Tropikal Meyve Yetiştiriciliğinin Türk Halk Hekimliği Üzerindeki Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 75 - 85, 27.01.2023

Özlem Ünalan

https://doi.org/10.31020/mutftd.1206563

Öz

Amaç: Bu çalışma iklim ile halk hekimliği arasındaki ilişkiyi, yetiştirilen yöresel meyvelerin halk sağlığındaki kullanım özelliklerini ve Türkiye’de son yıllarda büyük rağbet gören tropikal meyve yetiştiriciliğinin Türk halk hekimliği üzerindeki etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Yöntem: Çalışmayı gerçekleştirebilmek için Türk halk hekimliği üzerine yapılan tez, kitap, makale vb. çalışmalar incelenmiş, söz konusu çalışmalarda yer alan muz, avokado, kudret narı vb. tropikal meyvelerin hangi hastalıklarda, ne şekilde kullanıldıkları tespit edilmiştir. Ayrıca konuyla ilgili olarak Alanya’da pazarlarda yer alan el broşürleri irdelenmiştir.
Bulgular: Araştırmalar ve yapılan incelemeler bir bölgenin iklim ve bitki örtüsü özellikleri ile o bölge halkının halk hekimliği uygulamaları arasında bir ilişki olduğunu göstermiştir. Bu doğrultuda özellikle Antalya, Mersin, Adana ve Hatay bölgesinde yetiştirilen tropikal meyvelerin aynı zamanda bölge halkının hastalıklardan korunma ve tedavi etmede bir drog özelliği gösterdiği tespit edilmiştir.
Sonuç: Bu çalışma, 12.06.2019-15.10.2022 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde yıllardır üretilen muz ve avokado, özelde yetiştikleri bölgede genelde ise tüm Türkiye’de bir besin olarak tüketilmesinin dışında, içinde yer alan önemli vitaminler ve bileşenler sebebiyle çeşitli hastalıklara karşı da kullanılmaktadır. Son yıllarda Türkiye’de tropikal meyve yetiştiriciliği artmış ve yeni tropik meyveler yetiştirilmeye başlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk Hekimliği, Hastalık, Tedavi, Tropikal Meyve.

Impacts of Tropical Fruit Growing on the Turkish Folk Medicine

Öz

Purpose: The present study sought to reveal the correlation between climate and folk medicine, usage properties of local fruits in community health and impacts of tropical fruit growing that has found a great approval in Turkey in recent years on the Turkish folk medicine.
Method: In order to conduct the study, the researchers reviewed studies on the Turkish folk medicine such as dissertations, books and articles and determined in which illnesses the tropical fruits such as banana, avocado and bitter melon which were discussed in the aforementioned studies were used and in what way they were used. In addition, related to the subject, hand brochures in the markets in Alanya were examined.
Findings: The studies and reviews carried out demonstrated that there was an association between the climate and plant cover properties of an area and folk medicine practices of the local community in that area. Accordingly, the researchers found that tropical fruits particularly growing in Antalya, Mersin, Adana and Hatay also showed a drog property in protecting from and curing the illnesses of the local community.
Conclusion: This study was carried out between 12.06.2019-15.10.2022. Banana and avocado which have been growing in Turkey for many years are not only consumed as food in the area where they grow in particular and across Turkey in general, but they are also used against a variety of illnesses owing to significant vitamins and ingredients they contain. In recent years, there has been an increase in tropical fruit growing in Turkey and new tropical fruits have begun to grow.

Anahtar Kelimeler

Folk Medicine, Illness, Treatment, Tropical Fruit

Kaynakça

• 1. Çolak F. Yazılı ve sözlü belgeler ışığında Niğde halk hekimliği. Konya: Kömen Yayınları; 2015.
• 2. Bayat AH. Tıp tarihi. İstanbul: Pınarbaşı Matbaacılık; 2016.
• 3. Kaplan M. Halk tıbbının kökenleri: Teşhisten tedaviye din ve büyü ilişkisi. Milli Folklor 2011;23(91):150-156
• 4. Çıblak N. Çukurova’da halk hekimliği ve ilgili uygulamalarda eski Türk inançlarının izleri. Türk Kültürü 2005;507-508:199-214.
• 5. Yalçınkaya F. Halk hekimliğinde sağaltma yöntem ve teknikleri. Uluslararası Halk Bilim Araştırmaları Dergisi 2019;2(2):70-80.
• 6. Biçer İ., Yalçın Balçık P. Geleneksel ve tamamlayıcı tıp: Türkiye ve seçilen ülkelerin incelenmesi. Hacettepe Journal of Health Administration 2019;22(1):245-257.
• 7. WHO. Traditional Medicine Strategy 2002-2005, World Health Organization Geneva. http://www.wpro.who.int/health_technology/book_who_traditional_medicine_strategy_2002_2005.pdf (Erişim Tarihi: 12.10.2022)
• 8. Satır GS. Muğla’da halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1994.
• 9. Sever M. Türk halk inançlarında ve halk hekimliği uygulamalarında meyve. TÜBAR 2004;XVI:95-109.
• 10. Türkdoğan O. Kültür ve Sağlık-Hastalık Sistemi. Ankara: MEB Yayınları; 1991.
• 11. Ünalan Ö. Alanya’da halk hekimliği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2021.
• 12. file:///C:/Users/Casper/Desktop/TROP%C4%B0KAL%20MEYVE%20MAKALE/Tropik%20Meyve%20T%C3%BCrleri.pdf (Erişim Tarihi: 12.10.2022)
• 13. Şahin G., Kendirli B. Türkiye’de örtüaltı meyve yetiştiriciliği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2012;25(1):9-15.
• 14. Seday Ü., Sanal D. Pitaya yetiştiriciliği ve Türkiye’de üretim potansiyeli, Agromedya 2017;5(26):50-52.
• 15. Gök Y., Zaman S. Anamur’da muz tarımının coğrafi esasları. Doğu Coğrafya Dergisi 2011;8(9):181-208.
• 16. Aydıner M. Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi. İstanbul: Elif Kültür Yayınları; t.y.
• 17. Çetinel E. Erdemli’de halk hekimliği uygulamaları ve inanışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• 18. Dağ M. Şanlıurfa (Merkez) ili halk hekimliği araştırmaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• 19. Bulut A. Kilis halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• 20. Diş Y. Erzurum İli Horasan İlçesi’nde halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2019.
• 21. Baytop T. Türkiye’de bitkiler ile tedavi geçmişte ve bugün. (Hazırlayan Feyza Baytop Günergun) Ankara: Nobel Kitapevi; 2021.
• 22. Ülger Z. Aydın (Merkez) ve çevresinde halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• 23. Aladağ A. Iğdır yöresi halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Iğdır Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021.
• 24. Tutar K. Çivril ilçesinde halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• 25. Ünal Ö. Hatay’ın Dörtyol ilçesi’nde halk hekimliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• 26. Doğan N. Dikenli İncir (Opuntia ficus indica) meyvesinin bazı fizikokimyasal ve fonksiyonel özelliklerinin belirlenerek gıda sanayinde kullanım olanaklarının araştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2019.
• 27. Çevik B. Konya’da halk hekimliği uygulamalarının dünü ve bugünü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• 28. Demircan B, Velioğlu YS. Avokado bileşimi ve sağlık üzerine etkileri. Akademik Gıda 2021;19(3):309-324.
• 29. Yurt M., Demirel Büyüktuncer Z. Sağlıklı beslenmede avokadonun yeri. Bes Diy Dergisi 2017;45(2):161-17.
• 30. Savaş N. Avokado (Persea Americana) ve Oğulotu (Melissa Officinalis) fonksiyonel besinlerinin, Caenorhabditis Elegans Termotoleransı üzerine etkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2008.
• 31. Özgen ZN. Adana (Merkez) halk hekimliği araştırmaları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• 32. Gönüllü AR. Alanya folklorunda halk hekimliği. 4. Alanya Tarih ve Kültür Semineri. (Editör Faruk Nafiz Koçak) Alanya: Günizi Grafik; 1996.
• 33. Yıldırım Hİ. Alanya ve Gazipaşa (Antalya’da) halk tarafından kullanılan bazı doğal bitkilerin etnobotanik özellikleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015.
• 34. Belviranlı B. Hint İnciri (Opuntia Ficus-İndica L.) meyvesi ve tohumlarının bazı fiziko kimyasal özellikleri üzerine lokasyonun etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• 35. Ak BE. Kaktüs incirinin (Opuntia Ficus-İndica, Mill) bitki ve meyve özellikleri. GAP V. Tarım Kongresi, 17-19 Ekim 2007, Şanlıurfa; 466-477
• 36. Kasapoğlu E. Antalya İli Alanya, Gazipaşa, Gündoğmuş ve Akseki İlçelerindeki Sağaltma Ocakları ve uygulamaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• 37. Savran G. Adana bölgesinden derlenen bazı halk tıbbi uygulamalarının tıbbi antropoloji açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni, Adana Valiliği Yayınları; 1999: 580, 592.
• 38. Sever M. Mersin ve yakın çevresinde halk inançları ve halk hekimliği. Ankara: Barış Kitap, 2016.
• 39. Avşar M. Kayserili bir halk hekimi Mustafa Özhöbek ve hastalık sağaltmada kullandığı yöntemler. (Editör Ömür Ceylan) İstanbul: Motif Vakfı Yayınları; 2021.
• 40. Gezici A. Ejder Meyvesinin (Pitaya) ozmotik dehidrasyonu ve kuruma özelliklerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2019.