GÜVERCİNKAYASI’NDA BESLENME ANTROPOLOJİSİNİN MİMARİ İZLERİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 987 - 1004, 15.07.2022

Pınar Çaylı Işıl Demirtaş

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1075609

Öz

Tarihöncesi toplumların beslenme alışkanlıkları çeşitli arkeolojik kanıtlara dayanarak tanımlanabilmektedir. Günümüze belli koşullarda gelebilen besin maddelerine kıyasla bunların depolandıkları mimari öğeler daha iyi korunarak gelebilmektedir. Bu yazıda Orta Anadolu Bölgesi’nde kapsamlı çalışılan Güvercinkayası başta olmak üzere, Tepecik Çiftlik, Köşk Höyük, Batı Çatalhöyük ve Can Hasan I gibi M.Ö. 6. binyıl başından 5. binyıl ortalarına kadar tarihlenen yerleşmeler depolama unsurlarıyla birlikte ele alınmaktadır. Ekonomileri ağırlıklı olarak kuru tarımla biçimlenen bu yerleşmelerde tarımsal üretkenliğin mimari göstergelerinden ambar, kiler odası, silo, petek, kutu gibi depolama alanlarına sıklıkla rastlanır. Çalışmada bu mimari unsurların yapı malzemeleri, yapım teknikleri ve biçimsel özellikleri değerlendirilmiştir. Aralarında tipolojik ve teknik bakımdan birebir benzerlik bulunmasa da tek tek yerleşmelere bakıldığında depolama birimlerinin yerleşme düzenleriyle uyumlu görünümü dikkat çekmektedir. Kentleşme öncesi sürecin erken basamaklarına oturan Kalkolitik dönemde önemli yer tutan depolama alanlarına mimari perspektiften bakmak yazının amaçlarındandır. Örnek yerleşmelerde depolama uygulamalarının İlk Kalkolitik tabakalarda Neolitik gelenekten aktarıldığı, gerek nitelik gerekse niceliksel değişimlerin M.Ö. 6. binyılın sonlarına doğru yaşandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Güvercinkayası, Kalkolitik, Obeyd, Ürün Depolama

Kaynakça

• Bogaard A., Charles, M., Twiss, K. C., Fairbairn, A., Yalman, N., Flipović, D., Demirergi, G. A., Ertuğ, F., Russell & N., Henecke, J. (2009). Private Pantries and Celebrated Surplus: Storing and Sharing Food at Neolithic Çatalhöyük, Central Anatolia, ANTIQUITY, 83, 649- 668.
• Caneva, I. (2019). Yumuktepe Level XVI: The Field Data, G. Palumbi ve I. Caneva içinde, The Chalcolithic At Mersin-Yumuktepe: Level XVI Reconsidered, (pp. 23-44), İstanbul: Ege Yayınları.
• Çakan, Y. (2019). Neolitik Dönemde Yeni Bir Yapı Tipi: Tepecik Çiftlik’te “Fırınlı Yapılar, In P. Çaylı, I. Demirtaş, B. Eser (Eds.), Arkeolojiyle Geçen Yarım Asır: Sevil Gülçur Armağanı (Half A Century Dedicated To Archaeolog: Festschrift In Honor Of Sevil Gülçur), (s. 659-672), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Çakan, Y. (2013). Tepecik-Çiftlik’in Son Neolitik Dönem Mimarisi, (İstanbul Üniversitesi), Ulusal Tez Merkezi.
• Çaylı, P. (2020). Tarihöncesinde Ürün Depolama, Mimari Düzen ve Sosyal Yapı Üzerine Bir Değerlendirme, APAD, 6, 149-176.
• Çaylı, P. (2017). Gelenekte Devamlılık Orta Kalkolitik Güvercinkayası ve Köşk Höyük I”, In S. Özkan, H. Hüryılmaz, A. Türker (Eds.), Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan, (s. 25-429), İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Çaylı, P. & Demirtaş, I. (2016). Güvercinkayası’nda Özel Yapılar: Depolama Üniteleri Mimari Düzen ve Sosyal Yapıya Etkileri”, APAD, 2, 122-146.
• Çaylı, P., Demirtaş, I. & Gülçur, S. (2020). Storage Facilities During the Middle and Late Chalcolithic Periods at Güvercinkayası, In R. F. Balossi, A. Cardarelli, M. G. Di Nocera, R. L. Manzanilla, L. Mori, G. Palumbi, H. Pittman (Eds.), Pathways through Arslantepe. Essays in Honour of Marcella Frangipane, (pp. 215-224), Viterbo: Università di Roma La Sapienza and Sette Città.
• Demirtaş, I. (2018). Güvercinkayası “Coba” Tipi Tarazlı Kâseleri, OLBA XXVI, 1-30.
• French, D. (1998). CanHasan Sites 1, CanHasan I: Stratigraphy and Structures, The British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph No.23.
• Garstang, J. (1953). Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Southern Turkey, The Neilson Expedition in Cilicia, Oxford.
• Gibson, C. & Last, J. (2003). An Early Chalcolithic Building on the West Mound at Çatalhöyük, Anatolian Archaeology, 9, 12-13.
• Gülçur, S., Çaylı, P., Demirtaş, I., Eser, B. & İndere, V. (2018). Güvercinkayasi und Frühe Urbanisierung in Anatolien, Anatolien Metal, VIII, 43-56.
• Öztan, A. (2002). Köşk Höyük: Anadolu Arkeolojisine Yeni Katkılar, TÜBA-AR, 5, 55- 72.
• Öztan, A. (2007). Köşk Höyük: Niğde-Bor Ovası’ nda bir Neolitik Yerleşim, In M. Özdoğan, N. Başgelen (Eds.), Türkiye’ de Neolitik Dönem, Anadolu’ da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ ya Yayılımı. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (2 cilt), (Cilt 1: s. 223-235), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Öztan, A. (2011). Köşk Höyük Kabartmalı Kaplarında Boğa ve Geyik Başı Betimleri, Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimleri, Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar, (s. 339-350), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.