EVALUATION OF COUNTRIES AGAINST THE COVID-19 PANDEMIC BY CRITIC-BASED MABAC METHOD

Yıl 2021, , 173 - 189, 31.12.2021

Mehmet Orhan , Hakan Tahiri Mutlu

https://doi.org/10.51541/nicel.1034426

Cited By: 5

Öz

The aim of this study is to compare the performances of 30 countries (Germany, Russian Federation, Chile, Belgium, Argentina, Sweden, France, Czech Republic, Canada, United States, Spain, Japan, Netherlands, Ukraine, Turkey, Malaysia, United Kingdom, Italy, Colombia, Iraq, Iran, Islamic Republic, Poland, Brazil, South Africa, Philippines, India, Pakistan, Mexico, Indonesia and Bangladesh), including Turkey, in which the number of Covid 19 cases is 1 million or more, in the fight against Covid 19 and to rank them according to their performance. In the study, first of all, the criteria to be taken into account in the ranking / to be used in the analysis were determined by scanning the literature. The data on the variables were compiled from the reports published regularly by the World health organization (DSO), the World Bank (DB, WB, WORLD BANK), and Worldometers. In this study, the CRITIC method of the criteria used to evaluate the performance of countries in the fight against Covid 19 was used. According to the findings obtained; Ranking of countries evaluated in terms of their performance in the fight against Covid 19, Germany, Russian Federation, Chile, Belgium, Argentina, Sweden, France, Czech Republic, Canada, United States, Spain, Japan, Netherlands, Ukraine, Turkey, Malaysia, United Kingdom, Italy, Colombia, Iraq, Iran, Islamic Republic, Poland, Brazil, South Africa, Philippines, India, Pakistan, Mexico, Indonesia and Bangladesh.

Anahtar Kelimeler

Covid 19, CRITIC, MABAC

ÜLKELERİN COVİD-19 PANDEMİSİNE KARŞI MÜCADELESİNİN CRITIC TABANLI MABAC YÖNTEMİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin de içerisinde bulunduğu Covid-19 vaka sayısının 1 milyon ve üzeri olduğu 30 ülkenin (Almanya, Rusya, Şili, Belçika, Arjantin, İsveç, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, İspanya, Japonya, Hollanda, Ukrayna, Türkiye, Malezya, Birleşik Krallık, İtalya, Kolombiya, Irak, İran, Polonya, Brezilya, Güney Afrika, Filipinler, Hindistan, Pakistan, Meksika, Endonezya ve Bangladeş) Covid 19 ile mücadelede performanslarının göreli olarak kıyaslanması ve performanslarına göre sıralanmasıdır. Çalışmada öncelikle literatür taraması yapılarak sıralamada dikkate alınacak/analizlerde kullanılacak kritereler belirlenmiştir. Değişkenlere ilişkin veriler Dünya sağlık örgütü (DSO), Dünya Bankası (DB, WB, WORLDBANK) ve Worldometers tarafından düzenli olarak yayınlanan raporlarından derlenmiştir. Bu çalışmada ülkelerin Covid 19 ile mücadelede performanslarının değerlendirilmesinde kullanılan kriterlerin CRITIC yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; Covid 19 ile mücadelede performansları bakımından değerlendirilen ülkelerin sıralaması Almanya, Rusya, Şili, Belçika, Arjantin, İsveç, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, İspanya, Japonya, Hollanda, Ukrayna, Türkiye, Malezya, Birleşik Krallık, İtalya, Kolombiya, Irak, İran, Polonya, Brezilya, Güney Afrika, Filipinler, Hindistan, Pakistan, Meksika, Endonezya ve Bangladeş şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Covid 19, CRITIC, MABAC

Kaynakça

• Akbulut, R. ve Ömer R. (2016), Veri zarflama ve lojistik regresyon analizi ile çimento işletmelerinde finansal performansa dayalı etkinliklerin Değerlendirilmesi, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(3).
• Arsu, T. (2021). Ülkelerin Covid-19 pandemisine karşı mücadelesinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi, Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 6(1), 128-140.
• Bakir, M. (2019), SWARA ve MABAC yöntemleri ile havayolu işletmelerinde eWOM a dayalı memnuniyet düzeyinin analizi. Dokuz Eylul Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 34(1), 51-66.
• Boyacı, A. Ç. (2021). Which OECD countries are advantageous in fight against COVID-19? Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 37(1), 137-148.
• Ghasemi, A., Boroumand, Y. and Shirazi, M. (2020). How do governments perform in facing Covid -19?. Munich Personal RePEc Archive (MPRA) Paper No. 99844.
• Dünya Sağlık Örgütü, (2021), https://covid19.who.int/, Erişim Tarihi: 02 Ekim 2021.
• Dünya Bankası, (2021), https://www.worldbank.org/en/who-we-are/news/coronavirus-covid19, Erişim Tarihi: 02 Ekim 2021.
• Işık, O., Aydin, Y. ve Kosaroglu, S. M. (2020). The assessment of the logistics Performance Index of CEE Countries with the New Combination of SV and MABAC Methods. LogForum, 16(4), 549-559.
• İnce, Ö., Boz, C., Yilmaz, F. ve Cengi̇z, E. (2020), Sağlık düzeyi göstergeleri açısından OECD ülkelerinin sıralaması ve gelir-sağlık harcamaları etkisi. Sosyal Güvence, (17), 245-264.
• Krishnan, A. R., Kasim, M. M., Hamid, R. and Ghazali, M. F. (2021), A modified CRITIC method to estimate the objective weights of decision criteria. Symmetry, 13(6), 973.
• Orhan, M. (2019). Türkiye’deki havalimanlarının etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi, Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 14(4), 1455-1472.
• Orhan, M. ve Aytekin, M. (2020). Türkiye ile AB’ye son katılan ülkelerin AR-GE performanslarının CRİTİC ağırlıklı MAUT ve SAW yöntemiyle kıyaslanması. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 754-778.
• Özdağoğlu, A., Keleş, M. K. ve Işildak, B. (2020), Havalimanlarının bulanık DEMATEL ve MABAC yöntemleri ile sıralanması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, doi:10.25287/ohuiibf.697259.
• Pamučar, D. and Ćirović, G. (2015), The selection of transport and handling resources in logistics centers using Multi-attributive border approximation area comparison (MABAC), Expert Systems with Applications, 42(6), 3016-3028.
• Pekkaya, M. ve Dökmen, G. (2019), OECD ülkeleri kamu sağlık harcamalarının ÇKKV yöntemleri ile performans değerlendirmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 923-950.
• Rani, P., Mishra, A. R., Krishankumar, R., Ravichandran, K. S. and Kar, S. (2021). Multi-Criteria food waste treatment method selection using Single-valued neutrosophic-CRITIC-MULTIMOORA framework. Applied Soft Computing, 107657.
• Vinodhini, G. A. F. (2020), Country ranking of Covid-19 using MCDM methods. Journal of Critical Reviews, 7(5), 1333-1338.
• Worldometers İnternet sitesi, https://www.worldometers.info, Erişim Tarihi: 02 Ekim 2021.
• Yilmaz, F. ve Söyük, S. (2020). Sağlık risk faktörlerine göre ülkelerin kümelenmesi ve çok kriterli karar verme teknikleriyle sağlık durumu göstergelerinin analizi. Sosyal Güvence, 17, 283-320.
• Žižović, M., Miljković, B. and Marinković, D. (2020). Objective methods for determining criteria weight coefficients: A modification of the CRITIC method. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 3(2), 149-161.