Karadağ Geleneksel Konut Mimarisine Genel Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 467 - 502, 31.08.2022

Armend Kanacı , Deniz Demirarslan , Emine Begüm Savçın

https://doi.org/10.26835/my.1098280

Öz

İnsan dünya üzerinde var olduğundan bu yana yaşamsal gereksinimlerini karşılamak üzere önceleri doğal oluşumları kullanmış, zamanla kendi barınaklarını inşa etmiştir. Özellikle tarım faaliyetleri ile birlikte yerleşik düzene geçen insan su etrafında yerleşim alanları kapsamında çok çeşitli konutlar yapmıştır. Dünyada bölgelerin coğrafi ve iklimsel özellikleri, o yörede bulunan yapı malzemeleri, insanların yaşam felsefeleri, gelenek, görenek, sosyo- kültürel özellikleri ve ekonomik durumlarına göre şekillenen konutlar toplumların kültürel miraslarını oluşturmaktadır. Genç bir ülke olan Karadağ, Balkan Yarımadasının Akdeniz kıyısı boyunca uzanan dağlık coğrafyasında birbirinden farklı geleneksel konut tiplerine sahiptir. Yapılan araştırma sonucu elde edilen bilgiler derlenerek bir konut sınıflandırması oluşturulmuş ve bu sınıflandırmaya göre konutların temel özellikleri çalışmada verilmiştir. Bu konutlar coğrafi şartların durumuna göre geliştiğinden Kuzey ve Güney Bölgeleri konutları olarak iki grupta incelenebilmektedir. Kuzey Bölgesi konutları Dinar dağ evi mimarisi, kule evler, sundurmalı/ çardaklı evler şeklinde konut tiplerinden oluşurken; Güney Bölgesi konutları Karstik ev mimarisi ve Akdeniz Evleri şeklinde görülmektedir. Bu konut tipleri Karadağ’ın geleneksel mimari kültürel mirasını oluşturmaları açısından önemlidir. Makale Karadağ hakkında genel bilgiler, Karadağ’ın tarihi ve kültürel yapısı, Karadağ mimarisinin genel olarak incelenmesi, Karadağ geleneksel konut mimarisi bölümleri olarak şekillenmiştir. Konuyla ilgili akademik çalışmaların sayıca az olması, ayrıca Sırbistan, Bosna-Hersek, İtalya gibi çevre ülkelerde de benzer konut tiplerinin görülmesi, çalışmanın önemini artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Verneküler mimari, Dinar evleri, kule evler, Akdeniz mimarisi, Balkan mimarisi

An Overview of Montenegro Traditional Housing Architecture

Öz

Since the beginning of time, man has relied on natural formations to supply his basic requirements, and has gradually developed his own shelters. Within the span of settlement regions, individuals who settled down with agricultural activities developed a broad range of dwellings surrounding water. The cultural heritage of societies is made up of houses shaped according to the geographical and climatic characteristics of regions around the world, the building materials available in that region, the people's life philosophies, traditions, customs, socio-cultural characteristics, and economic conditions. Montenegro, a young country with a mountainous geography along the Mediterranean coast of the Balkan Peninsula, offers a variety of traditional house forms. By compiling the research information, a housing classification was created, and the basic properties of the houses were given in the study based on this classification. Because these houses develop in response to local conditions, they may be divided into two groups: North and South Regions. While Dinar chalet architecture, tower houses, and houses with porches / gazebos are visible in the Northern Region, Karst house architecture and Mediterranean Houses are featured in the Southern Region. These housing types are important in building Montenegro's traditional architectural cultural heritage. The article is shaped as general information about Montenegro, the historical and cultural structure of Montenegro, a general examination of Montenegro architecture, and parts of Montenegro traditional residential architecture. The study's value is enhanced by the fact that there is few academic research on the issue and that similar house styles may be found in adjacent countries such as Serbia, Bosnia and Herzegovina, and Italy.

Anahtar Kelimeler

Vernacular architecture, Dinar Houses, Tower Houses, Mediterranean Architecture, Balkan Architecture

Kaynakça

• Anonim. (2006). Arhitektonski Atlas Crne Gore.2006. Njema čka tehnič kasaradnja.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Avrupa'da Osmanlı Mimari Eserleri (Cilt 2). İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayını, İstanbul, 1981.
• Bing, Jonathan, Harrington, Judith. “Traditions of Wooden Architecture in the Lands of the South Slavs: A Study of Farm Settlements in Former Yugoslavia”. 83rd Acsa Annual Meeting History~Heoryicriticism, 1995, 163-170.
• BOA, Y.EE, 86/74, Hicrî 09/N/1301
• Demirarslan, Deniz. “Küreselleşme Sürecinde Türkiye'de Konut Mimarisinin Değişimi ve Etkileri”. Yerelden Küresele: Sosyal Bilimlerde Yeni Yaklaşımlar. Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin, 2015, s.267-294.
• Demirarslan, Deniz. Kültürel Miras ve Mekân Tasarım Özellikleri Açısından Blagay Tekkesi. Gece Akademi, Ankara, 2019.
• Deroko, Aleksandar., Novak, Viktor. Narodno Neimarstvo. Srpska akademija nauka i umetnosti, Belgrad, 1968.
• Edmons, Paul. To The Land Of The Eagle. Gorge Routledge&Sons Ltd, Londra, 1927.
• Gölen, Zafer. “Münif Paşa'nın Karadağ Risalesi”. İnsan ve Toplum Bilimlerinde Akademik Çalışmalar. Ed. T. Erdoğan, & F. Sansar, Fransa: Livre de Lyon, Lyon, 2021, s.1-30.
• İğci, Alpay. “Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış”. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2020, 2(2), s.17-30.
• Kapetanović, Aleksandra. “Studija Tradicionalne Arhitekture Na Području Opština Berane”, Petnjica, Andrijevica, Plav i Gusinje, Podgorica. Studio Mouse,2019.
• Keković, Aleksandar, Petrović , Marjan, Ćurčić, Aleksandra. “The Paštrovska House of the Montenegrin Coastal Area: Example of Sustainable Building in Traditional Architecture”. Tehnički vjesnik, 2019, 26(3), 686-694.
• Krivokapic', Marija, Diamond, Neil. Images of Montenegro in Anglo-American Creative Writing and Film. Cambridge Scholar Cambridge, 2017.
• Moacanin, Nenad. (2001). “Karadağ Yugoslavya Federasyonu’na Bağlı Bir Cumhuriyet”. TDV İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara, 2001, 24, 384-385
• Nurkoviç', Enes. Investigation of Tower Houses in Montenegro for Their Preservation : Restoration Proposal for Ganic' Family House in Rozaje Town. Y.Lisans Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi, İzmir, 2015.
• Orhanlı, Tolga. Karadağ Dilinde Türkçe Unsurlar. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Erciyes Üniversitesi SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Kayseri, 2020.
• Önver, Makbule, Şiriner. Konut ve Konut Politikası. Ijopec Pub, Londra, 2016.
• Özcan, Uğur. “Yabancıların Gözüyle 19. Yüzyılda Karadağ Kadını”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009, (19), s.25-36.
• Özdem, Ali, Gökçen. Karadağ’ın Osmanlı Egemenliğine Karşı Mücadelesi:1830-1878. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dr.Tezi, Erzincan,2012.
• Paköz, Aslıhan, Ece. (2016). Bir Standart Yaratma Aracı Olarak Türkiye’de Vernaküler Mimarlık, Art Sanat Dergisi, Sayı 5, s.171-177. Rajković, Irena. “Tradicionalna Gradnja u Oblasti Crnogorskog Krasa”. Maticacrnogorska: www. maticacrnogorska.me, 2012, Erişim tarihi: 22 Haziran 2021.
• Rapoport, Amos. House Form and Culture. Prentice- Hall, 1969.
• Skataric,, Goran, Spalevic, Velibor, Popovic, , Svetislav, Perosevic, Nenad, Novicevic, Rajko. “The Vernacular and Rural Houses of Agrarian Areas in the Zeta Region Montenegro”. Agriculture, 2021, (11), s.717-752.
• Sommières, L C Vialla de. Travels in Montenegro: Containing a Topographical, Picturesque, and Statistical Account of that Hitherto Undescribed Country. Richard Phillips & Co Londra, 1820.
• Temizer, Abidin. (2013). Karadağ’ın Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Dr.Tezi, Samsun, 2013.
• Temizer, Abidin. “Karadağ’a İki Farklı Tepeden Bakış: Osmanlı ve Yabancı Seyahatnamelerde Karadağ”. 1st Internatıonal Balkan Congress Süleyman Şah Üniversitesi, İstanbul, 2012, s. 1050-1066.
• Tomanovi´c, Dušan , Rajkovi´c, Irena , Grbi´c, Mirko, Gadži´c, Nebojša, Aleksic, Julia, Luki´c, Jasmina, Tomanovi´c, Tijana. “Houses Based on Natural Stone; A Case Study—The Bay of Kotor (Montenegro)”. Sustainability 2019, (11), s.3866-3901.
• Urhan, Vahit, Cemil. “Karadağ’da Osmanlı Hâkimiyetinin Zayıflaması (17. ve 18. Yüzyıllar)”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2015, 4(2), s.113-135.
• Vuksanović, Dušan. Arhitektonski Atlas Crne Gore: Preporuke za Građenje,. Podgorica: Ministarstvo za ekonomski razvoj : Njemačka tehnička saradnja, 2009
• URL-1. https://wipolex.wipo.int/en/text/187544, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-2. http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-karadag, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-3. https://www.flickr.com/photos/152629831@N05/37712225386/in/photolist-Zsv1Jw-22DYYhZ-ZtXQYW-22oWfg3-2amJLsS-2gdJFCJ-zSzCK2-2gkxmwx-zLosGF-5W2hAR-2mkSc3F-2kTEqXD-A6Doas-AcBhTs-2fxi7D7-95sXQi-2g6P4F1-zXFVE9-ALdGMU-2mkjajF-2kE49bH-2mksuEv-2gRdfAY-ZsuVHQ-2mkmo, Erişim Tarihi: 23 Haziran 2021.
• URL-4. https://www.flickr.com/photos/32282344@N08/8758547536/in/photolist-ekXR3h-2kGUKWa-ekRXhx-7VzWTh-7VzXHq-TpPT5C-yCBVVP-TDDr7z-9cctnB-2mrSxrE-2kXUakE-2kYtitZ-Zt5btv-2m2oq3h-2mrJZAu-CmUyrj-zNxi3y-Zt5bsD-Zt5brr-DmJxHB-CmUzem-CmUwVU-X8WYoG-2eQMjwf-2j6QJgh-5fQ1S, Erişim Tarihi: 12 Aralık 2021.
• URL-5. https://www.piranesi.eu/svetlana-kana-radevic-hotel-podgorica-podgorica-montenegro-1967/, Erişim Tarihi: 12 Aralık 2021.
• URL-6. Britannica: https://www.britannica.com/place/Montenegro, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-7. https://learningtobreatheabroad.com/tara-river-canyon-zip-lining-at-the-durdevica-tara-river-bridge/, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-8. https://www.studycountry.com/guide/ME-history.htm, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021
• URL-9. https://www.avruparuyasi.blog/kotor-u-ziyaret-etmek-icin-5-buyuleyici-sebep.html, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-10. https://wanderlusttourist.be/visit-montenegro/, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-11. https://www.flickr.com/photos/yeliseev/44390163960/in/photolist-2aCBcdu-2aCBgUJ-RgmFiW-3cA3qC-24Z3vNM-HXNZK9-2hD2LkP-aakfQC-2iQtaik-fZ9XLx-2cicUco-fZ9kNw-fZ9uX4-fZ9vhx-fZ9m9m-fZ9v5D-b8Yg3x-7Ffytx-7FfzMg-2bo2Vpu-fZ9w3a-fZ9zDj-fZ9znY-VS77bG-fZ9ADq-2i9yHYu-2, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-12. https://www.flickr.com/photos/yakupov_s/4981741251/in/photolist-8AdJ7x-2djHFJw-fZ9z6f-7MnwWt-a9sfAs-RgmFq9-5zF2Ek-2djHFNE-8vATvD-KP1Hoq-8AgPYC-8AdFjt-8AdAYH-L61pfN-8AdzvP-26u4ur-8AdCQc-8AgJHq-8Adx1K-8AgQrN-2jGURWt-nZhGb-8AdxFk-2cicU6w-8AdGLX-8AgRcd-2djHFr, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-13. https://www.flickr.com/photos/funwithalf/6898304618/in/photolist-bvzBCw-bJuoB4-Lv3vT9-bvzt9y-bvEWif-bvzFaU-bJusfx-bJu95g-bvzuX3-bJupd4-bJuiYg-bvzGwf-bvEVus-bvzpbJ-bvztL5-bJzJc8-bvzw6Y-bJubTv-bJzHg2-bJuqWX-bvznk3-bvztZj-bvEYDw-bvzCWL-bJujPP-bJufM6-bvzqf7-b, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-14. https://www.alamy.com/stock-photo-interior-of-traditional-balkan-house-in-montenegro-showing-montenegrin-174660170.html, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-15. https://www.alamy.com/stock-photo-montenegro-the-road-leading-from-cattaro-to-cettinge-engraving-1880-53392941.html, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-16. http://jasninaputovanja.me/2017/01/04/crkvice-lekcija-iz-zanimljive-istorije/ , Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-17. http://www.balkanarchitecture.org/montenegro/montenegro.php, Erişim Tarihi: 16 Aralık 2021.
• URL-18. http://www.montenegrina.net/pages/pages1/arhitektura/crmnica_slavica_stamatovic_i_drugi_autori.html, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-19. https://www.tripadvisor.com.tr/Attraction_Review-g2278057-d7258010-Reviews-Redzepagic_Tower-Plav_Plav_Municipality.html, Erişim Tarihi: 26 Aralık 2021.
• URL-20. https://planetofhotels.com/de/montenegro/plav/ottoman-kula-redzepagic, Erişim Tarihi: 26 Aralık 2021.
• URL-21. https://www.facebook.com/Arhitektura-Sand%C5%BEaka-646596762119917/photos/1532106486902269, Erişim Tarihi: 26 Aralık 2021.
• URL-22. https://www.facebook.com/646596762119917/photos/a.650702638375996/3749439218502307/, Erişim Tarihi: 26 Aralık 2021.
• URL-23. https://travel-tourist.com/sk/accommodation/Authentic-rural-house-Limljani-Crmnica-Montenegro, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-24. https://www.sanmiguelsir.com/eng/sales/detail/10-l-85553-sf4r8s/boka-kotorska-bay-lustica-peninsula-tivat-ti-85320, Erişim Tarihi: 24 Aralık 2021.
• URL-25. https://residomontenegro.com/properties/old-stone-house-risan, Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021.
• URL-26. https://www.topestatemontenegro.com/property/stone-house-muo-kotor/#gallery-images-2, Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021.
• URL-27. https://portomontenegro.com/me/blog/mediteranska-arhitektura-odlike, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2021.
• URL-28. https://www.propgoluxury.com/en/homes/3314224/kotor-old-town-property-for-sale/studio-apartment-in-the-old-town-kotor-old-town-kotor-montenegro, Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021.
• URL-29. https://usefultravelarticles.com/7853-palace-bucha-palata-buca-description-and-photos-montenegro-kotor.html, Erişim Tarihi: 23 Haziran 2021.
• URL-30. https://www.mywanderlust.pl/visit-kotor-old-town/ , Erişim Tarihi: 17 Aralık 2021.