Okullarda örgütsel öğrenme: Ölçek uyarlama çalışması ve örgütsel öğrenmenin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 1667 - 1688, 29.09.2025

Mehmet Arslan

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1724347

Öz

Bu çalışmada, Jerez-Gómez, Céspedes-Lorente ve Valle-Cabrera (2005) tarafından geliştirilen “Örgütsel Öğrenme Yetkinliği Ölçeği” Türkçeye uyarlanmış ve geçerlik-güvenirlik özellikleri incelenmiştir. Uyarlama sürecinde Brislin’in (1973) ileri-geri çeviri yöntemi kullanılmış; anlam bütünlüğü uzman görüşleriyle sağlanmıştır. Ölçek, herhangi bir yapısal değişiklik yapılmaksızın 16 madde ve dört alt boyuttan (Yönetim Bağlılığı, Sistemin Genel Yaklaşımı, Deneyimlemeye Açıklık, Bilgi Transferi ve Entegrasyonu) oluşan özgün yapısıyla Türkçeye kazandırılmıştır. Çalışmanın örneklemini Türkiye’de farklı kademe ve okul türlerinde görev yapan 508 öğretmen oluşturmuştur. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda, ölçeğin özgün faktör yapısı korunmuş ve modelin iyi uyum verdiği belirlenmiştir. Tüm madde faktör yükleri 0.60’ın, güvenirlik katsayıları ise 0.80’in üzerindedir. Demografik farklılıklara ilişkin analizlerde cinsiyete göre anlamlı fark bulunmazken, kıdem yılına ve okul kademesine göre bazı alt boyutlarda anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Bulgular, ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğunu göstermektedir. Çalışma, örgütsel öğrenmeyi anlamada etkili bir ölçme aracı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Öğrenme , Öğrenen Örgüt , Ölçek Uyarlama , Eğitim Örgütleri , Geçerlik , Güvenirlik

Organizational learning in schools: Scale adaptation study and examination of organizational learning in terms of various demographic variables

Öz

In this study, the “Organizational Learning Capability Scale” developed by Jerez-Gómez, Céspedes-Lorente, and Valle-Cabrera (2005) was adapted into Turkish, and its validity and reliability features were examined. In the adaptation process, Brislin’s (1973) forward-backward translation method was used, and semantic integrity was ensured through expert opinions. The scale was introduced into Turkish with its original structure, consisting of 16 items and four subdimensions (Managerial Commitment, Systems Perspective, Openness and Experimentation, Knowledge Transfer and Integration), without any structural changes. The sample of the study consisted of 508 teachers working at various school levels and types in Turkey. As a result of exploratory and confirmatory factor analyses, it was determined that the original factor structure of the scale was preserved and the model showed good fit. All item factor loadings are above 0.60, and reliability coefficients are above 0.80. In the analyses regarding demographic differences, no significant difference was found according to gender, whereas significant differences were found in some subdimensions according to years of seniority and school level. The findings show that the scale is valid and reliable. The study provides an effective measurement tool for understanding organizational learning..

Anahtar Kelimeler

Organizational Learning , Learning Organization , Scale Adaptation , Educational Organizations , Validity , Reliability.

Kaynakça

• Argote, L. (2011). Organizational learning: Creating, retaining and transferring knowledge. Springer.
• Argyris, C., & Schön, D. A. (1978). Organizational learning: A theory of action perspective. Addison-Wesley.
• Avidov-Ungar, O., & Konkes Ben Zion, R. (2019). The characteristics and perceptions of teachers engaged in leading professional communities. Teacher Development, 23(3), 325–344. https://doi.org/10.1080/13664530.2019.1607772
• Brislin, R. W. (1973). Translation: Applications and research. Gardner Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. baskı). Pegem Akademi.
• Collinson, V., & Cook, T. (2007). Organizational learning: Improving learning, teaching, and leading in school systems. Sage Publications, Inc.
• Çandır, R. (2010). Lise öğretmenlerinin örgütsel öğrenme düzeylerine ilişkin algıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Denizli
• Demirbaş, F., & B.bostancı, A. (2020). Okulların Örgütsel Öğrenmeleri İle Öğretmenlerin Örgütsel Sessizlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1426-1439. https://doi.org/10.33206/mjss.746835
• Gürler, E. (2020). Okulların örgütsel öğrenmeleri ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hairon, S., Goh, J. W. P., & Chua, C. S. K. (2015). Teacher leadership enactment in professional learning community contexts: Towards a better understanding of the phenomenon. School Leadership & Management, 35(2), 163–182. https://doi.org/10.1080/13632434.2014.992776
• Heggestad, E. D., Morrison, M., Reeve, C. L., & McCloy, R. A. (2019). Translations and adaptations in scale development. In C. D. Lance & R. J. Vandenberg (Eds.), More statistical and methodological myths and urban legends (pp. 71–95). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429507457-5
• Higgins, M., Ishimaru, A., Holcombe, R., & Fowler, A. (2012). Examining organizational learning in schools: The role of psychological safety, experimentation, and leadership that reinforces learning. Journal of Educational Change, 13(1), 67–94. https://doi.org/10.1007/s10833-011-9167-9
• Jerez-Gómez, P., Céspedes-Lorente, J., & Valle-Cabrera, R. (2005). Organizational learning capability: A proposal of measurement. Journal of Business Research, 58(6), 715–725. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2003.11.002
• Khan, S. Z., Anwar, S., & Shahzad, I. A. (2021). Assessing organizational learning capability among teachers: A cross-sectional study in public schools. International Journal of Educational Management, 35(2), 393–407. https://doi.org/10.1108/IJEM-06-2020-0286
• Kools, M., & Stoll, L. (2016). What makes a school a learning organisation? (Education Working Paper No. 137). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5jlwm62b3bvh-en Leithwood, K., & Louis, K. S. (2006). Organizational learning in schools: An introduction. In K. Leithwood & K. S.
• Louis (Eds.), Organizational learning in schools (pp. 1–14). Routledge.
• Levitt, B., & March, J. G. (1988). Organizational learning. Annual Review of Sociology, 14(1), 319–340. https://doi.org/10.1146/annurev.so.14.080188.001535
• Lin, W., Lee, M., & Riordan, G. (2018). The role of teacher leadership in professional learning community (PLC) in International Baccalaureate (IB) schools: A Social Network Approach. Peabody Journal of Education, 93(5), 534–550. https://doi.org/10.1080/0161956X.2018.1515833
• Louis, K. S., & Lee, M. (2016). Teachers’ capacity for organizational learning: The effects of school culture and context. School Effectiveness and School Improvement, 27(4), 534–556. https://doi.org/10.1080/09243453.2016.1189437
• Louis, K. S., & Murphy, J. (2017). Trust, caring and organizational learning: The leader’s role. Journal of Educational Administration, 55(1), 103–126. https://doi.org/10.1108/JEA-07-2016-0077
• Nunnally, J. C. (1978). An overview of psychological measurement. Clinical diagnosis of mental disorders: A handbook, 97-146.
• Ömür, Y. E. (2014). Lise yöneticilerinin yenilik yönetimi becerileri ile okullardaki örgütsel öğrenme mekanizmalarına yönelik öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, M. A., Doğan, N., & Yılmaz, M. (2015). Ölçek uyarlama sürecinde dikkat edilmesi gerekenler: Bir derleme çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(1), 63–75. https://doi.org/10.21031/epod.43747
• Qian, H., Walker, A., & Yang, X. (2017). Building and leading a learning culture among teachers: A case study of a Shanghai primary school. Educational Management Administration & Leadership, 45(1), 101–122. https://doi.org/10.1177/1741143215623785
• Rashid, R. A., & Mansor, M. (2018). The influence of organizational learning on teacher leadership. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(4), 694–709. https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v8-i4/4236
• Recepoğlu, E. (2013). Öğretmen adaylarının yaşam doyumları ile öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel, (1), 311-326.
• Rojas, J., Torres, A., & Vásquez, M. (2022). Organizational learning and teacher performance: Evidence from public education in Peru. Teaching and Teacher Education, 117, 103798. https://doi.org/10.1016/j.tate.2022.103798
• Ryu, J., Walls, J., & Louis, K. S. (2022). Caring school leadership, school context and organizational learning: Implications for developing professional capital. Journal of Professional Capital and Community, 7(3), 209–227. https://doi.org/10.1108/JPCC-07-2021-0039
• Sadegh Sharifirad, M. (2011). The dimensions of learning organization questionnaire (DLOQ): A cross‐cultural validation in an Iranian context. International Journal of Manpower, 32(5/6), 661–676. https://doi.org/10.1108/01437721111158251
• Schechter, C. (2008). Organizational learning mechanisms: Its meaning, measure, and implications for school improvement. Educational Administration Quarterly, 44(2), 155–186. https://doi.org/10.1177/0013161X07312189
• Schechter, C., Qadach, M., & Da’as, R. (2022). Organizational learning mechanisms for learning schools. The Learning Organization, 29(2), 85–99. https://doi.org/10.1108/TLO-10-2018-0169
• Senge, P. M. (2006). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. Doubleday.
• Silins, H., & Mulford, B. (2002). Leadership and school results. Leadership and Policy in Schools, 1(1), 1–20. https://doi.org/10.1076/lpos.1.1.1.8182
• Silins, H., & Mulford, B. (2002). Schools as learning organisations: The case for system, teacher and student learning. Journal of Educational Administration, 40(5), 425–446. https://doi.org/10.1108/09578230210440285
• Stoll, L., Bolam, R., McMahon, A., Wallace, M., & Thomas, S. (2006). Professional Learning Communities: A review of the literature. Journal of Educational Change, 7(4), 221–258. https://doi.org/10.1007/s10833-006-0001-8 Yetim, E. (2015). İlköğretim okullarında örgütsel öğrenme mekanizmalarının kullanılmasına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Zengin, T., & Gündüz, H. B. (2018). Ortaokul öğretmenlerine göre öğrenen örgüt algısı. Yıldız Journal of Educational Research, 3(1), 62-76.