SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE ÇÖZÜMLEMELİ ÖYKÜNÜN KULLANIMINA YÖNELİK ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 4, 200 - 2097, 31.12.2021

Selahattin Kaymakcı , Tuğba Turgut , M. Talha Özalp

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.996191

Cited By: 3

Öz

Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilen edebi türlerden biri de çözümlemeli öyküdür. Herhangi bir konu ve kazanımı bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yönleri ile öğrencilere öğretmeye yarayan çözümlemeli öykünün; düşünsel, ahlaki ve empatik olmak üzere üç boyutu bulunmaktadır. Derslerin tüm aşamalarında kullanılabilen çözümlemeli öykü aracılığıyla geçmişte yaşamış insanlar ve yaşanmış olaylar daha iyi anlaşılabilir, soyut bilgiler somutlaştırılabilir, gündelik yaşam dersin bir parçası haline getirilebilir. Öğrencilere çoklu bakış açısı, empati, mekânı algılama ve okuduğunu anlama gibi becerilerin yanı sıra adalet, dürüstlük, sevgi, saygı ve vefa gibi değerler de kazandırılabilir. Çözümlemeli öykünün sosyal bilgiler dersinde etkin kullanımı öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının bu edebi türe ilişkin bilgi ve becerilerinin düzeyine bağlıdır. Bu araştırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çözümlemeli öyküye ilişkin farkındalıklarını ortaya koymaktır. Nicel metodoloji kapsamında betimsel bir araştırma olarak yürütülen bu araştırmanın çalışma grubunu bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinde öğrenim gören toplam 181 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak açık uçlu sorulardan oluşan anket kullanılmıştır. Araştırmada toplanan veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının çözümlemeli öykünün tanımını ve boyutlarını bildikleri tespit edilmiştir. Çözümlemeli öykünün sosyal bilgiler öğretimine katkı sağlayacağını savunan öğretmen adaylarına göre bu faydaların başında öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrenmenin kalıcı olması, dersin zevkli hale gelmesi ve soyut bilgilerin somutlaştırılması gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, Çözümlemeli öykü, Öğretmen adayı.

OPINIONS OF TEACHER CANDIDATES ON THE USE OF ANALYTICAL STORY IN SOCIAL STUDY TEACHING

Öz

One of the literary genres that can be used in the social studies course is the analytical story. This story, used to teach students about any subject and achievement with its cognitive, affective and psychomotor aspects; has three dimensions, called as intellectual, moral and empathetic. Through the analytical story that can be used at all stages of different courses, people and events in the past can be better understood, abstract information can be concretized, and daily life can be made a part of the course. Students can gain skills such as multiple perspectives, empathy, spatial cognition and reading comprehension, as well as gain values such as justice, honesty, love, respect and fidelity. The effective use of analytical story in social studies course depends on the level of knowledge and skills of teachers and teacher candidates regarding this literary genre. The aim of this study is to elicit the awareness of social studies teacher candidates about the analytical story. This study used descriptive method within the scope of quantitative methodology. The working sample of study consisted of 181 social studies teacher candidates, studying at the education faculty of a state university. In the study, a questionnaire including open-ended questions was used as a data collection tool. The collected data were analyzed with content analysis. As a result of the study it was determined that the participants knew the definition and dimensions of the analytical story. According to the them who argue that the analytic story contribute to the teaching of social studies, using of analytic story can make learning easier, provide permanent learning, make social studies enjoyable, and concretize abstract information.

Anahtar Kelimeler

Social studies, Analytical story, Teacher candidate.

Kaynakça

• Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretiminde edebî ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Akyol, H. (2006). 2005 Programına uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayınevi.
• Aslan, C. (2004). Çözümlemeli öykü yönteminin hayat bilgisi başarısı, tutum ve düşünme becerileri üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Balcı, A. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Barth, J. L. (1991). Elementary and junior high/middle school social studies curriculum, activities, and materials (Vol. 1). Maryland: University Press of America.
• Beldağ, A., & Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımı: Nitel bir çalışma. Journal of Education Faculty, 18(2), 953-981.
• Bölücek, B. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde türkülerden yararlanmanın öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çalışkan, F. (2005). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde aktif öğrenme yöntemlerinden çözümlemeli öykü yönteminin öğrencilerin akademik başarılarına, tutumlarına ve aktif öğrenme düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Çalışkan, F. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde “çözümlemeli öykü” yönteminin kullanılması. İçinde, II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 255-260). Ankara: MEB Yayınları.
• Çetişli, İ. (2006). Edebiyat eğitiminde “edebi metin”in yer ve anlamı. Milli Eğitim Dergisi, 34(169), 75-84.
• Çifçi, T. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi romanların kullanımının öğrencilerin akademik başarısı üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, S. B., & Akengin, H. (2011). Hikâyelerle sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Demircioğlu, İ. H. (2010). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Edgington, W. D. (2002). To promote character education, use literature for children and adolescents. The Social Studies, 93(3), 113-116.
• Er, H. (2005). Sosyal bilgiler dersinde biyografi öğretimi: “Atatürk’ün hayatı” metninin analizi ve yeni bir tasarım. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, R. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde biyografi kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Erdoğan, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde resimlendirilmiş öykülerin tarihsel düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İbret, B. Ü., Karasu-Avcı, E., Karabıyık, Ş., Güleş, M., & Demirci, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlerin öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 104-124.
• İnan, S. (2014). Sosyal bilgiler eğitimine giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kabapınar, Y. (2005). İlköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak çözümlemeli öykü. İçinde C. Öztürk ve D. Dilek (Eds.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 225-243). Ankara: Pegem Akademi.
• Kaya, E., & Ekici, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi yazılarından yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun gezi yazıları örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 87-114.
• Kaymakcı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebî türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(20), 230-255.
• Kaymakcı, S., & Er, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında biyografinin kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(25), 198-224.
• Kaymakcı, S. (2019). Çözümlemeli öyküler ile sosyal bilgiler öğretimi. İçinde H. Tokcan (Eds.), Sosyal Bilgilerde Sözlü ve Yazılı Edebiyat İncelemeleri (s.183-203). Ankara: Pegem Akademi.
• Maxim, G. W. (1999). Social studies and the elementary school child. New Jersey: Prentice Hall
• McGowan, T., & Guzzetti, B. (1991). Edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi (Ahmet Doğanay, Çev.). http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/doganay_01.pdf adresinden 10 Eylül 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Michaelis, J. U., & Garcia, J. (1996). Social studies for childeren. Boston: Allyn Bacon.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu. https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden 10.05.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim okulu 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özpek, M. (2020). Tarihî romanların sosyal bilgiler ile Türkiye Cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde kullanılması üzerine bir inceleme, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Öztürk C., & Otluoğlu, R. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Popping, R. (2015). Analyzing Open-ended Questions by Means of Text Analysis Procedures. Bulletin of Sociological Methodology/Bulletin de Méthodologie Sociologique, 128(1), 23–39.
• Rowe, D., & Newton, J. (1994). You, me, us! Social and moral responsibility for primary schools. London: Citizenship Foundation Home Office.
• Seidman, I. (1998). Interviewing as qualitative research: A guide for researchers in education and the social sciences. New York, NY: Teachers College Press.
• Silss-Briegel, T., & Camp, D. (2001). Using literature to explore social issues. Clearing House, 74(5), 280-284. Şimşek, A. (2010). Tarih öğretiminde tarihsel hikâye ve roman. İçinde M. Safran (Eds.), Tarih Nasıl Öğretilir? (s.264-271). İstanbul: Yeni İnsan.
• Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tokcan, H. (2019). Sosyal bilgiler ve edebiyat. İçinde Halil Tokcan (Eds.) Sosyal Bilgilerde Sözlü ve Yazılı Edebiyat incelemeleri (s.1-24). Ankara: Pegem Akademi.
• Tokcan, H. (2019). Sosyal bilgilerde sözlü ve yazılı edebiyat incelemeleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Topçu, E., & Kaymakcı, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde menkıbelerin kullanılma durumuna ilişkin öğretmen görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 281-305.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2020). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/. adresinden 01.03.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yalçın, A., & Aytaş, G. (2002). Çocuk edebiyatı (6.Basım). Ankara: Akçağ.
• Yeşilbursa, C. C., & Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımına yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(36), 19-33.
• Yüksek Öğretim Kurumu [YÖK]. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. Ankara: Yüksek Öğretim Kurumu Eğitim Öğretim Daire Başkanlığı. https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari adresinden 10.05.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Zarnowski, M. (2003). History makers: A questioning approach to reading & writing biographies. Portsmouth, NH: Heinemann.