Kıraat ilminde Lafız-Telaffuz örtüşmesi bulunmayan Elif Ziyadeli kelimelerin vakf ve vasl durumları

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 1553 - 1565, 29.09.2025

Mehmet Kara

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1752822

Öz

Hz. Osman döneminde çoğaltılan ve literatürde mesâhif-i Osmâniyye olarak anılan mushafların kendine özgü birtakım imlâ özellikleri vardır. Resm-i Osmânî olarak isimlendirilen mesâhif-i Osmâniyye’nin bu özelliği dolayısıyla bazı kelimelerde lafız-telaffuz örtüşmesine aykırı olarak harf ziyadesi veya hazfi ya da bir harfin başka bir harfle değişimi (ibdâl), kelimelerin bitişik veya ayrı yazımı (vasl-fasl) gibi özel durumlar söz konusudur. Kur’ân-ı Kerîm tilâvetinde vakf ve vasl, genelde resm-i Osmânî’yi esas alıp kelimenin resmine tâbi olmak suretiyle kelimenin son harfini sâkin kılmak şeklinde yapılmaktadır. Dolayısıyla lafızda sabit olan bir harfi isbat ederek, hazfedilmiş bir harfi ise hazfederek vakf yapılması resme tâbi olmanın bir gereğidir. Bununla beraber sonunda ziyade harf bulunduğu için lafız-telaffuz örtüşmesi bulunmayan bazı kelimelerde ziyade harfin dikkate alınıp alınmaması bağlamında Kur’an tilâvetinde vakf veya vasl hataları oluşabilmektedir. Zira sonunda ziyade elif bulunan kelimelerin bir kısmında vakf ve vasl uygulaması, ilgili kelimenin resmine muvafakat veya muhalefet açısından farklı olabilmektedir. Bu nedenle lafız-telaffuz örtüşmesi söz konusu olmadığı için bu konudaki rivayetlere de vâkıf olunmadığında mezkûr kelimelerde vakf veya vasl hatası yapılabilmektedir. Bu gibi durumlarda vakf yapılırken resme değil, kıraat imamlarından nakledilen rivayetlere tâbi olunması gerektiği için vakf ve vaslda bu tür özel durumu bulunan kelimelerin okunuş keyfiyetine dair kıraat imamlarından nakledilen rivayetlerin bilinmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat , Telaffuz , Elif , Vakf , Vasl

The waqf and wasl status of words with added al-Elif that lack Word-Pronunciation correspondence in the science of qiraat

Öz

The Qur’anic manuscripts that were reproduced during the caliphate of ʿUthman ibn ʿAffan are known in Islamic scholarly literature as Masahif ʿUthmaniyya. These codices possess unique orthographic features, referred to as Rasm al-ʿUthmani. Because of this orthography, there are certain special cases in which the written form of the text does not align exactly with its pronunciation. These include the addition or omission of letters, the substitution of one letter for another (ibdal), and the joined or separate writing of words (wasl-fasl). In the recitation of the Qur’an, the rules of waqf and wasl are generally based on the Rasm al-ʿUthmani. When a reciter performs waqf, they are required to pronounce the letters that are present in the script and omit those that are not. However, in some cases where additional letters are written at the end of certain words, errors in waqf or wasl can occur if the reciter is uncertain whether to consider these extra letters. For example, in some words containing an additional alif at the end, practices of waqf and wasl differ according to the readings transmitted from the Qur’anic recitation qurra’. Therefore, knowing these narrations is essential for correct recitation

Anahtar Kelimeler

Qiraat , Reading , al-Elif , al-Waqf , al-Wasl

Kaynakça

• Pâlûvî, A. (t.y.). Zübdetü’l- 'irfân. el-Mektebetü’l-Hanîfiyye.
• ’Amayra, İ. A., & Seyyid, A. M. (t.y.). Mu'cemu’l-edavât ve’d-damâir. Dâru’l-Fikr.
• Bennâ, A. b. M. (1987). İthâfu’l-fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erbaate ’aşer. Dâru Âlemi’l-Kütüb.
• Beyzâvî, N. E. S. A. b. Ö. (1997). Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Ca'berî, B. İ. b. Ö. (2010). Hüsnü’l-meded fî ma‘rifeti fenni’l-‘aded.
• Cüreysî, M. M. N. (1999). Nihâyetu’l-kavli’l-müfîd fî 'ilmi’t-tecvîd. Mektebetü’s-Safâ.
• Dânî, E. A. O. b. S. (1994). el-Beyân fî ‘addi âyi’l-Kur’ân.
• Dânî, E. A. O. b. S. (2010). el-Mukni' fî ma'rifeti mersûmi mesâhifi ehli’l-emsâr. Dâru’t-Tedmûriyye.
• Fârisî, E. A. el-H. b. A. (1983). el-Hucce li’l-kurrâi’s-seb’a. Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs.
• Ferrâ, E. Z. Y. b. Z. (1983). Me'âni’l-Kur’an. Dâru 'Âlemi’l-Kütüb.
• Hâkim el-Cüşemî, E. S. el-M. b. M. b. K. (2019). et-Tehzîb fi’t-tefsîr. Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî-Dâru’l-Kütübi’l-Lübnânî.
• Hamed, G. K. (1982). Resmu’l-mushaf dirâsetün lugaviyyetün târîhiyyetün. el-Lecnetu’l-Vataniyye.
• Hamed, G. K. (2016). el-Müyesser fî 'ilmi resmi’l-mushafi ve dabtıhî. Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Ma’lûmâti’l-Kur’âniyyeti.
• Hatîb, A. (t.y.). Mu’cemu’l-kırâât. Dâru Sa’di’d-Dîn.
• İbn Abdulkâfî, E.-K. Ö. b. M. (2010). 'Adedu süveri’l-Kur’ân ve âyâtihi ve kelimâtihi ve hurûfihi ve telhîsi Mekkîhi min Medenîhi. Mektebetu’l-İmam el-Buhârî.
• İbn Âşûr, M. b. M. et-Tâhir et-Tûnisî. (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Dâru’t-Tûnusiyye.
• İbn Dehhân en-Nahvî, E. M. S. b. M. (1986). Bâbu’l-hicâ. Müessesetü’r-Risâle.
• İbn Ebî Dâvûd, E. A. b. S. b. el-Eş'as es-Sicistânî. (2002). Kitâbu’l-Mesâhif. Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• İbn Galbûn, E.-H. T. b. A. (1990). et-Tezkire fi’l-kırââti’s-semân.
• İbn Mücâhid, E. B. b. A. b. M. (1972). Kitâbü’s-seb’a fi’l-kırâat. Dâru’l-Meârif.
• İbn Necâh, E. D. S. (2002). Muhtasaru’t-tebyîn li hecâi’t-tenzîl.
• İbn Şâzân, E.-A. el-Fadl er-Râzî. (2009). Suveru’l-Kur’ân ve âyâtuhu ve hurufuhu ve nüzûluhu. Dâru İbn Hazm.
• İbnü’l-Cezerî, E.-H. Ş. M. b. M. (2019). Neşru’l-kırââti’l-'aşr. Matbaatu’l-Mushafi Şerîf.
• İsmâil, Ş. M. (2012). Resmu’l-mushaf ve dabtuhû beyne’t-tevkîfi ve’l-ıstılahâti’l-hadîseti. Dâru’s-Selâm.
• Kastallânî, E.-A. A. b. M. b. E. B. (2012). Letâifu’l-işârât li fünûni’l-kırâât. Melik Fehd Mushaf Matbaası.
• Kûfî, Ö. b. İ. (2002). Kitâbu’l-Beyân fî Şerhi’l-Luma’ li İbni Cinnî. Dâru Ammar.
• Mârğınî, İ. A. (2011). Delîlu’l-hayrân ’alâ Mevridi’z-Zam’ân. Merkezu’l-Kırââti’l-Kur’âniyye.
• Maşalı, M. E. (2015). Kur’an’ın Metin Yapısı Mushaf Tarihi ve İmlası. Otto Yayınları.
• Mehdevî, E.-A. A. b. A. (2008). Hicâu mesâhifi’l-emsâr. Dâru İbni’l-Cevziyye.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, E. M. (1981). el-Keşf 'an vücûhi’l-kırââti’s-seb‘ ve 'ilelihâ ve hicecihâ. Müessetü’r-Risâle.
• Mer’aşî, M. E. B. (2008). Cühdu’l-mukill. Dâru Ammar.
• Merrâkuşî, E.-A. A. b. el-Bennâ. (1990). 'Unvânu’d-delîl min mersûmi hatti’t-tenzîl. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• Mersafî, A. es-S. ’Acemî. (t.y.). Hidâyetu’l-kârî ilâ tecvîdi kelâmi’l-Bârî. Mektebetü Taybe.
• Muhaysin, M. S. (1997). el-Mühezzeb fi’l-kırââti’l-’aşr ve tevcîhihâ min tarîki Tayyibeti’n-neşr. Mektebetu’l-Ezheriyye.
• Nasr, A. K. (1994). Gâyetu’l-mürîd fî ’ilmi’t-tecvîd.
• Osman, H. Ş. (1998). Hakku’t-tilâveh.
• Sâlih, A. İ. (2006). el-Muthaf fî resmi’l-mushaf. Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs.
• Savâfî, S. b. R. (2014). el-Elifâtü’s-seb'a fi’l-Kur’âni’l-Kerîm beyne’r-resmi ve’l-kırâeti. Mecelletü Külliyyeti’ş-Şerî’ati ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyyeti, 32(1), 71-110.
• Semîn el-Halebî, E.-ʿAbbâs Ş. A. b. Y. b. ʿAbdiddâîm. (t.y.). ed-Dürru’l-masûn fî ʿulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Dâru’l-Kalem.
• Süyûtî, E.-F. C. A. b. E. B. (1998). Hem’u’l-hevâmi’ fî şerhi Cem'i’l-cevâmi'. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Şemlûl, M. (2006). İ'câzü resmi’l-Kur’âni ve İ'câzü’t-tilâveti. Dâru’s-Selâm.
• Tavîl, A. b. A. b. M. A. (1999). Fennü’t-tertîli ve ’ulûmihî.
• ’Ukaylî, İ. b. Z. b. A. (2009). Mersûmu hatti’l-Mushaf. Dâru Tayyibe.
• Üşmûnî, A. b. M. (2002). Menâru’l-hüdâ fî beyâni’l-vakfi ve’l-ibtidâ. Dâru’l-Kütübi’l-'İlmiyye.
• Zeccâc, E. İ. İ. (1988). Me'âni’l-Kur’ân ve i'râbuhu. Âlemu’l Kütüb.
• Zemahşerî, E.-K. C. M. b. Ö. b. M. (1998). el-Keşşâf ‘an hâkâiki ğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl Mektebetu’l-Ubeykân.