ESKİ FARSÇADA FİİLİN SONUNDAKİ “ی/YE” EKİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 59, 310 - 325, 30.12.2024

Çevirmen: Zeynep Gülzar , Çevirmen: Nuri Şimşekler

https://doi.org/10.32330/nusha.1512383

Öz

Derî Farsçanın önemli bir gramer unsuru olan “ی/ye” eki, klasik Farsçada geçmiş zaman fiilleriyle sıkça kullanılmış, ancak günümüz Farsçasında kaybolmuştur. M. X. ve XI. yüzyıl metinlerinde yaygın olan bu ek, geçmiş zamanın yanı sıra şimdiki zaman ortacında ve çeşitli zaman kiplerinde kullanılır. Morfolojik ve yapısal açıdan farklılıklar gösteren bu ek, “/یذ îz” gibi formlara da sahiptir. Klasik Farsça dilbilgisinde “یا/yâ” (ی/ye) olarak adlandırılan bu ek, şart, temenni, süreklilik gibi türlere ayrılır ve farklı zaman kiplerinde kullanılır. Avrupalı gramer yazarları bu ekin rolünü yeterince açıklamamış ve onu “همی/hemî” ve “می/mî” ile eşdeğer görmüşlerdir. “ی/ye” ve “یذ/îz” ekleri, geçmiş ve şimdiki zamanlarda ikili rol oynar, şart, şüphe, istek ve alışkanlıkları ifade eder, ancak durum fiillerinin kullanıldığı bazı durumlar dışında sürekliliği göstermez.
Bu çeviride Fransız Araştırmacı ve İranolog Prof.Dr. Gilbert Lazard’ın Fransızca kaleme aldığı klasik Fars dilinin genel tarihi, fonetiği ve gramer özelliklerini anlattığı ve uzmanlar tarafından alanının en önemli eserlerinden kabul edilen La Langue Des Plus Anciens Monuments de la Prose Persane (Paris, 1963) adlı kitabının Dr. Hüsrev Ferşîdverd tarafından Farsçaya çevrilen ilgili bölümü Türkçeye aktarılmıştır

Anahtar Kelimeler

ی/ye” Eki, Gilbert LAZARD, Eski Farsça, Fiildeki “ی/ye” eki, Şekil Açısından “ی/ye”

“ی/YE” SUFFIX IN OLD PERSIAN

Öz

The "ی/ye" suffix, an important grammatical element of Dari Persian, was frequently used with past tense verbs in classical Persian but has disappeared in modern Persian. Common in texts from the 10th and 11th centuries, this suffix is used not only in the past tense but also in present participles and various tense forms. Morphologically and structurally diverse, this suffix also appears in forms such as "/یذ îz". In classical Persian grammar, known as "یا/yâ" (ی/ye), this suffix is categorized into types such as condition, wish, and continuity, and is used in different tenses. European grammar writers have not sufficiently explained the role of this suffix, considering it equivalent to "همی/hemî" and "می/mî". The "ی/ye" and "یذ/îz" suffixes play dual roles in past and present tenses, expressing conditions, doubts, wishes, and habits, but do not indicate continuity except in some cases where stative verbs are used.
This translation is based on the relevant section translated into Persian by Dr. Hüsrev Ferşîdverd from the book La Langue Des Plus Anciens Monuments de la Prose Persane (Paris, 1963), written in French by French researcher and Iranologist Prof. Dr. Gilbert Lazard, which describes the general history, phonetics, and grammatical features of classical Persian and is considered one of the most important works in the field by experts.

Anahtar Kelimeler

"ی/ye" SUFFIX, Gilbert LAZARD, Old Persian, "ی/ye" suffix in verbs, Morphological "ی/ye"