Tarihöncesi Çağlardan Demir Çağına Eski Mezopotamya’da Kadının Üretimdeki Rolünün Sosyal Yaşama Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 21 - 47, 22.03.2022

Yıldız Tilbe Etgü

https://doi.org/10.33469/oannes.1002066

Öz

İnsanlık tarihinin erken dönemlerinden Eski Mezopotamya medeniyetine kadar gerçekleştirilen üretim faaliyetlerinin; kadının sosyal yaşamdaki rolünü ve kadın doğasına yönelik yaklaşımları şekillendirdiği görülmektedir. Bu bağlamda; besin üretmedeki katkı payı dolayısıyla Kalkolitik Çağ’a kadar kadın, toplum içerisinde erkeklerle eşit bir statüde bulunmuş ve bedeni üreme dolayısıyla “ana tanrıça” olarak kutsallaştırılmıştır. Kalkolitik Çağ’dan itibaren ise, yeni zanaat kollarının oluşumu, keşifler, icatlar, öne çıkan fiziki güç faktörü gibi nedenlerle toplumsal konumundaki eşitliği, ekonomik uğraşıları ev içi alanla sınırlı kalacak biçimde kaybetmiştir. Bunun sonucu olarak özü daha çok, doğurganlığı ve cinselliği vasıtasıyla erkeğe hizmet edecek şekilde anlaşılmaya başlanmıştır. Bu makalede: arkeolojik veriler, ekonomik ve hukuki metinler ayrıca temsillerin eleştirel bir bakış açısıyla incelenmesi yoluyla; kadının üretimdeki rolünün değişiminin, sosyal yaşamdaki rolüne etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihöncesi Çağlar, Eski Mezopotamya, Üretim Faaliyetleri, Sosyal Yaşam, Kadın

The Effect of Woman's Role in Production on Social Life in Ancient Mesopotamia from Prehistoric Ages to the Iron Age

Öz

The production activities carried out from the first periods of human history to the Ancient Mesopotamian civilization have shaped the role of women in social life and orients approaches to women's nature. In this context, the woman, who had an equal position with men until the Chalcolithic Age due to her contribution to food production, and whose body was blessed as a "mother goddess" due to reproduction, from the Chalcolithic Age; due to the emergence of new branches of craft, discoveries, inventions, and the prominent physical power factor, she lost her equal social position and economic activities by being limited to the home. As a result, its essence has begun to be understood as serving men with its fertility and sexuality. In this article: through a critical analysis of archaeological data, economic and legal texts and representations; The effect of the change in the roles of women in production on their roles in social life has been tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Prehistoric Ages, Ancient Mesopotamia, Production Activities, Social Life, Woman

Kaynakça

• ALBENDA, P., 1986. “Woman, Child and Family: imagery Assyrian Art”, La Femme Dans Le Proche Orient Antique, ss.17-21.
• ALESIINA, A.- P. GIULIANA- N. NETHANN., 2011. “On The Origins of Gender Roles Women and The Pough”, SSRN Electronic Journal, 2, ss.1-49.
• AKIN, E.- ESGİCİ, R., 2015. “Eski Çağda Tarım Aletleri”, Tarım Makinaları Bilim Dergisi, 1, ss.33-37.
• BAHRANI, Z., 2018. Babil’in Kadınları, çev.: Sercan Çalcı, Kolektif Kitap, İstanbul.
• BAYTAK, İ., 2019. “Eskiçağ Mezopotamya’sında Rahip-Kral Tanrı-Kral Anlayışı Yönetim ve Devlet”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, ed. L. Gürkan Gökçek-Ercüment Yıldırım-Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss.421-436.
• BERKTAY, F., 2019. Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis Yayınları, İstanbul.
• BORATAV, Ç., 1963. “İlkel Toplumlarda Besin Elde Etme Faaliyetleri” Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, I, ss.100-113.
• BOSTANCI, N., 2014. “Paleolitik Çağ Kadınları” Engin Özgen’e Armağan, ed. Barbara Helving-Bora Uysal, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, ss.192-204.
• CHILDE, G., 2008. Tarihte Neler Oldu: Araçların Öyküsü, çev.: Alaeddin Şenel, Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• ÇIĞ, M.İ., 2013. Kur’an İncil ve Tevrat’ın Sumer’deki Kökeni, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• ÇIĞ, M.İ., 2012. Sumerli Ludingirra, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• DARGA, M., 2020. Anadolu’da Kadın: On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• DI NOCERA, M., 2019. “Mezopotamya’da Kentleşme, Toplumsal ve Ekonomik Hiyerarşilerin Doğuşu”, Antik Yakındoğu, ed. Umberto Eco, çev.: Leyla Tonguç Basmacı, İstanbul, ss. 59-60.
• ELIADE, M., 2003. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, çev.: Ali Berktay, C.I, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• ENGELS, F., 2018. Ailenin Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, çev.: Mustafa Tüzel, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• GEORGE, A., 2011. Other Third Millenium Royal inscriptions, CDL Press, New York.
• GÜNEŞ, E., 2017. Mezopotamya’da Aile İlişkileri, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.
• HODDER, I., 2004. “Women and Man at Çatalhöyük”, Scientific America, 290/1, ss.77-83.
• KAÇAR, A., 2020. Eski Mezopotamya’da Büyü ve Büyücülük, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• KILIÇ, Y. - DUYMUŞ H, 2009. “Eski Mezopotamya’da Din Kadınları(Rahibeler)”, TSA, 13, ss.159-177.
• KOZBE, G., 2020. “Mezopotamya’da Kadın Olmak”, Tarihte Kadın, Paradigma Akademi, ed. Mehtap Nasıroğlu Aydın, Çanakkale, ss.46-63.
• KÖROĞLU, K., 2012. Eski Mezopotamya Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KUHRT, A., 2019. Eskiçağ’da Yakındoğu, çev.: Dilek Şendil, C.I, İstanbul.
• KURT, M. - BULUT, E., 2019. “Enlil Kültünün Mezopotamya Toplumlarının Siyasal ve Sosyal Yapısına Etkisi”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, ed. L. Gürkan Gökçek-Ercüment Yıldırım-Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss. 161-178.
• LAFONT, S., 2004. “inheritance Law of and Through Women İn The Middle Assyrian Period”, Studies Women and Property, ss.2-12.
• LEICK, G., 2001. Kentin Mucidi Mezopotamya, çev.: Ekin Duru, Say Yayınları, İstanbul.
• LEICK, G., 2007. “The Babylonian World”, The Babylonian World, ed. Gwendolyn Leick, Routledge Publishing, Oxford, ss. 299-310.
• MANDACI, E., 2016. Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Kadın, Tulpers Yayınları, Ankara.
• MANDACI, E., 2019. Eski Mezopotamya’da Ekonomik Hayat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• MEMİŞ, E., 2020. Eskiçağ’da Mezopotamya, Ekin Yayınevi, Bursa.
• MEMİŞ,E., 2019. “Eski Mezopotamya’da Yönetme Yetkisinin Tanrısallığı Meselesi”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Değişim Yayınları, ed. L. Gürkan Gökçek-Ercüment Yıldırım-Okay Pekşen, İstanbul, ss. 115-138.
• MENDERES, B., 2010. Mezopotamya Kavimlerinde Sosyal ve Ekonomik Hayat, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• MORGAN, L. H., 1994. Eski Toplum, çev. Ünsal Oskay, C.I, Payel Yayınları, İstanbul.
• NAKAMURA, C. - MASKELL, N., 2009. “Articulate Bodies: Form and Figures at Çatalhöyük”, J. Archaeol Method Theory, 16, ss. 206-230.
• ÖKSÜZ, E., 2020. Eski Mezopotamya ve Anadolu Toplumlarında Bereket Arttırmaya Yönelik İnanış ve Uygulamalar, Nevşehir Hacı Bektaşı Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir.
• ÖKSÜZ, B., 2002. “Neolitik Çağ Beslenmek”, Arkeo Atlas, I, ss.74-77.
• ÖZDOĞAN, M., 2002. “Neolitik Çağ”, Arkeo Atlas, I, ss.56-61.
• PEKŞEN, O., 2017. “Babil Krallarının Siyasal Meşrulaştırma Aracı Tanrı Marduk”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, ss.102-111.
• PEKŞEN, O., 2019a. “Asurluların Devlet Yönetim Anlayışında Tanrısal Etkiler”, Erasmus International Academic Research Symposium in Educational and Social Sciences, İzmir.
• PEKŞEN, O., 2019b. “Eski Çağ Mezopotamyası’ndaki Sami Devletlerinde Tapınak”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss. 253-277.
• PEKŞEN, O., 2020. “Eskiçağ Önasya Tarihinde Gutiler”, Turkish Studies - Historical Analysis, 15/1, ss. 245-259.
• ROLLER, E. R., 2004. Ana Tanrıçanın İzinde, çev.: Betül Avunç, Homer Kitabevi, İstanbul.
• SEVER, H., 1987. “Asur Siyasi Tarihinin Ana Devreleri”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1, ss.422-428.
• STOL, M., 2016. Women in Ancient Near East, De Gruyter, Boston.
• TOSUN, M., 1973. “Sumer, Babil ve Asurlularda Adalet Kavramı ve Bunlarla İlgili Terimler”, Belleten, XXXVII, ss.558-581.
• ŞİMŞEK, F., 2017. “Paleolitik Dönemde İnsan Türleri”, Uluslararası Amisos Dergisi, 2/3, ss.66-85.
• ULUTAŞ, G., 2020. “Asurlu Tüccarların Anadolu’daki Kumaş Ticaretlerine Genel Bir Bakış”, OANNES-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2/1, ss.83-98.
• ÜNSAL, V., 2019. “MÖ III. Binyılda Mezopotamya’da Yönetim ve Din”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss.41-62.
• VATANDAŞ, C., 2017. “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”, İstanbul Journal of Sociological Studies, 29, ss.30-56.
• VINCENT, E. G., 1904. “The Laws of Hammurabi”, American Journal of Sociology, 9/6, ss.737-754.
• YEĞEN, A.C., 2020. Paleolitik Çağ’dan Bugüne Bir Duygu İfade Aracı Olarak Mağara Resimlerinden Emoji, Animoji ve Memojilere, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• YILDIRIM, E., 2017., Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler Krallar Kahramanlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• YILDIRIM, E., 2019. “İnsanlığın Yönetim Biçiminde Mezopotamya Adalet Anlayışının Yeri”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss. 141-159.
• YILDIRIM, N., 2019. “Eskiçağ’da Aşkın ve Savaşın Mezopotamyalı Sahibesi Tanrıça İnanna/İştar”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınları, İstanbul, ss. 193-209.
• YILMAZ, A. H., 2010. Ana Tanrıça’nın Anadolu’da Biçimsel Değişimi ve Günümüz Türk Heykel Sanatına Yansımaları, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.