Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Mizaç Özellikleri ve Baba-Çocuk İletişimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 656 - 675, 15.07.2022

Nalan Arabacı , Arzu Özyürek , Özlem Gözün Kahraman

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1023795

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile baba-çocuk iletişimi arasındaki ilişkinin çocukların cinsiyeti ve doğum sırası, babaların yaş ve öğrenim düzeyi değişkenine göre farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır. İlişkisel tarama modelindeki çalışmada resmi okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 232 çocuk ve babaları araştırma grubunu oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında, Çocuklar İçin Mizaç Ölçeği (ÇİMO), Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı (ABÇİDA) ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde kişisel bilgilerin frekans ve yüzdeleri alınmış, değişkenler arası farkın belirlenmesinde Mann Whitney-U, Kruskal Wallis H Testi, iki ölçüm seti arasındaki ilişkinin belirlenmesinde Spearman Brown Korelasyon katsayısından yararlanılmıştır. Sonuç olarak çocukların mizacı ile baba-çocuk iletişimi arasında anlamlı bir fark olduğu; çocukların tepkisellik durumu, duyusal hassasiyet ve duygusal duyarlılık mizaç özellikleri arttıkça baba-çocuk iletişiminin tüm alanlarda daha olumlu düzeyde olduğu saptanmıştır. Kız çocuğu olan babaların çocuklarıyla iletişimlerinde konuşma ve dinleme düzeylerinin erkek çocuğu olanlara göre daha yüksek düzeyde olduğu, okul öncesi çocukları ilk sırada doğmuşsa baba-çocuk iletişiminde dinleme ve sözsüz iletişim becerilerinin daha yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Baba-çocuk iletişiminin babaların yaşına bağlı olarak bir farklılık göstermediği; ilkokul mezunu babaların daha üst düzeydeki, ortaokul mezunu babaların ise lisans mezunu olan babalardan daha az sözsüz iletişimi kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem, mizaç, baba-çocuk iletişimi

Kaynakça

• Adair, J. (2003). Etkili İletişim, 1. Baskı, (Çev.) Ömer Çolakoğlu, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Akın Sarı, B. (2018). Mizaç Özellikleri ve Gelişime Etkileri. Türkiye Klinikleri, 4(1), 5-9.
• Aksoy, A. B. ve Tatlı, S. (2019). Okul Öncesi Dönem Çocuğu Olan Babaların Çocuklarıyla Olan İlişkileri ile Babalık Rolü Algıları Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 1-22.
• Altın, M. (2014). Bireysel Görüşme Yöntemiyle Babalık Görev Algısının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversi̇tesi̇ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arabacı, N. (2011). Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı’nın (ABÇİDA) Geliştirilmesi ve Anne-Baba-Çocuk İletişiminin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arabacı, N. ve Ömeroğlu, E. (2016). Anne-Baba-Çocuk İletişimi Değerlendirme Aracı’nın (ABÇİDA) Geliştirilmesi: Geçerlik Güvenirlik Çalışması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7), 1-21.
• Arabacıoğlu, B. (2019). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Okula Uyum Düzeyleri ile Ebeveyn Tutumları ve Çocuğun Mizaç Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Arı, M. ve Yaban, E. H. (2016). Okulöncesi Dönemdeki Çocukların Sosyal Davranışları: Mizaç ve Duygu Düzenlemenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-141.
• Aytemiz, T. (2010). Ebeveyn Kişiliği, Çocuğun Mizacı ve Ebeveyn Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Barber, A. (2001). Finding The Right Fit: The Relation Between Children’s Temperament and Adjustment in Two Divergent Daycare Settings, Unpublished Master Thesis, Carleton University, Ottawa.
• Başaran, İ. E. (2005). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Berns, R. M. (2007). Child, Family, School and Community: Socialization and Support. (Seventh edition). USA: Thomson Wadsworth Corparation.
• Block, J. H., Block, J. ve Morrison, A. (1981). Parental Agreement-Disagreement on Child-Rearing Orientations and Gender-Related Personality Correlates in Children. Child Development, 52, 965-974.
• Bronfenbrenner, U. ve Morris, P. A. (2006). The Bioecological Model of Human Development. In R. M. Lerner & W. Damon (Eds.), Handbook of Child Psychology: Theoretical Modelsof Human Development (p. 793-828), John Wiley & Sons Inc.
• Bükün, Z. ve Parlar, H. (2021). Sosyo-Kültürel Yapı ve Babalık Doyumu (Diyarbakır İli Örneği). Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 3(2), 450-476.
• Büyüköztürk, S., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (18. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayımcılık.
• Chaplin, T. M., Cole, P. M. ve Zahn-Waxler, C. (2005). Parental Socialization of Emotion Expression: Gender Differences and Relations to Child Adjustment, Emotion, 5, 80-88.
• Chess, S. ve Thomas, A. (2012). Goodness of Fit: Clinical Applications for İnfancy Through Adult Life. Routledge Taylor & Francis Group.
• Dereli, E. ve Dereli, B. M. (2017). Ebeveyn-Çocuk İlişkisinin Okul Öncesi Dönem Çocukların Psikososyal Gelişimlerini Yordaması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 227-258.
• Dixon, W. E. ve Shore, C. (1997). Temperamental Predictors of Linguistic Style During Multiword Acquisition. Infant Behavior and Development, 20(1), 99-103.
• Dowling, M. (2007). Young Children’s Personal, Social and Emotional Development. (Second edition). London: Paul Chapman Publishing.
• Dunn, (1988). Sibling İnfluences on Childhood Development. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 29(2), 119-127.
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., Karbon, R., Murphy, B. C., Wosinski, M., Polazzi, L., Carlo, G., ve Juhnke, C. (1996). The Relations of Children’s Dispositional Prosocial Behavior to Emotionality, Regulation, and Social Functioning. Child Development, 67, 974-992.
• Ersoy, Ö. ve Tezel Şahin, F. (1999). 0-6 Yaş Döneminde Anne-Baba Eğitiminin Önemi. Mesleki Eğitim Dergisi, 1(1), 58-62.
• Goldsmith, H. H., Buss, A. H., Plomin, R., Rothbart, M. K., Thomas, A., Chess, S., Hinde, R. A. ve McCall, R. B. (1987). Roundtable: What İs Temperament? Four Approaches. Child Development, 58(2), 505-529.
• Greenspan, S. I. ve Salmon, J. (1998). Meydan Okuyan Çocuk. (Çev.) İsmail Ersevim. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Güzel, H. ve Tüfekci Akcan, A. (2019). 3-6 Yaş Çocuğu Olan Babaların Çocuklarıyla İlişkilerinin İncelenmesi (Gaziantep Örneklemi). 6. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi Eğitim bilimleri Tam Metin Bildiri Kitabı içinde (s. 245-255), Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Kandır, A. ve Alpan, Y. (2008). Sosyal Duygusal Değerlendirme Aracının (ITSEA) Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeylerde Uygulanması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 41-61.
• Kanpp, M. L. ve Vangelisti, A. L. (2005). Interpersonal Communication and Human Relationships. (Fifth edition). USA: Pearson Education, Inc.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, S. Ö. (2016). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Okula Uyum Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online, 15(4), 1311-1324.
• Kılıç, K. M. ve Güngör Aytar, F. A. (2017). Erken Çocuklukta Sosyal Becerilere Sosyal Beceri Eğitiminin Etkisi, Sosyal Becerilerle Mizaç Arasındaki İlişki. Eğitim ve Bilim, 42(191), 185-204.
• Ladd, G. W. ve Burges, K. B. (1999). Charting The Relationship Trajectories of Aggressive, Withdrawn, and Aggressive/Withdrawn Children During Early Grade School. Child Development, 70(4), 910-929.
• Liman, B. (2020). 60-72 Aylık Çocukların Sosyal Yetkinlik ve Davranış Durumlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 8-19.
• Lowenthal, B. ve Lowenthal, R. (1997). Teenage Parenting: Challenges., İnterventions and Programs. Childhood Education, 74, 29-32.
• McClowry, S. G., Rodriguez, E. T. ve Koslowitz, R. (2008). Temperament-Based Intervention: Re-examining Goodness of Fit. European Journal of Developmental Science, 2(1-2), 120-135.
• Meriç, A. ve Özyürek, A. (2018). Anne-Babaların Okul Öncesi Dönem Çocuklarıyla İletişimlerinin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(73), 391-411.
• Morales, M., Mundy, P., Delgado, C. E. F., Yale, M., Messinger, D., Neal, R., ve Schwartz, H. K. (2000). Responding to Joint Attention Across the 6- Though 24-Month Age Period and Early Language Acquisition. Journal of Applied Developmental Psychology, 21(3), 283-298.
• Neville Nelson, J. A. ve Simmerer, N. J. (2007). A Correlational Study of Children's Temperament and Parent Behavior. Early Child Development and Care, 16(3-4), 231-250.
• Parke, R. D. ve Clarke-Stewart, K. A. (2001). Effects of Parental Incarceration on Young Children. U.S. Department of Health and Human Services The Urban Institute.
• Pekkarataş, E. (2010). 3-6 Yaş Çocukların Babalarının Çocuk Yetiştirme Tutumları ile Eğitime Katılım Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ramos, M. C., Wright Guerin, D., Gottfried, A. W., Bathurst, K. ve Oliver, P. H. (2009). Family Conflict and Children's Behavior Problems: The Moderating Role of Child Temperament. Structural Equation Modeling, 12(2), 278-298.
• Rubin, K. H., Nelson, L. J., Hastings, P. ve Asendorpf, J. (1999). The Transaction Between Parents’ Perceptions of Their Children’s Shyness and Their Parenting Styles. International Journal of Behavioral Development, 23(4), 937-957.
• Slomkowski, C. L., Nelson, K., Dunn, J. ve Plomin, R. (1992). Temperament and Language: Relations From Toddlerhood to Middle Childhood. Developmental Psychology, 28(6),1090-1095.
• Spere, K.A., Schmidt, L. A., Theall-Honey, L.A.ve Martin-Chang, S. (2004). Expressive and Receptive Language Skills of Temperamentally Shy Preschoolers. Infant and Child Development, 13(2), 123-133.
• Tezel Şahin, F. ve Özyürek, A. (2008). 5-6 Yaş Grubu Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Demografik Özelliklerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarına Etkisinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 395-414.
• Thornberry, T. P., Smith, C. A. ve Howard, G. J. (1997). Risk Factors for Teenage Fatherhood. Journal of Marriage and the Family, 59, 505-522.
• Uzun, H. ve Baran, G. (2019). Babaların Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklarıyla İlişkisinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-60.
• Wachs, T. D. (2006). The Nature, Etiology and Consequences of İndividual Differences in Temperament. Clinical Child and Family Psychology Review, 8(4), 271-89.
• Wamboldt, M. Z. ve Wamboldt, F. S. (2000). Role of The Family in The Onset and Outcome of Childhood Disorders: Selected Research Findings. Journal of the American Academy of Child Adolescent Psychiatry, 39, 1212-1219.
• Yağmurlu, B., Sanson, A. ve Köymen, S. B. (2005). Ebeveynlerin ve Çocuk Mizacının Olumlu Sosyal Davranış Gelişimine Etkileri: Zihin Kuramı Belirleyici Rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 20(55), 1-20.
• Zembat, R., Koçyiğit, S., Akşin Yavuz, E. ve Tunçeli, H. İ. (2018). Çocukların Benlik Algısı, Mizaç ve Sosyal Beceriler Arasındaki İlişkiler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 548-567.