"Ortodoks İkonalarında Bir Ölüm Motifi: “Meryem Ana’nın Ölümü”

Yıl 2018, , 53 - 76, 30.05.2018

Mehmet Alparslan Küçük Emin Arslan

https://doi.org/10.19059/mukaddime.377216

Cited By: 1

Öz

(Hz.)
Meryem, Hıristiyanlıkta Teotokos, “Tanrı Annesi”
kabul edilmekte ve annelik sıfatıyla “Meryem
Ana” olarak zikredilmektedir. O, Kilise’nin başı olan İsa’nın annesi olduğundan
Kilise’nin de annesi kabul edilmektedir. Meryem Ana, lekesiz/günahsız ve sürekli/ebediyen
bakire olma özelliğine de sahiptir. Bu özelliklerinden dolayı genel olarak Hıristiyanlar,
onun doğumundan ölümüne kadar hayatına dair birçok olayı, “bayram” niteliğinde kutlamayı gelenek haline getirmiştir. 15
Ağustos’ta kutlanan Meryem Ana’nın ölümü de bunlardan biridir. Meryem Ana’nın ölümü, “Koimesis”
adıyla, hem Hıristiyan kutsal mekânlarına isim olmuş hem de bu mekânlardaki ikonalar
içerisinde yer almıştır. Önemi dolayısıyla bu makalede de Meryem Ana’nın
ölümü, ikonografik açıdan ele alınmıştır. Meryem Ana’nın Ölüm İkonası’nın
(Koimesis) sözkonusu edildiği makalede, ilk olarak, İkona, Ölüm ve Meryem kavramları
hakkında kısa bilgi verilmiş, ardından genel hatlarıyla ikonaların ve Meryem
Ana’nın Hıristiyanlıktaki yerine ve önemine değinilmiştir. Daha sonra da Meryem
Ana’nın ölümünün ikonografik anlamda yansıması Dinler Tarihi bakış açısıyla
konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İkon, Koimesis, Ölüm, Meryem, Meryem Ana’nın Ölümü

Kaynakça

• Alev, Ayten Önen. (2014). Kappadokia Göreme Vadisinde Meryem Siklusu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Angelic Hierarchies. (2017). http://www.markfoster.net/rn/texts/Angelic_Hierar chies.pdf. (Erişim tarihi 11.10.2017).
• Antiocihan.org, (2017) The Paraklesis Service. URL:http://www.antiochian.org/ sites/default/files/paraklesis_service.pdf, (Erişim Tarihi 11.10.2017).
• Aslanova, Sevinç. (2006). Rus Ortodoks Kilisesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Aydın, Mehmet. (1991). Hristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Konya.
• Aydın, M., 1995, “Hıristiyan Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık”, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, Mehmet. (2015). “I. İznik (M.S.325) ve Efes (M.S. 431) Konsilleri Doğrultusunda Hıristiyanlık'ta Hz. Meryem Kültü’nün Gelişimi”, Türk İslam Medeniyetleri Akademik Araştırma Dergisi, Yaz, S. 20, s. 9-18.
• Bakakos, Timothy G. (2017). Dormition Of The Theotokos, URL:http://www. assumptionchicago.org/assets/files/news/2016_AssumptionNewsletter_3rd_ Issue_August.pdf. (Erişim tarihi 20.10.2017).
• Barut, Ferda. (2012a). Bizans Dönemi Kapadokya Kiliseleri Duvar Resimlerinde Koimesis (Meryem’in Uykusu) Tasvirleri, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Barut, Ferda. (2012b). Bizans Sanatında “Koimesis” (Meryem’in Uykusu) Tasvirlerinin Kökeni ve İkonografisi, Sanat Tarihi Dergisi, C. XXI, S.r:2, Ekim, s.67-72.
• Board of Deputies of British Jews. (2017). “Jewish Way of Life Teachers’ Notes”, https://www.edulink.networcs.net/sites/teachlearn/RE/Resources/Jewish%20Way%20of%20Life% 20Teachers%20Notes.pdf, (Erişim Tarihi 13.01.2017)
• Budak, D. (2012). Anadolu’da Yaşamış Aziz Ve Azize Hayatlarının Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya.
• Byzantine icons.(2017). URL: http://www.scent-of-byzantium.com/antique-style-icon-panagia-dodekaorton-30x40cm-p-92328.html, 21.10.2017.
• Candea, Virgil. (2005). “Icons”, Encyclopedia of Religion, Ed. Lindsay Jones, USA, Vol 7, p. 4352-4354.
• Canverdi, Ayşegül. (2005). Kapadokya Bölgesi Gözelöz (Mavrucan) ve Ortaköy Mevkiindeki Kiliselerin Duvar Resimlerindeki Sahnelerin İkonografisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
• Chizhenko, Andrei.(2017), Why Must A Church Have An Iconostasıs And Curtaın Over The Royal Doors?, URL: http://orthochristian.com/96581.html, (Erişim Tarihi, 02.11.2017).
• Cormack, Robin. (2007). Icons, Cambridge, Harward University Press.
• Cömert, Bedrettin. (2008). Mitoloji ve İkonografi, Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Çetin, İsmet. (1991). Orta Asya Türk Kültüründe Efsun ve Efsun Törenleri-2, Milli Folklor Dergisi, C. 2, S.11, s. 27-32.
• Demirci, Kürşat. (2005). Bir Hıristiyan Mezhebi Olarak Ortodoksluğun Teolojisi, İstanbul.
• Dormition of Theotokos Icon, (2017). Byzantine icon of the Dormition of Theotokos or "falling-asleep" of the Mother of Jesus Christ., URL: https:// www.orthodoxmonasteryicons.com/products/dormition-of-theotokos-icon-ssc, (Erişim Tarihi: 21.10.2017).
• Dstp.rel.pl. (2017). What actually–and since when–is celebrated on August 15th?, URL: http://dstp.rel.pl/?p=2399, (Erişim Tarihi 15.10.2017).
• Durant, William. (2016). “Batı Geleneklerinin Yakın Doğulu Kaynakları”, Batı’ya Yön Veren Metinler1:Kökler/Orta Çağlar, Der. Alev Alatlı, Ankara, s. 39-64.
• Elia, Saint. (2017). “A joyous feast! Dormition of the Theotokos celebrated this week”, URL: http://saintelia.com/a-joyous-feast-dormition-of-the-theotokos/, (Erişim Tarihi 20.12.2017).
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. (2005). Ökümenizm ve Fener Patrikhanesi, Ankara, Aziz Andaç Yayınları.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. (2015). “Hıristiyanlık”, Dinler Tarihi El Kitabı, Ed. Baki Adam, Ankara.
• Ersoy, N. (1999). Semboller ve Yorumları II, Dönence Yayınları. İstanbul.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve Yorumları I, Dönence Yayınları. İstanbul.
• Flinn, Frank K. (2007). Encyclopedia of Catholicism, USA.
• FOGT. (2017). The Dormition of our Most Holy Lady the Theotokos and Ever Virgin Mary. URL: http://full-of-grace-and-truth.blogspot.com.tr/2009/08/dor mition-of-our- most-holy-lady.html,(Erişim Tarihi: 12.07.2017).
• Gezgin, İsmail. (2017). “Perdeyle Ayrılan İbadethane: Meryem Kilisesi”. URL: http://www.agos.com.tr/tr/yazi/5744/perdeyle-ayrilan-ibadethane-meryem-kilisesi, (Erişim Tarihi:12.10.2017).
• Gonzalez, Salvador. (2017). Iconography of The Dormition of The Virgin in The 10th To 12th Centuries An Analysis From Its Legendary Sources, Eikón Imago, 11/1, p. 185-230.
• Greek Orthodox Church of Australia, (2017) Our Most Holy Lady the Theotokos and Ever Virgin Mary. URL:http://www.greekorthodox.org.au/?ecwd_event= sts-eutychlos-and-eutychlanos-cassianemartyr-myronstraton-and-philip (Erişim Tarihi: 11.07.2017).
• Greek Orthodox Metropolis of Denver, (2017). Service of the Small Paraklesis to the Most-Holy Theotokos. URL: http://lozenskimanastir.org/english/pdf/ Paraklesis.pdf, (Erişim Tarihi 11.10.2017).
• Guiley, Rosemary Ellen. (2001). The Encyclopedia of Saints. Facts On File, Inc. New York, USA.
• Harman, Ö.F. (2004). “Meryem”,Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 29. s. 236-242. Ankara.
• Heinzmann, Richard. (2013). “Ölüm”, İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü, C.2, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Ikonograph.com, (2017). Eastern Orthodox and Catholic Teaching About Icons. URL:http://www.ikonograph.com/teaching-about-icons, (Erişim Tarihi: 15.10. 2017). İstanbuldasanat.org, (2017). Rönesans, İstanbul Arap Camii’nde başladı! URL: http://istanbuldasanat.org/ronesans-istanbul-arap-camiinde-basladi/#ixzz4yIIq ImZO, (Erişim Tarihi:11.10.2017)
• Jacob, Xavier. (1994). Hıristiyan Kiliseleri ve İbadet Yerleri, İstanbul.
• Katar, Mehmet. (2001). “Hıristiyan Bayramları Üzerine Bir Araştırma”, Dinî Araştırmalar Dergisi, Ocak-Nisan, C. 3, S. 9, s. 7-27
• Kırbay, Ayça. (2010). S.Ü. Edebiyat Fakültesi Koleksiyonunda Bulunan Dini Bir Tuvalin İkona İmajında Yorumlanması, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• Köklü, Arzu. (2006). Hıristiyanlıkta ve İslamda Resim, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Köroğlu, Gülgün. (2017). Bizans Döneminde Buhur Geleneği ve Buhurdanlar, http://www.obarsiv.com/pdf/gulgunkoroglu_nihal.pdf, (Erişim Tarihi:16.10. 2017).
• Küçük, Mehmet Alparslan. (2015). “Kuran’daki “Renk” Algısına “Mitolojik ve İkonografik Açıdan” Karşılaştırmalı Bir Bakış”, TİDSAD, Yıl:2, S. 2, s.19-54.
• Küçük, Mehmet Alparslan. (2016). “İkonografiden İnanca ‘İsa Mesih’in Dirilişi/ Paskalya’ Süreci”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı Aralık, s. 230-274.
• Küçük, Mehmet Alparslan. (2017). “Geleneksel Türk Dini İnanışlarından Mitolojiye: ‘Ölüm/Obur Ruhlar’”. Gazi Türkiyat Dergisi, (20), s. 25-53.
• Küçük, Mehmet Alparslan ve Arslan, Emin. (2017). “İkonografiden Bayrama Bir Ölüm Motifi:‘Meryem Ana'nın Uyuması/Koimesis’”, 18. Ulusal Turizm Kongresi (Kültür Turizmi), Ankara, Detay Yayıncılık, s. 884-890.
• Loarte, Jose Antonio. (2015). Mary A Life Close to Jesus, Opus Dei Information Office, (e-book).
• Mandaloğlu, Mehmet. (2011). “Türk Kültür Çevresinde Şamanizm ve Şamanlık Meselesi”, TSA, Yıl: 15, S. 3, Aralık, s. 111-122.
• Nes, S. (2004). Mystical Language of Icons. Wm. B. Eerdmans Publishing. USA.
• O’Gorman, Ned. (2016). The Iconoclastic Imagination, The University of Chicago Press, London.
• ÖODE (Öz Ortodoksluk Doktrinleri ve Emanetleri). (2017). Panagia (Meryem Ana) İle Bağlantılı Yortular, URL:http://oodegr.co/tourkika/eortes/eortes_ panagias.htm, (Erişim Tarihi: 20.10.2017).
• Orthodox Christianity. (2017). “The Dormition of Our Most Holy Lady Theotokos And Ever Virgin Mary”, http://www.pravoslavie.ru/english/ 48309.htm, (Erişim Tarihi 13.04. 2017).
• OrthodoxNorthwest.(2017). “A Joyous Dormition Feast to All! 2015”, URL: https://orthodoxnorthwest.wordpress.com/2015/08/28/a-joyous-dormition-feast -to-all-2015/, (Erişim Tarihi 02.11.2017).
• Pamir, Dominik (Fransızca’dan Çev.). (2005). Katolik Kilisesi Din ve Ahlak İlkeleri, İstanbul.
• Pamir, D., erişim tarihi 09.12.2017, “Meryem Ana Efes’te Kalıyor”, http://www. meryemana.net/books/meryem-ana-efeste-kaliyor
• Panagopoulos, Spyros P. (2012). “The Byzantine Traditions of the Virgin Mary’s Dormition and Assumption”, Studia Patristica, LIV, p. 1-8.
• Pinterest, (2017).Early Christian Art With The Representation Of The Crucifixion. URL:https://tr.pinterest.com/catgoy0208/early-christian-art-with-the-represen tation-of-the/ (Erişim Tarihi, 01.11.2017).
• Polat, Kemal. (2008). Katolik Hıristiyanlıkta Azizlik ve Azizler, Ankara, Salkımsöğüt Yayınevi.
• Reuman, John. (2005). “Mary”, Encyclopedia of Religion, Ed. Lindsay Jones, USA, Vol 9, p. 5751-5755.
• Schimmel, Annamarie. (1999). Dinler Tarihine Giriş, Ed. Recep Kibar, İstanbul.
• Shoemakers, Stephen J. (2002). Ancient Traditions of The Virgin Mary’s Dormition and Assumption, Oxford University Press, New York.
• Smith, Amber Lee.(2011). The Invisible Made Visible: A Pilgrim's View Of Santa Maria Maggiore And Its Altarpiece, California State University, Long Beach.
• St. Joachim And Ann Parish, (2017). The Blessed Virgin Mary, https://www. stsjoachimandann.org/oursymbol, (Erişim Tarihi: 01.11.2017).
• Şahin, Süreyya. (1986). “Doğu-Batı Kiliseleri, Ayrılmaları ve Sebepleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 4, s. 311-329.
• Şen, Vildan Işık. (2017). “Bizans İkonalarından Günümüze Sanatta Meryem ve Çocuk Motifi”, İdil Dergisi, C. 6, S. 32, s. 1359-1383.
• Tarasov, Oleg. (2002). İcon and Devotion, Trans. Robin Milner-Gulland, London.
• The Dormition. (2017). The Falling Asleep of the Mother of God.URL: https:// blogs.ancientfaith.com/morningoffering/2015/08/the-dormition/,(Erişim Tarihi: 12.11.2017).
• The Orthodox Church in America. (2017). Dormition of the Theotokos. URL: https://oca.org/orthodoxy/the-orthodox-faith/worship/the-church-year/dormiti on-of-the-theotokos, (Erişim Tarihi:11.07.2017).
• Tradigo, Alfredo. (2006). Icons and Saints of The Eastern Orthodox Church, Trans. Stephen Sartarelli, USA.
• Tümer, Günay. (2011). Hıristiyanlıkta ve İslam’da Hz. Meryem. Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara.
• Uzuner, Saliha Gülnur. (2015). Katolik Mezhebine Göre İsa’nın Annesi Meryem, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Üresin, Tüles.(2016). Sanat Tarihinde Loreto Meryem’i Betimlerinin İkonografisi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Istanbul, İstanbul Üniversitesi.
• Vierra, Danny. (2015). “Is the Virgin Mary Dead or Alive?”, USA.
• Vinje, Marcia.(2017).“Icons”,https://udayton.edu/imri/mary/i/icons.php# anchor6, (Erişim Tarihi 14.03.2017).
• Walsh, Elizabeth. (2007). “Images of Hope: Representations of the Death of the Virgin, East and West”, Religion and The Arts, 11, p.1-44.
• Yılmaz, Nilay. (1993). Ayasofya Müzesi’ndeki İkonalar Kataloğu-I-, Ankara.
• Yitik, A. İhsan. (2001). Hz. Meryem ve Efes, Tibyan Yayıncılık, İzmir.
• Yörükoğlu, Tamer. (2006). Batılılaşma Devri Resim Sanatında Edirne Bulgar Kilisesindeki İkonaların Yeri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.