rolü olmuştur. Askeri okullarda önce askeri amaçlı olarak teknik çizim dersleri verilmiş, ardından eğitim programlarında resim dersleri yer almıştır. Askeri okullarda alınan resim eğitimi ile birlikte, bu okullarda eğitim gören öğrenciler, yeni resim geleneğinin öncüleri olmuşlardır. Türk resminde, bir grup sanatçının oluşturduğu deniz ressamları grubu, bu okulların öğrencileridir. Çalışmanın konusunu oluşturan Deniz Ressamı Bahriyeli İsmail Hakkı Bey, Bahriye Mektebi’nde eğitim görmüş bir sanatçıdır. Çalışmanın amacı, asker ressamlardan İsmail Hakkı Bey özelinde askeri ressamlar incelenerek, askeri ressamların Çağdaş Türk Resim Sanatı’nın oluşumuna ve sanat eğitimine katkılarını belirlemeyi içermektedir. Çalışma, Batılı içerikte resim dersleriyle yetiştirilmiş askeri ressamların Türk resim sanatının Batılı tarzda gelişimine katkı sunan ilk örnekleri olarak önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Türk Resim Tarihi, Resim Eğitimi, Askeri Ressamlar, Bahriyeli Ressamlar, İsmail Hakkı Bey., Turkish painting history, painting education, military painters, naval academy painters, İsmail Hakkı Bey

The Period of Military Painters in the History of Turkish Painting and Naval Officer Painter İsmail Hakkı Bey

Öz

Painting is a branch of art deeply embedded in Turkish history. The findings from excavations in Central Asia document the traces of Turkish art. The Turks, who migrated from Central Asia to the West, carried handicrafts to new political centers and continued practicing this style in a new geography. The teaching of painting at schools opened in the Ottoman Empire after the Tanzimat played a significant role in the development of Turkish painting. The technical drawings taught for military purposes at the military academies were followed by painting lessons offered in other educational programs. Overall, the students educated in these institutions served as pioneers of the new painting tradition. Specifically, a group of artists affiliated with these schools formed the seascape painters. The subject of this study, the seascape painter, Naval Officer İsmail Hakkı Bey, was educated at the Naval Academy. The aim of this study is to examine military painters with a particular focus on İsmail Hakkı Bey in order to illuminate the contribution of military painters to the formation of contemporary Turkish painting and art education. This study also provides the first examples of military painters contributing to the development of Turkish painting in western style.

Anahtar Kelimeler

Turkish painting history, painting education, military painters, naval academy painters, İsmail Hakkı Bey

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başbakanlığı Osmanlı Arşivi(BOA)
• İrade Hususi, 9/49. Hariciye Siyasi, 1800/46, 1-11. Hariciye Tahrirat, 243/7. Bab-ı Ali Evrak Odası, 3446/258381. Bab-ı Ali Evrak Odası, 3867/289991-3.
• İrade Taltifat, 470/24, 1-4. Hariciye Nezareti, Berlin Sefareti, 3 629/43. Maliye Nezareti, Emlak-i Emiriyye Müdüriyeti, 14- 17-19.
• Antik A.Ş., 236. Müzayede, İstanbul 27 Kasım 2005.
• “Askeri Ressamlar Sergisi”, Vakıfbank Kültür ve Sanat Birimi Müdürlüğü Ankara 19-20 Ekim 1998.
• Aysal, Necdet, “II. Meşrutiyet Dönemi Toplumsal Bir Yardım Kuruluşu: Osmanlı Donanma Cemiyeti”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, c.6, sayı:9, 2020, ss.103-120.
• Başkan, Seyfi, “Son Dönem Osmanlı Resminde Figüratif Anlayış ve Tarih Yorumu”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sayı 51, Ankara 2008, s.1-22.
• --------------, “Türk Resminde Modernite ile İlk Temas: 1940-1960”, İdil Dergisi, cilt 2, sayı:14, 2014, s.101-119.
• Binark, İsmet, “Türklerde Resim ve Minyatür Sanatı”, Vakıflar Dergisi, cilt 12, 1978, s.271-296.
• Bingül, Ahmet Serhat, Türk Resim Sanatının Gelişiminde 19. Yüzyıl Askeri Okul ve Askeri Ressamların Rolleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum 2013.
• Cezar, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, Erol Kerim Aksoy Kültür Eğitim Spor ve Sağlık Vakfı Yayını, cilt 1, İstanbul 1995.
• Dastarlı, Elif, Türk Resminde İstanbul-İstanbul’da Türk Resmi, Büyük İstanbul Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara 2020, c.7, s. 422-441.
• Değirmenci, Salih, “Midye-Enez Yahut İğneada-Dedeağaç Kanalı Projesi”, Her Yönüyle İpsala Sempozyumu 20-21 Kasım 2019, İpsala Belediyesi Yayınları, s.221-238.
• Deveci, Abdurrahman, “Selçuklu Dönemi Resim Çalışmaları”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt 5, sayı 9, Ocak 2015, s.101. ss.93-111.
• Eliri, İsa, “Batılılaşma Sürecinde Askeri Okullar ve Askeri Ressamların Türk Resim Sanatına Etkileri”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı:9, Konya 2010, s. 144, ss.139-150.
• Giray, Kıymet, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1988.
• -------------------, Ankara Resim ve Heykel Müzesi Başyapıtlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, c.1, Ankara 2020.
• İnaç, Cihat, Türkiye’nin Çağdaşlaşma Sürecinde Askeri Ressamların Sanat Eğitimine Katkıları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Erzurum 2016.
• İslimyeli, Nüzhet, Askeri Ressamlar ve Ekoller, Askeri Ressamlar Sanat Derneği Yayınları, Ankara 1965.
• Kılıç, Aylin, Askeri Ressamlar Kuşağı Temsilcilerinden Hüseyin Zekai Paşa ve Ahmet Ziya Akbulut, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Ankara 2010.
• Köksal, Ahmet, “Türk Resminin Çağdaşlaşma Sürecinde Askeri Ressamlarımızın Etkinliği”, Milliyet Sanat Dergisi, sayı:33, İstanbul 1981.
• Mahir, Banu, “Minyatür”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c:30, İstanbul 2005, s.118-123.
• Mercan, Evren, “Osmanlı Bahriyesinde İlk Denizaltılar: Abdülhamid ve Abdülmecid”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, cilt:8, 2012, s.163-184.
• Orhan, Saadettin, “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Sonrası Dönemde Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri”, İş ve Hayat Dergisi, c.1, sayı 1, Ankara 2015, s.196. ss.193-210.
• Öner, Özge, Kültürel Öge Olarak Su Kavramı ve Türk Resim Sanatına Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Resim Ana Sanat Dalı, Eskişehir 2018. Özcan, Şehnaz Biçer, “Uygur Minyatürlerinde Metin-Resim İlişkisi ve Sonrası”, İstem, Sayı:31, 2018, s.125-145.
• Özdeniz, Engin, Türk Deniz Subayı Ressamları, Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, İstanbul 2000.
• Özergin, Kemal, “Selçuklu Sanatçısı Nakkaş Abdülmü’min El-Hoyi Hakkında”, Belleten, cilt 34 Ankara, Nisan 1970, s.119-230.
• Renda, Günsel, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul’da Batı Tarzında Resim, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, Ankara 2020, c.7, s.402-422.
• Ünsal, Erdal, “İslam Mitolojisi ve Estetiği Bağlamında Türk Manzara Resminde Deniz”, Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, cilt 9, sayı 2, 2019,s.370-387.
• Yetik, Sami, Ressamlarımız, Gram Yayınları, İstanbul 2016.
• Yurdaydın, Hüseyin, “Başlangıcından 13. Yüzyıl Sonlarına Kadar Müslüman Minyatürü”, Yıllık Araştırmalar Dergisi, A.Ü. İlahiyat Fakültesi, Türk ve İslam Sanatları Tarih Enstitüsü, s.181-192.
• Savunma Sanayii, “Türk Denizciliğinin İlk Denizaltıları”, Savunma Sanayii Dergilik, http: www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/Turk-denizciliginin-ilk-denizaltilari. (Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2020)
• Serdar Başaran, “Sanatıyla Denizleri Fethetmiş Bir Büyük Ressam: Bahriyeli Kaymakam(Yarbay) İsmail Hakkı Bey”,https:www//silo.tips/queue/sanatiyla-dendzlerd-fethetmd-bdr-byk-ressam-bahrdyeld-kaymakam-yarbay-dsmadl-hakkı. (Erişim tarihi:26 Ekim 2016).
• T.C. Milli Savunma Bakanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, “Deniz Komutanlığı Tarihçesi”, http: www.dzkk.tsk.tr/ArsivAskeriTarih/icerik/deniz-kuvvetleri-komutanligi-tarihcesi.
• Taha Toros Arşivi, “İsmail Hakkı Bey Hakkında Biyografik Notlar”, openaccess.marmara.edu.tr/handle/11424/142349. Türk Deniz Kuvvetleri, “Tarihi Miras, Bahriyeli Ressamlar”, Türk Deniz Kuvvetleri Dergisi, www.dzkk.tsk.tr, (Erişim tarihi: 13 Mayıs 2009).