Postpositions in Yunus Emre’s Divan in Terms of Structure and Meaning

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı (Yunus Emre ve Türkçe), 9 - 30, 27.12.2021

Ahmet Turan Doğan

https://doi.org/10.48146/odusobiad.995665

Cited By: 2

Öz

Yunus Emre is a Turkish folk poet who had an important role in the formation of the written language based on the Oghuz dialect in Anatolia with his poems. This written language was later named as Old Anatolian Turkish in general terms. Yunus Emre is a poet who lived in the Seljuk Period, the first period of Old Anatolian Turkish. Therefore, his poems are accepted as one of the first written sources of Oghuz dialect in Anatolia. In this respect, many evaluations of the poems in his Divan have been made in terms of phonetic, morphology, syntax and semantic. All of this revealed important information for the first written period of Oghuz dialect. In this study, postpositions within the subject of word classes, which is one of the research topics of grammar, were examined in terms of their features in Yunus Emre’s Divan. The reason why postpositions were chosen as the subject of this study is that they have an important place in grammatical meanings in Turkish. In the studies carried out so far, it has been observed that the postpositions in Yunus Emre’s Divan have not been studied in detail in terms of their grammatical meanings. Identifying the postpositions of Oghuz dialect in the 13-14th century and making morphological and meaning evaluations in Yunus Emre's poems has provided a framework of postpositions in Turkish. Thus, the situation of Oghuz dialect in the mentioned centuries was tried to be revealed in terms of postpositions in Yunus Emre’s Divan.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre’s Divan, Old Anatolian Turkish, grammar, word classes, postposition

Yapı ve Anlam Bakımından Yunus Emre Divanı’nda Çekim Edatları

Öz

Yunus Emre, Anadolu’da Oğuz ağzına dayalı yazı dilinin oluşmasında şiirleriyle önemli bir rol oynamış Türk halk şairidir. Bu yazı dili sonraları genel tabirle Eski Anadolu Türkçesi olarak adlandırılmıştır. İşte, Yunus Emre, Eski Anadolu Türkçesinin ilk dönemi olan Selçuklu Dönemi’nde yaşamış bir şairdir. Dolayısıyla onun şiirleri Oğuzcanın Anadolu’daki ilk yazılı kaynaklarından kabul edilir. Bu açıdan da özellikle Divanı’ndaki şiirlerin gerek ses, şekil, söz dizimi gerekse de anlambilim açılarından pek çok değerlendirmesi yapılmıştır. Bunların hepsi de Oğuzcanın ilk yazılı dönemi için önemli bilgiler ortaya koymuştur. Bu çalışmada dil bilgisinin araştırma konularından olan sözcük türleri konusu içerisindeki çekim edatları Yunus Emre Divanı’ndaki durumu bakımından incelenmiştir. Çekim edatlarının çalışma konusu olarak seçilmesinin sebebi, bunların Türkçedeki dil bilgisel anlamlı sözcükler içerisinde önemli bir yer tutmasıdır. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda Yunus Emre Divanı’ndaki çekim edatlarının dil bilgisel anlamları bakımından ayrıntılı olarak incelenmediği görülmüştür. Yunus Emre’nin şiirleri üzerinden Oğuzcanın 13-14. yüzyıldaki çekim edatlarını tespit edip bunlar üzerinde yapı ve anlam değerlendirmeleri yapmak Türkçenin çekim edatları hakkında bir tablonun oluşmasını sağlamıştır. Böylece de Oğuzcanın söz konusu yüzyıllardaki durumu Yunus Emre Divanı üzerinden çekim edatları açısından ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre Divanı, Eski Anadolu Türkçesi, dil bilgisi, sözcük türleri, çekim edatı

Kaynakça

• Akar, A. (2018). Oğuzların dili Eski Anadolu Türkçesine giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Altunsarı, G. (2004). Yunus Emre divanı’nın şekil yönünden incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aydın Özkan, I. (2017). Türkçede istemi değiştiren anlamsal süreçler. International Journal of Language Academy, 5(4), 33-46.
• Babacan, V. (2013). Yunus Emre’nin risâletü’n-nushiyye’si ve divân’ı (giriş-inceleme-metin-dizin). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Delice, H. İ. (2009). Türkçenin öncül ekliliği ve Türkçede öncül ek taşıyan yapılar. Turkish Studies, 4(3), 703-716.
• Delice, H. İ. (2014). Sözcük türleri. Sivas: Asitan Kitap.
• Doğan, A. T. (2021). Türkiye Türkçesinde edatlar. İstanbul: Kriter Yayınlar.
• Doğan, N. (2014). Çok işlevlilik açısından Türkçe edatların söz dizimsel ve anlam bilimsel yapısı. Dil Araştırmaları, 15, 105-119.
• Ediskun, H. (2010). Türk dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hacıeminoğlu, N. (2015). Türk dilinde edatlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Hirik, S. (2019). Türkçede çekim ilgeçlerinin istem değişikliğine art zamanlı bakış. Motif akademi Halkbilimi Dergisi, 12(26), 449-467.
• Kavaklıçeşme Kotan, H. (2015). Yunus Emre divanı’nın söz dizimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Tatçı, M. (1990). Yûnus Emre divânı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.