Kadın Sığınmaevleri ve Konukevleri Mevzuatının Kentsel Planlama Bağlamında Değerlendirmesi

Yıl 2022, , 807 - 830, 31.12.2022

Şirin Gülcen Eren , Salime Tarikci

https://doi.org/10.26835/my.1083365

Öz

“Kentin sırrı” olarak yazarlar tarafından tanımlanan sığınmaevi veya konukevi kadın ve çocuk mağdurlara hizmet eden kamusal birer fonksiyon yapısıdır. Mağdur, bu yapılarda gizlenen kentin “sırdaşı”dır. Mağdurların veya sığınmaevlerinin ya da konukevlerinin kentle ve planlama kurumuyla ilişkisine dair akademik çalışmalar kısıtlıdır. Makaleye; mekân-kadın-planlama konularındaki çalışmalardaki eksiklikler, mağduriyet yaratıcı toplumsal bilinç seviyesi ve kamusal uygulamaları nedeniyle Türkiye örneği konu edilmiştir. Makalede; sığınmaevi ve konukevleri ve bu evlerde konaklayan mağdurların, kent, kent kuramı ve kent yaşamı açısından kentle olan ilişkisinin ilgili mevzuat üzerinden araştırılması ve planlama süreci, imar planlarıyla ilişkisi ile planlama bakış açısı ve şehir plancısının katılımı bağlamında sorgulanması ve betimleyici bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır. Araştırmada; sığınmaevleri ve konukevlerinin ilgili mevzuat bağlamında kentle olan ilişkileri, kentsel konumu ve mağdurun kentle etkileşimi boyutları irdelenmiştir. Toplumsal cinsiyete dayalı kentlerin nasıl kurulabileceğine dair bu çalışma bulgularının müteakip araştırmalara temel olması ve yön göstermesi hedeflenmektedir. Nitel araştırma yöntemi; Türkiye örneklemi üzerinden mevzuat taraması ve akademik yayın incelemesini içermektedir. İlgili mevzuat ve literatür yanı sıra, internet kaynakları taranmış, bulgular eleştirel bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Şehir plancılarının ve ilgili kesimlerin, sürecin, konukevlerinin konumlarının ve mağdurun kentle ve kentliyle olan ilişkisinin biçiminin belirleyicisi olması ve şehir planlama bakış açısının sürece dâhil edilmesi önerilmektedir. Söz konusu alanların kamusal mekân ve hizmet bağlamında eşitsizliği gidermeye yönelik planlanması, programlanması ve politikalarda önceliğe alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Şehir planlama, konukevi, mağdur, sığınmaevi, Women, City Planning, Shelter, Guesthouse, Victim

Teşekkür

Öğretim Görevlisi/Yüksek Şehir Plancısı Feridun DUYGULUER’e katkısından dolayı teşekkür ederiz.

An Assessment of Women's Shelters and Guesthouses Legislation in the Context of Urban Planning

Öz

The shelters or guesthouses referred to by the authors as the “secret of the city” are functional public buildings serving woman and child victims. The victims hiding in these buildings are the city’s “confidants” – the sharers of the secret. There are few academic studies of the relationships which either the victims or the guest houses/shelters form with the city. This paper addresses the case of Turkey because of the shortfalls in works on space-women-planning, the existence of a level of social consciousness and public practices that result in victimisation. It aims to make a search of the relevant legislation to determine the relationship which the shelters and the victims accommodated in them have with the city, the concept of the city and urban life, to explore their relationships with urban planning and development plans in the context of the planning process and the involvement of the urban planner, and to make a descriptive assessment. Legislation of shelters and guesthouses, their relationship with the city, their urban locations and the dimensions of the victim's relationship with the city are evaluated. The study relates to the question of how gender-sensitive cities can be established and is intended to form a basis and serve as a guide for future studies. Methodologically, qualitative research comprises an examination of legislation and a review of the literature based on Turkish case study. In addition to the related legislation and literature survey, internet resources were searched and findings are critically evaluated. The view is taken that urban planners and the sections of society concerned is suggested to be the determinants of the locations of the shelters, the related processes, and the form which the relationship between the victims and the city and its citizens takes, and that the perspective of city planning should be integrated into the system. It is considered that these areas should be planned, programmed and prioritized in policies to eliminate inequality in the context of public space and service.

Anahtar Kelimeler

Women, City Planning, Shelter, Guesthouse, Victim

Kaynakça

• Açıkel, S. (2009). Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Kadın Sığınmaevi Önlemi: Türkiye Örneği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi/tezDetay.jsp?id=NBNkcVBdqBvOVDqIVOYYyQ&no=LgrgAFzLCKdXSyyn_DKM8A
• Akın, E.S., Kalınbayrak Ercan, A. (2022). Türkiye’de 1930-1950 Yılları Arasında Kadının Toplum ve Konut İçindeki Yeri: Ev-İş Dergisi. Mimarlık ve Yaşam. 7(2): 525-557. ISSN: 2564-61095 doi: 10.26835/my.1083035
• Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun (6284), 20.03.2012 tarih ve 28239 sayılı Resmi Gazete.
• Alkan, A. (2009). Giriş: cinsiyet dinamiklerinin peşinden mekânın izini sürmek, A. Alkan (Ed.), Cins cins mekân içinde (ss. 7–35). Varlık Yayınları: İstanbul.
• Alkan, A. (2012). Şehircilik Çalışmalarının Zayıf Halkası: Cinsiyet, Nermin Abadan Unat’a Armağan – Birkaç Arpa Boyu: 21.yy’a girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar içinde (s. 343-414). Serpil Sancar (Ed.), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Alpago, C. (2006). Kadına Yönelik Şiddet ve Kadın Sığınma Evleri Olgusu. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Haziran. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=pGffRvvwZMx1VuFEGd_xJg&no=Ak1Q3E3-H6fbnINiROwuLg
• Antalya Kent İzleme Platformu (AKİP) (2019). Antalya Kent İzleme Platformu Kent Hakkı Forumu 2019, Antalya Barosu, Mart. ISBN: 978-605-9446-97-6.
• Assmann, J. (2003). Kültürel Bellek. Ayşe Tekin (Çev.), Ayrıntı Yayınevi: İstanbul.
• Atauz, A. (2004). Toplumsal Cinsiyet, Mekân ve Kentler, Mimar.ist, 14, Kış: 54-58.
• Bulut, D., Kızıldağ, D. (2017). Cinsiyet Ayrımcılığı ve Kadın İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Kariyerleri Üzerindeki Etkileri, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15 (2), Mayıs: 81-102. doi: http://dx.doi.org/10.11611/yead. 321237.
• Cordan, Ö. (2021). Evi Yeniden Kurmak: Türkiye’de Yaşayan Suriyeliler Örneği, Conference Panel Book. 1st International Architectural Sciences and Applications Symposium (IArcSAS-2021), Isparta-Turkey. October 27-28-29, 14-21.
• Çamur, K., Özüduru, B.H. (2017). Kentsel Mekân, Planlama ve Kadın: Ankara Üzerinden Bir Değerlendirme. TMMOB Şehir Plancıları Odası, 11-12 Mart 2017.
• Demir, A. (2011). Yasal Düzenlemelerde Kadın Hakları. Ankara Barosu Hukuk Gündemi. Mart, 32-36.
• Demirgöz Bal, M. (2014). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Genel Bir Bakış. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi (KASHED), 1(1):15-28.
• Gülseven, A.S. (2017). Türk Aile Hukukunda Toplumsal Cinsiyet Rolleri. TBB Dergisi (132): 183-230.
• İl Özel İdaresi Kanunu (5302), 04.03.2005 tarih ve 25745 sayılı Resmi Gazete.
• Jarvis, H., Kantor, P. & Cloke, J. (2015). Kent ve Toplumsal Cinsiyet. Yıldız Temurtürkan (Çev.). Dipnot Yayınları: İstanbul.
• Karataş, S., Şener, Ü. & Otaran, N. (2008). Kadın Sığınma Evleri Kılavuzu. Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (KOÇ-KAM). (2019). 2018 Verileriyle Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. Aslı E. Mert (Der.). İstanbul.
• Köse Akkirman, D. (2017). Toplumsal Cinsiyet ve Mekân: Kent Mekânına Erişimde Cinsiyete Dayalı Farklar ve Eşitsizlikler. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı. 2017-YL-073, Yüksek Lisans Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=XfD3LFqRQogDdYZ4aV6pww&no=fObn5fu_bInsrLkZ_Nvv2g
• Küçük, H. (2022). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Göç Sürecinde Kadın ve Erkek. Toplumsal Politika Dergisi 3(1): 26-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tpd
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Londra: Blackwell Publishing.
• Ovadia, S. (1996). Egemen Kültüre Somut Karşı Çıkışlar: Mor Çatı, Mor Çatı Kolektif (Der.), Evdeki Terör Kadına Yönelik Şiddet içinde (s. 172-178), Mor Çatı Yayınları, İstanbul. 20.07.2022. https://morcati.org.tr/yayinlarimiz/brosurler/ kadina-yoneli-siddetle-mucadelede-siginaklar/
• Öztürk, E. (2008). Türkiye’de Aile İçi Şiddet, Kadın Sığınma Evleri ve Din. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı. Doktora Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id= eRxekv8Nf1k9Xl4L9Dflnw&no=4t7tQg7ZNYxO8Wobc6ysgQ
• Sancar, S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yayınları: İstanbul (Üçüncü Baskı).
• Şeker, A. (2020). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin irrasyonelliği ve kamusal alandaki yansımaları. Current Research in Social Sciences, 6(2): 92-102. doi: 10.30613 /curesosc.651457
• Tekeli, İ. & Okyay, T. (1980). Dolmuşun öyküsü. Ankara: Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği.
• Toros, A. (2008). Önsöz. Sorunlu Bölgelerde Göç içinde (ss. 9-11). Ankara: Global Strateji Enstitüsü.
• Tuysuz, S., Eryentü Gürel, M., Gülmez, R. (2020). Kent Hakkı ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Mekânın Siyaseti: Erzincan KYK Yurtları Örneği, Journal of Economy Culture and Society, 61: 85-105. ISSN: 2602-2656 / E-ISSN: 2645-8772.
• Türkmenoğlu, D. (2016). Kolektif Bellek Üzerine Bir Alan Çalışması: Bakırköy ve Şişli İlçelerinde Yaşayan Ermeni Kadınların Belleği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=yycxMGtYPxYzASoo_gDPMA&no=yU9RHDyTl4A3D4lDVVB9GQ
• Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) & Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER). (2008). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri "Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset" Raporunun Güncellemesi. Temmuz. Yayın No. TÜSİAD-T/2008-07/468.
• United Nations Development Program (UNDP) (2020). Human Development Report 2020, The Next Frontier Human Development and the Anthropocene. USA: AGS.
• Yücel, I., Kutlar, İ. (2020). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Kadınlara Yönelik Hizmetlerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından İncelenmesi, Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 3(1), Mayıs, 151-169.
• Yıldız, F. F. (2015). Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurum Raporu ve İş’te Eşitlik Platformu Analizleri, Türkiye İçin Değerlendirmeler, Gülseren Ağrıdağ (Ed.), Çukurova Üniversitesi Basımevi: Adana, 181-189.
• İnternet Kaynakları: URL-1 Ergun, P. Kültür Aktarımında Kadının Rolü. https://silo.tips/download/kltr-aktariminda-kadinin-rol Erişim Tarihi: 17 Haziran 2017.
• URL-2 ODEA Bank, Çocuklara Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Aşılama Yolları. https://www.odeabank.com.tr/o-blog/cocuklara-toplumsal-cinsiyet-esitligi-asilama-yollari Erişim Tarihi: 11Haziran 2022.
• URL-3 World Economic Forum (WEF) (2020). Global Gender Gap Report 2020, Data Explorer. Switzerland. ISBN-13: 978-2-940631-03-2. http://reports.weforum. org/global-gender-gap-report-2020/dataexplorer Erişim Tarihi: 23 Mayıs 2022.
• URL-4 Tahaoğlu, Ç. (2022, Haziran 30). Bianet, Dayağa Karşı Yürüyüş'ün 30. Yıldönümünde Kadınlar Anlattı. https://bianet.org/bianet/kadin/186540-dayaga-karsi-yuruyus-un-30-yildonumunde-kadinlar-anlatti Erişim Tarihi: 17 Mayıs 2017.
• URL-5 Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM) https://kadem. org.tr/kadinlara-yonelik-yasal-duzenlemeler/ Erişim Tarihi: 22 Haziran 2022.
• URL-6 Yılmaz, E. Toplumsal Cinsiyete Mekân Üzerinden Bir Bakış: Kent Mekânında Kadın Olmak. https://kockam.ku.edu.tr/en/toplumsal-cinsiyete-mekan-uzerin den-bir-bakis-kent-mekaninda-kadin-olmak-elif-yilmaz/ Erişim Tarihi: 04 Mart 2020.
• URL-7 World Economic Forum (WEF). Global Gender Gap Report 2021. https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021#report-nav ve https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2021.pdf Erişim Tarihi: 23 Mayıs 2022.
• URL-8 Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu (KCDP), https://kadincinayetlerini durduracagiz.net/ Erişim Tarihi: 18 Haziran 2022.
• URL-9 Hürriyet Gazetesi. https://www.hurriyet.com.tr/ Erişim Tarihi: 06 Haziran 2021.
• URL-10 Morçatı. Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Sığınaklar. https://morcati.org.tr/ yayinlarimiz/brosurler/kadina-yoneli-siddetle-mucadelede-siginaklar/ Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2022.
• URL-11 Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Kadın Konukevlerini Yaygınlaştırıyor https://www.aile.gov.tr/ksgm/haberler/aile-ve-sosyal-hizmetler-bakanligi-kadin-konukevlerini-yayginlastiriyor/ Erişim Tarihi: 20 Aralık 2022