İlkokul Öğretmenlerinin Hayat Bilgisi Dersinde Gezi Düzenleyebilme Öz Yeterlik İnançları ve Okul Dışı Öğrenmeyle İlgili Değerlendirmeleri

Yıl 2024, , 293 - 336, 01.12.2024

Bayram Tay , Gamze Nur Doğan

https://doi.org/10.21666/muefd.1449563

Öz

Hayat bilgisi, öğrencilerin doğal ve toplumsal ortama uyumunda gerekli olan özelliklerin kazandırıldığı bir derstir. Hem doğal hem de toplumsal çevrede öğrenmeyi içeren okul dışı öğrenmenin, hayat bilgisi dersinde kullanılmasında öğretmenlerin öz yeterlik inançları ve düşünceleri belirleyici olabilecektir. Bundan dolayı araştırmada ilkokul öğretmenlerinin okul dışı öğrenme çevrelerine eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme öz yeterlik inanç düzeyleri ile hayat bilgisi dersi kapsamında okul dışı öğrenme ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Karma yöntemle desenlenen bu çalışma, nicel boyutu kesitsel tarama modeli, nitel boyutu durum çalışması modeli ile yürütülmüştür. Çalışmanın örneklemleri, ölçüt örnekleme ile belirlenen 324 ve 20 ilkokul öğretmeninden oluşturulmuştur. Nicel verilerin analizinde parametrik olmayan testler, nitel verilerin analizinde içerik analizi işe koşulmuştur. İlkokul öğretmenlerinin okul dışı öğrenme çevrelerine eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme öz yeterlik inançları olumlu düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kazanımlara uygunluk, ulaşım imkânları, maddi boyut, öğrenciye görelik ilkesi, güvenlik durumu gibi özellikler, okul dışı öğrenme çevrelerini tercih ederken dikkat edilmesi gereken unsurlardır. Okul dışı öğrenme çevreleri; somut öğrenmeyi, öğrencilerin kişisel özelliklerinin gelişmesini sağlamakta, tekdüzeliği ortadan kaldırıp, öğretmenin işini kolaylaştırarak geniş gözlem olanağı ile öğrenmelerin kalıcı olmasını sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi dersi, okul dışı öğrenme, öz yeterlik, ilkokul öğretmenleri

Etik Beyan

Yapılan bu çalışmada araştırma etiği ilkeleri gözetilmiş olup gerekli etik kurul izinleri alınmıştır. Etik kurul izni kapsamında; (KIRŞEHİR AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİK KURULU), (25/12/2020), (2020/5) sayılı belge alınmıştır.

Primary School Teachers' Self-Efficacy Beliefs in Organizing Trips in Life Science Course and Their Evaluations About Out-of-School Learning

Öz

Life sciences is a course in which students gain the skills necessary to adapt to the natural and social environment. Teachers' self-efficacy beliefs and thoughts may be decisive in the use of out-of-school learning, which includes learning in both natural and social environments, in life sciences lessons. Therefore, the aim of the study was to determine primary school teachers' self-efficacy belief levels in organizing educational trips to out-of-school learning environments and their opinions about out-of-school learning within the scope of life sciences course. This study, designed with a mixed method, was conducted with a cross-sectional survey model in its quantitative dimension and a case study model in its qualitative dimension. The samples of the study were composed of 324 and 20 primary school teachers determined by criterion sampling. Non-parametric tests were used in the analysis of quantitative data, and content analysis was used in the analysis of qualitative data. It has been determined that primary school teachers' self-efficacy beliefs in organizing educational trips to out-of-school learning environments are positively high. Features such as suitability for achievements, transportation facilities, financial dimension, principle of suitability for the student, and security situation are the factors that should be taken into consideration when choosing out-of-school learning environments. Out-of-school learning environments; It provides concrete learning, the development of students' personal characteristics, eliminates monotony, facilitates the teacher's job and ensures permanent learning with extensive observation opportunities.

Anahtar Kelimeler

Life science course, out-of-school learning, self-efficacy, primary school teachers

Kaynakça

• Akdağ, H. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde yasal izin sürecini planlama. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Eds.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 75-94). Pegem.
• Arabacı, S. ve Akgül, G. D. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik fen bilgisi öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 3(2), 276-291.
• Ata, B. (2002). Müzelerle ve tarihi mekânlarla tarih öğretimi: tarih öğretmenlerinin “müze eğitimine” ilişki görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Gazi Üniversitesi Akademik Veri Yönetim Sistemi. Ay, Y., Anagün, Ş. S. ve Demir, Z. M. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretiminde okul dışı öğrenme hakkındaki görüşleri. Electronic Turkish Studies, 10(15), 103-118.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social-cognitive theory. Prentice Hall.
• Bandura, A. (1995). Self-efficacy in changing societies. Cambridge University.
• Beames, S., Higgins, P. ve Nicol, R. (2012). Learning outside the classroom theory and guidelines for practice. Routledge.
• Behrendt, M. ve Franklin, T. (2014). A review of research on school field trips 74 and their value in education. International Journal of Environmental and Science Education, 9, 35–245.
• Bostan Sarıoğlan, A. ve Küçüközer, H. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamları ile ilgili görüşlerinin araştırılması. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-15.
• Bozdoğan, A. E. (2007). Bilim ve teknoloji müzelerinin fen öğretimindeki yeri ve önemi (Tez No. 207028) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bozdoğan, A. E. (2016). Okul dışı çevrelere eğitim amaçlı gezi düzenleyebilme öz-yeterlik inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(1), 111-129.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Charmaraman, L. (2013). Congregating to create for social change: urban youth media production and sense of community. Learning, Media and Technology, 38(1),102-115.
• Chester, M. D. ve Beaudin, B. Q. (1996). Efficacy beliefs of newly hired teachers in urban schools. American Educational Research Journal, 33(1), 233-257.
• Cousins, B., Ross, J. ve Gadalla, T. (1996). Within-teacher predictors of teacher efficacy. Teaching and Teacher Education, 12(4), 385-400.
• Creswell, J. W. (2011). Controversies in mixed methods research. In N. Denzin & Y. Lincoln (Eds.), The Sage handbook on qualitative research (4th ed., pp. 269–284). Sage.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). Sage.
• Creswell, J. W. ve Creswell, J. D. (2018) Research design qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5nd ed.). Sage.
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research (3rd ed.). Sage.
• Çaçan F. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin informal öğrenme ortamlarının kullanımı ile ilgili görüşlerinin incelenmesi (Ağrı İli Örneği) (Tez No. 609284) [Yüksek lisans tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çebi, H. ve Arslan, M. (2019). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin fen bilimleri dersine karşı ilgi ve tutumlarına etkisi. Yıldız Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-35.
• Çetin, T., Kuş, Z. ve Karatekin, K. (2010). Sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin gezi-gözlem yöntemine ilişkin görüşleri. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2), 158-180.
• Çiçek, Ö. ve Saraç, E. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarındaki yaşantıları ile ilgili görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 504-522.
• DeWitt, J. E. ve. Storksdieck, M. (2008). A short review of school field trips: Key findings from the past and implications for the future. Visitor Studies, 11(2), 181-197.
• Dyment, J., Morse, M., Shaw, S., Smith, H. (2014). Curriculum development in outdoor education: Tasmanian teachers’ perspectives on the new pre-tertiary: Outdoor leadership course. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 14(1), 82-99.
• Erten, Z. ve Taşçi, G. (2016). Fen bilgisi dersine yönelik okul dışı öğrenme ortamları etkinliklerinin geliştirilmesi ve öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 638-657.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev.). Anı.
• Greene, J. C., Caracelli, V. J. ve Graham, W. F. (1989). Toward a conceptual framework for mixed-method evaluation designs. Educational Evaluation and Policy Analysis, 11(3), 255–274.
• Gürsoy, G. (2018). Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları. Electronic Turkish Studies, 13(11). 623-648.
• Halligan, M. W. (2006). Outdoor education for middle school youth: A grant proposal project [Master of social work thesis, California State University]. Long Beach ProQuest Dissertations Publishing.
• Ho, S. (2014). The purposes outdoor education does, could and should serve in Singapore. Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 14(2), 153-171.
• İşlek, D. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının müzelerin eğitim ortamı olarak kullanılmasına ilişkin öz-yeterlik inançlarının ve görüşlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 18(4), 1434-1447.
• Kaçar, T. ve Beycioğlu, K. (2017). İlköğretim öğretmenlerinin öz yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 16(4), 1753-1767.
• Karademir, E. (2013). Öğretmen ve öğretmen adaylarının fen ve teknoloji dersi kapsamında okul dışı öğrenme etkinliklerini gerçekleştirme amaçlarının planlanmış davranış teorisi yoluyla belirlenmesi (Tez No. 339042) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karagül, S. (2018). Türkçe eğitiminde proje tabanlı öğrenme yöntemiyle desteklenen basamaklı öğretim programının öğrencilerin okuma ve yazma becerilerine etkisi. İlköğretim Online, 17(2). 874-887.
• Karbeyaz, A. ve Karamustafaoğlu, O. (2021). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğretime katkısı hakkında sınıf öğretmenlerinin görüşleri üzerine bir inceleme. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 1-20.
• Karbeyaz, A. ve Kurt, M. (2020). Hayat bilgisi dersinde okul dışı öğrenme ortamlarının kullanımına yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 4(1), 79-93.
• Kartal, O. Y., Temelli, D. ve Şahin, Ç. (2018). Ortaokul matematik öğretmenlerinin bilişim teknolojileri öz-yeterlik düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4), 922-943.
• Kaspar, M. J. (1998). Factors affecting elementary principals and teachers’ decisions to support out door field trips [Unpublished master thesis, The University of Texas]. ProQuest Dissertations Publishing.
• Kaya Z. (2021). Sınıf öğretmenlerinin ilkokulda okul dışı öğrenme etkinliklerinin kullanılmasına yönelik görüşleri (Tez No. 669144) [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kaya, İ. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik inançlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 345-363.
• Kisiel, J. F. (2003). Teachers, museums and worksheets: a closer look at a learning experience. Journal of Scince Teacher Education, 14(1): 3-21.
• Korkut, K. ve Babaoğlan, E. (2012). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(16), 269-282.
• Kulualp, H. G. (2019). Tükenmişlik sendromu: Kamu kuruluşu çalışanları üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 211-230.
• Laçin Şimşek, C. (2011). Giriş: Okul dışı öğrenme ortamları ve fen eğitimi içinde C. Laçin Şimşek (Ed.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları (ss. 1-24). Pegem.
• Malkoç, S. ve Kaya, E. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde sınıf dışı okul ortamlarının kullanımı. İlköğretim Online, 14(3). 1080-1095.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu (1.2.3. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326
• Miles, M. B. ve Huberman, M. (1994). Qualitative data analysis: A sourcebook of new methods. Sage. Morgan, D. (2007). Paradigms lost and pragmatism regained: methodological implications of combining qualitative and quantitative methods. Journal of Mixed Methods Research, 1(1), 48–76.
• Nalkıran, T. ve Karamustafaoğlu, O. (2020). Doğal afetler konusunun okul dışı öğrenme ortamında öğretimi: AFAD gezisi. Öğretim Teknolojileri ve Öğretmen Eğitimi Dergisi, 9(2), 91-113.
• Öztürk, A. (2019). Okul dışı öğrenmeye ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri (Tez No. 588793) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Pajares, F. (2002). Gender and perceived self-efficacy in self-regulated learning. Theory into Practice, 4(2), 116-125.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev.). Pegem.
• Pekin, M. ve Bozdoğan, A. E. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin okul dışı çevrelere gezi düzenlemeye ilişkin öz yeterliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi: Tokat ili örneği. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2021(17), 114-133.
• Priest, S. (1986). Redefining outdoor education: A matter of many relationships. Journal of Environmental Education. 17(3), 13-15.
• Quay, J. ve Seaman, J. (2013). John Dewey and education outdoors: Making sense of the ‘educational situation’ through more than a century of progressive reforms. Sense.
• Selanik Ay, T. ve Erbasan, Ö. (2016). Sınıf öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarından yararlanmaya ilişkin görüşleri. Journal of Education and Future, (10), 35-50.
• Selanik Ay, T. ve Kurtdede Fidan, N. (2014). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersinde müzelerden yararlanmaya ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 69-89.
• Sontay, G., Tutar, M. ve Karamustafaoğlu, O. (2016). Okul dışı öğrenme ortamları ile fen öğretimi hakkında öğrenci görüşleri: Planetaryum gezisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi (İAD), 1(1), 1-24.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• Şahin, Ö., Gökkurt, B. ve Soylu, Y. (2014). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının matematik öğretimi öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 120-133.
• Şahin, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının gezi-gözlem tekniğine ilişkin görüşleri (Tez No. 565239) [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Şimşek, A. ve Kaymakcı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin amacı ve kapsamı. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Eds.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 1-13). Pegem.
• Şimşek, S. ve Kayacık, G., (2024). Sınıf öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamları hakkındaki görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 747-783.
• Taşdemir, M. (2000). Eğitimde planlama ve değerlendirme. Ocak.
• Tay, B. (2017). Hayat bilgisi: Hayatın bilgisi. Tay, B. (Ed.), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss. 1-37). Pegem.
• Tay, B. (2020). Okul dışı öğrenme çevrelerinde değer eğitimi. A. Beldağ ve Z. Genç (Ed.). Karakter ve değer eğitimi içinde (ss. 207-236). Pegem.
• Tay, B. ve Uçuş, Ş. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde özel sektör kurumları. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Eds.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 303-324). Pegem.
• Tay, B. ve Uçuş Güldalı, Ş. (2017). Hayat bilgisi öğretiminde okul dışı öğrenme çevreleri. Tay, B. (Ed.), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (ss. 225-256). Pegem.
• Temel, F. ve Kölemen, E. B. (2021). Okul öncesi öğretmenlerin alan gezisi düzenlemeye ilişkin öz-yeterlilik inançlarının incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 5(1), 46-58.
• Topçu, E. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları: öğretmen adayları ile fenomenolojik bir çalışma. International Education Studies, 10(7), 1-27.
• Torun Ü. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının okul dışı öğrenmeye yönelik görüşleri (Tez No. 686917) [Yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tosun, H. (2015). Hayat bilgisi dersinde gerçekleştirilen müze uygulamaları (Tez No. 407795) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türk, Ö. (2008). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin öz yeterlikleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi. (Tez No. 220454) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uline, C. L., Miller, D. M. ve Tschannen-Moran, M. (1998). School effectiveness: the underlying dimensions. Educational Administration Quarterly, 34(4), 462-483.
• Usher, E. L. ve Pajares, F. (2008). Sources of self-efficacy in school: Critical review of the literature and future directions. Review of Educational Research, 78(4), 751-796.
• Uzbilir Özçelik G. (2018). Okul öncesi ve sınıf öğretmenlerinin bilimsel alan gezisi yapmaya ilişkin öz-yeterliklerinin ve yaparken yaşadıkları zorluklar hakkında görüşlerinin incelenmesi (Tez No. 517181) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Williams-Siegfredsen, J. (2012). Understanding the danish forest school approach early years education in practice. Routledge.
• Yarar Kaptan, S. ve Beldağ, A. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının okul dışı öğrenmeye ilişkin farkındalıklarının değerlendirilmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 347-366.
• Yaşar Çetin, B. (2021). Okul yöneticilerinin, öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin okul dışı öğrenmeye ilişkin görüşleri (Tez. No. 685728) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldırım Polat, S. N. ve Gürsoy, G. (2023). Fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamına ilişkin yapılan tezlerin sistematik derlemesi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi (İAD), 8(1), 1-20
• Yıldızhan, Y. (2015). Okul dışı eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve toplumun beklentisi (Ankara ili örneği) (Tez No.395042) [Doktora tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.