THE RELATIONSHIP BETWEEN TURKEY’S NON-ENERGY IMPORT, EXCHANGE RATE AND BRENT OIL PRICE

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 95 - 118, 29.12.2020

Ali Cüneyt Çetin

Öz

In this study, it is aimed to check the effects of exchange rate and Brent oil price the factors that affecting Turkish non-energy import was examined. For this purpose, time series analysis were run and data cover the years between 1999 and 2019. The variables of exchange rate and Brent oil price were taken as explanatory variables of the study; non-energy import was taken as dependent variable. Co-integration tests and error correction models were used to check long run and short run relationships between variables. It was reached statistically significant coefficients for dollar exchange rate and Brent oil price except from euro exchange rate. As a result of the regression analysis, the explanation power of the model is 10.83% and it is significant at the 0.01 level. While other conditions were constant, it was concluded that a 1% increase in the dollar exchange rate in the short term decreased non-energy imports by 0.61%, while a 1% increase in Brent oil prices increased non-energy imports by 0.19%. Consequently, it was observed that there is no significant effect of euro exchange rate on Turkish non-energy import, while the dollar exchange rate and Brent oil prices have an effect in the analysis period.

Anahtar Kelimeler

Non-Energy Import, Exchange Rate, Brent Oil Price

TÜRKİYE’NİN ENERJİ DIŞI İTHALATININ DÖVİZ KURU VE BRENT PETROL FİYATI İLE İLİŞKİSİ

Öz

Bu çalışmada Türkiye’nin enerji dışı ithalatını etkileyen faktörlerden döviz kuru ve Brent petrol fiyatının etkileri incelenmiştir. Bu amaca yönelik zaman serisi analizleri kullanılmış ve çalışmada kullanılan seriler 1999 ve 2019 yıllarını kapsamaktadır. Dolar ve Euro döviz kurları ile Brent petrol fiyatları açıklayıcı değişken, enerji dışı ithalat verileri ise bağımlı değişken olarak alınmıştır. Kısa ve uzun dönemli ilişkilerin tespiti için eş bütünleşme ve hata düzeltme modelleri kullanılmıştır. Euro kuru hariç dolar döviz kuru ve Brent petrol fiyat değişkeni için istatistikî bakımdan anlamlı katsayılar elde edilmiştir. Regresyon analizi sonucunda, modelin açıklama gücünün %10,83 ve 0,01 düzeyinde anlamlı olduğu, diğer şartlar sabitken kısa dönemde dolar döviz kurunda yaşanan %1’lik artışın enerji dışı ithalatı %0,61 azalttığı, Brent petrol fiyatlarında %1’lik artışın ise enerji dışı ithalatı %0,19 artırdığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Sonuç olarak analiz yapılan dönemde Türkiye’nin enerji dışı ithalatı üzerinde Euro döviz kurunun bir etkiye sahip olmadığı, dolar kuru ile Brent petrol fiyatının ise etkisi bulunduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji Dışı İthalat, Döviz Kuru, Brent Petrol Fiyatı

Kaynakça

• Akhtar, M. A., & Hilton, R. S. (1984). Effects of exchange rate uncertainty on German and US trade. Economic Policy Review (Federal Reserve Bank of New York Quarterly Review), 9(1), 7-16.
• Altın, H., & Süslü, C. (2017). Türkiye için döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 105-112.
• Arize, A. C. (1998). The effects of exchange rate volatility on US imports: An empirical investigation. International Economic Journal, 12(3), 31-40.
• Arize, A. C., Osang, T., & Slottje, D. J. (2000). Exchange-rate volatility and foreign trade: Evidence from thirteen LDC’s. Journal of Business & Economic Statistics, 18(1), 10-17.
• Choudhri, E. U., & Hakura, D. S. (2015). The exchange rate pass-through to import and export prices: The role of nominal rigidites and currency choice. Journal of International Money and Finance, 51, 1-25.
• Cushman, D. O. (1983). The effects of real exchange rate risk on international trade. Journal of International Economics, 15(1-2), 46-63.
• De Grauwe, P. (1987). Exchange rate variability and the slowdown in growth of international trade. IMF Working Paper, 35(1), 63-84.
• Değer, O., & Demir, M. (2015). Reel efektif döviz kuru ve dış ticaret hacmi arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604), 7-21.
• Diaz-Alejandro, C. F. (1982). Exchange rates and terms of trade in the Argentine republic 1913-1976. Trade, Stability, Technology, and Equity in Latin America. 27-41.
• Doğan, Z., & Kurt, Ü. (2016). Türkiye ekonomisinde reel döviz kuru ve ithalat ilişkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, (45), 327-336.
• EIA (2020). Europe brent spot price FOB (Dollars per barrel). URL: https://www.eia.gov/dnav/pet/hist/RBRTED.htm, Erişim Tarihi: 04.09.2020
• Göktaş, Ö. (2020). Uygulamalı ekonometri-II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSUZEM).
• Hepaktan, E., Çınar, S., & Dündar, Ö. (2011). Türkiye’de uygulanan döviz kuru sistemlerinin dış ticaret ile ilişkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(5), 62-83.
• Hizarcı, A. E. (2020). Döviz kuru oynaklığının ithalat ve ihracat üzerinde olan etkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, Türkiye.
• Jabara, C. L. (2009). How do exchange rates affect import prices? recent economic literature and data analysis. Office of Industries Working Paper, URL: https://www.usitc.gov/publications/332/ID-21_revised.pdf, Erişim Tarihi: 08.09.2020.
• Kenen, P., & Rodrik, D. (1986). Measuring and analysing the effects of short-term volatility on real exchange rates. Review of Economics and Statistics, 68(2), 311-315.
• Kıran, B. (2020). Zaman serileri analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSUZEM).
• Kızıldere, C., Kabadayı, B., & Emsen, Ö. S. (2013). Dış ticaretin döviz kuru değişmelerine duyarlılığı: Seçilmiş gelişmekte olan ülkeler üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 27(3), 41-54.
• Koray, F., & Lastrapes, W. (1989). Real exchange rate volatility and us bilateral trade: A VAR approach. The Review of Economics and Statistics, 71(4), 708-712.
• Kurban, E. (2020, 31 Ağustos). Enerji ürünleri hariç ihracat yüzde 3,8 - ithalat 3,1 azaldı. Enerji Portalı, URL: https://www.enerjiportali.com/enerji-urunleri-haric-ihracat-yuzde-38-ithalat-31-azaldi/ Erişim Tarihi: 15.10.2020
• Liu, Q., Lu, Y., & Zhou, Y. (2013). Do exports respond to exchange rate changes? inference from China is exchange rate reform. Socio-Economic Research Center Conference Paper, No: 1596-2685, https://www2.warwick.ac.uk/fac/soc/economics/research/centres/cage/events/conferences/trade13/er_disconnect_puzzle_liu.pdf, Erişim Tarihi: 07.08.2020
• Maskus, K. E. (1986). Exchange rate risk and U.S. trade: a sectoral analysis. Economic Review, 71(Mar), 16-28.
• Öztürk, K. (2010), Döviz kuru oynaklığı ve döviz kuru oynaklığının faiz oranı oynaklığı ile olan ilişkisi Türkiye örneği. (Uzmanlık Yeterlilik Tezi). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Rose, K. A. (1991). The role of exchange rates in a popular model of international trade. Journal of International Economics, 30(3-4), 298-320.
• ST Endüstri Medya. (2020). Enerji ithalatı yüzde 30 azaldı. URL: https://www.stendustri.com.tr/haberortak/enerji-ithalati-yuzde-30-azaldi-h107779.html, Erişim Tarihi: 22.12.2020
• Sweidan, O. D. (2013). The effects of exchange rate on exports and imports: The case of Jordan. The International Trade Journal, 27(2), 156-172.
• Şanlı, B. (2011). Türkiye’de petrol ithalatının ve arz riskinin incelemesi. Enerji Piyasası Bülteni, 15, 57-62. URL: http://www.enerjiuzmanlari.org.tr/bulten/Bulten_15.pdf, Erişim Tarihi: 20.08.2020
• Şanlı, B. (2012). Enerji dışı ithalatımızın petrol fiyatları ile ilişkisi. Enerji Piyasası Bülteni, 19, 50-54. URL: http://www.enerjiuzmanlari.org.tr/bulten/Bulten_19.pdf, Erişim Tarihi: 15.08.2020
• Şişeci, G. N., & Yamaçlı, D. S. (2020). Enerji ithalatı, döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Türkiye için bir araştırma. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 253-276.
• Şi̇t, M., & Alancıoğlu, E. (2019). Türkiye ekonomisinde dünya petrol fiyatları ve döviz kuru ilişkisi: ampirik analiz. Econharran, 3(3), 22-35.
• Tapşın, G., & Karabulut, A. T. (2013). Reel döviz kuru, ithalat ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 26, 190-205.
• Terzi, H., & Zengin, A. (1999). Kur politikasının dış ticaret dengesini sağlamadaki etkinliği: Türkiye uygulaması. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 10(33), 48-65.
• Thursby, J. G., & Thursby, M. C. (1987). Bilateral trade flows, the linder hypothesis, and exchange rate. The Review of Economics and Statistics, 69(3), 488-495.
• Trehan, B. (1986). Oil prices, exchange rates and the U.S. economy: An empirical investigation. Economic Review, 4, 25-43.
• TÜİK (2020). Dış ticaret istatistikleri-Ekonomik faaliyetlere (ISIC, rev. 3) göre ithalat. Ankara. URL: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=631, Erişim Tarihi: 5 Ekim 2020.
• Wesseh, P. K., & Niu, L. (2012). The impact of exchange rate volatility on trade flows: New evidence from South Africa. International Review of Business Research Papers, 8(1), 140-165.
• Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel döviz kuru ve dış ticaret dengesi ilişkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (2), 11-29.
• Yolsal, H. (2020). Uygulamalı istatistik–II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSUZEM).
• Zengin, A. (2001). Reel döviz kuru hareketleri ve dış ticaret fiyatları (Türkiye ekonomisi üzerine ampirik bulgular). Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 27-42.