Element Wrıtten by Emıru’ş-Şuarâ Ahmed Şevkî for The Martyred Turkısh Pılots: Captaın Fethi Bey, Fırst Lıeutenant Sadık Bey and Fırst Lıeutenant Nuri Bey

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 59, 65 - 91, 30.12.2024

Muhammet Emin Uzunyaylalı

https://doi.org/10.32330/nusha.1524866

Öz

Amir al-Shu’ara Ahmed Shawqi, of Turkish origin, who has a distinguished position in modern Egyptian literature, is one of the prominent names of the neo-classical literature movement that started with Mahmoud Sami el-Baroudi. The poet, who was not indifferent to the political and military events that took place in the Islamic geography, read the important events of the period through the Ottoman Empire, as it was the representative of the caliphate, and reflected this attitude in his poems. Ahmed Shawqi’s poems have important content that provides clues about the historical, political, cultural and literary dimensions of the Ottoman-Turkish existence in Egypt in particular and in the Arab world in general. Following the Balkan Wars and World War I, the Ottoman Empire lost a large part of its territory in the European continent, causing great disappointment and loss of motivation on the part of both the state and the people. In order to disperse the negative atmosphere that emerged due to this actual situation and to improve the image of the state in the eyes of the public, a long-distance flight project was planned on the Istanbul-Cairo line. France's long-distance flight success on the Paris-Istanbul-Cairo line has been the main factor shaping the studies on this issue. However, due to the fact that aviation technology was still in the development stage and lack of experience in long-distance flights, two Turkish pilots chosen by the Ottoman Empire for this mission were killed near the Lake of Tiberias on 27 February 1914, and another officer who took on the same mission with a different plane flew in Jaffa on 11 March 1914. They were martyred as a result of their plane crashing. Ahmed Şevkî, in his sixty-five couplet elegy titled “Fethi and Nurî”, which he wrote about the martyred Turkish officers Captain Fethi Bey, First Lieutenant Sadık Bey and First Lieutenant Nuri Bey, went down in history as an event that showed the determination and endurance of the Ottoman Empire and was a turning point for Turkish Aviation. He committed this painful accident, which was considered as a turning point, and expressed his sincere feelings towards the Turkish nation in his poetry. In the study, after giving brief information about the martyred Turkish pilots and the accident, the elegy in question and its Turkish translation will be presented.

Anahtar Kelimeler

Martyr Airplane Captain Fethi Bey, Martyr First Lieutenant Nuri Bey, Ahmed Şevkî, Mersiye.

EMÎRU’Ş-ŞUARÂ AHMED ŞEVKÎ’NİN ŞEHİT TÜRK PİLOTLARI: YÜZBAŞI FETHİ, ÜSTEĞMEN SADIK VE ÜSTEĞMEN NURİ BEY’LER İÇİN YAZDIĞI MERSİYE

Öz

Modern Mısır yazınında seçkin bir konumu olan Türk kökenli Emiru’ş-Şuarâ Ahmed Şevkî, Mahmud Sâmî el-Bârûdî ile başlayan neo-klasik edebiyat akımının öne çıkan isimlerinden biridir. İslâm coğrafyasında meydana gelen siyasî ve askerî olaylara kayıtsız kalmayan şair, dönemin önemli hadiselerini, hilâfetin temsilcisi olması sebebiyle Osmanlı Devleti üzerinden okumuş ve bu tavrını şiirlerine de yansıtmıştır. Ahmed Şevkî’nin şiirleri özel anlamda Mısır, genel anlamdaysa Arap dünyasında Osmanlı-Türk varlığının tarihî, siyasî, kültürel ve edebî boyutları hakkında ipuçları sunan önemli içeriklere sahiptir. Balkan Savaşları akabinde I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti’nin Avrupa kıtasındaki topraklarının büyük bir bölümünü kaybetmesi hem devlet hem de halk nezdinde büyük bir hayal kırıklığı ve motivasyon kaybına sebep olmuştur. Bu fiili durum sebebiyle ortaya çıkan olumsuz havayı dağıtmak ve halk nezdinde devletin imajını düzeltmek maksadıyla İstanbul-Kahire hattında uzun mesafeli bir uçuş projesi planlanmıştır. Fransa’nın Paris-İstanbul-Kahire hattındaki uzun mesafe uçuş başarısı bu husustaki çalışmaları şekillendiren temel etken olmuştur. Ancak, havacılık teknolojisinin henüz gelişme aşamasında olması ve uzun mesafe uçuşlardaki tecrübesizlik Osmanlı Devleti’nin bu görev için seçtiği iki Türk pilotunun, 27 Şubat 1914 tarihinde Taberiye Gölü yakınlarında, farklı bir uçakla aynı görevi üstlenen bir diğer subayınsa 11 Mart 1914 tarihinde Yafa kentinde uçaklarının düşmesi sonucu şehit olmalarıyla sonuçlanmıştır. Ahmed Şevkî, şehit Türk subaylar; Yüzbaşı Fethi Bey, Üsteğmen Sadık Bey ve Üsteğmen Nuri Bey hakkında kaleme aldığı “Fethi ve Nurî” başlıklı altmış beş beyitlik mersiyesinde, Osmanlı Devleti’nin kararlılığını ve dayanaklığını gösteren bir hadise olarak tarihe geçen ve Türk Havacılığı açısından bir dönüm noktası olarak değerlendirilen bu elim kazayı işlemiş ve Türk milletine karşı samimi hislerini şiirinde dile getirmiştir. Çalışmada şehit Türk pilotlar ve kaza hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bahse konu mersiye ve Türkçe tercümesi sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tayyareci Şehit Yüzbaşı Fethi Bey, Şehit Üsteğmen Nuri Bey, Ahmed Şevkî, Mersiye.

Kaynakça

• Abdulhalîm, A. Z. (1977). Şevkî Şâiru’l-Vataniyye. Kahire: Dâru’l-Hilâl.
• el-’Amerî, A.S. (1972). Edebu Şevkî fi’s-Siyâse ve’l-İctima‘. Kahire: Mektebetu’l-Anclû el-Mısriyye.
• Aydar, O. (1948). Uçan Süvariler. Ankara: Ulus Basımevi.
• Bozpınar, Ş. T. (2020). Mısrî, Aziz Ali, İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.30, ss.2-3). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dalkılıç, D. (2022). Türk Havacılık Tarihi. İstanbul: İBB Yayınları.
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu`nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Görgülü, İ. (2014). On Yıllık Harbin Ordusu (1912-1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• el-Keylânî, N. (1963). Şevkî fî Rekbi’l-Hâlidîn. Kahire: eş-Şerîketu’l-Arabiyye li’t-Tıbâ’a ve’n-Neşr.
• Keyüsk, M. (1951). Türk Havacılık Tarihi (1914-1916). Eskişehir: Hava Basımevi.
• Kıline, S. (2002). Türk Havacılık Kronolojisi/ A Chronicle Of Turkish Aviation. İstanbul: Havaş Yayınları.
• Komisyon, (1924). Tayyare Mecmuası (C.1). İzmir.
• Komisyon, (1927). Hava Edebiyatı. Ankara: Türk Tayyare Cemiyeti.
• Kural, F. (tsz.). Kuruluş Yılarında Türk Askeri Havacılığı Belgeleri (1909-1913). Ankara: Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü.
• Kurşun, Z. (1992). Yol Ayrımında Türk-Arap İlişkileri. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Kurter, A. (2009). Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1910-1920) (C.1). İstanbul: Hava Kuvvetleri Komutanlığı.
• Özdemir, Y. (1981). Şehit Pilot Binbaşı Fazıl Bey. Ankara: T.C. Genel Kurmay Başkanlığı Hava Basımevi.
• Sultan, M. (1997). el-Bedi’ fî Şi’ri’ş-Şevkî, İskenderiyye: Munşietu’l-Ma’ârif.
• Şevkî, A. (2012). eş- Şevkiyyât. Leiden: Mektebetu Hindâvî.
• Teymûr, M. (1959). İtticâhâtu’l-Edebi’l-Arabî. Kahire: el-Matbaatu’n-Nemûzeciyye.
• Ünalp, F. R. (2012). İstanbul-Kahire Seferi ve Ardındaki Gerçek. Ankara: Ayrıntı Basımevi.
• Ünalp, F. R.. (2014). Afrika Cephesi-Kanal Savaşları-Avrupa Cepheleri. İstanbul: ATASE Dairesi Başkanlığı.
• Ürün, K. (2002). 1868-1932 Mısır’da Türk Bir Şair Ahmet Şevki. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Üstün, M. (2023). Fahr-i Kâinat’a Ağlamak (Peygamber Mersiyeleri). Konya: Rûmî Yayınları.
• Üstün, M. (2021). “Klasik Arap Şiirinde Mersiye” c.XV/8, 393-417. Doi. 10.17050/kaüifd.O.2021-18-840699.
• Yalçın, O. (2014). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yıllarında Bir Kararlılık Gösterisi: Kıtalararası Osmanlı Hava Seferi” c.IV/2, 327-347. Doi. 10.13114/MJH.201428448.