Düşünme Eğitimi Öğretim Programı’nın Demirel’in Analitik Program Değerlendirme Modeli'ne göre değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 987 - 1001, 30.09.2024

Uğur Genç Tuba Acar Erdol

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1475042

Öz

Bu araştırmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından uygulamaya konan Düşünme Eğitimi Öğretim Programı’nı Demirel’in Analitik Program Değerlendirme Modeline göre değerlendirmektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağı 2016 Düşünme Eğitimi Öğretim Programı’dır. Araştırmanın verileri Yazçayır (2016)’ın ve araştırmacıların geliştirdiği ölçütler doğrultusunda incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Düşünme Eğitimi Öğretim Programının ilerlemeci felsefe temelinde, yapılandırmacı yaklaşımla hazırlandığı, programda bilişsel kazanımların yanı sıra duyuşsal kazanımlara da önemli ölçüde yer verildiği ve kazanımların öğrencilerin gelişim seviyesine uygun olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, kazanımların hem bilişsel alanda hem de duyuşsal alanda aşamalı sınıflama ilkelerine uygun olarak hazırlanmadığı görülmüştür. Üst bilişsel düzeyde kazanımlara sınırlı oranda yer verildiği tespit edilmiştir. Programda kazanımlara yönelik içerik ve etkinlik örneklerine yer verilmediği, içeriğin soyut başlıklar halinde sunulduğu belirlenmiştir. Ayrıca kazanımlara yönelik öğretim stratejisine/yöntemine/tekniğine ilişkin örnekler verilmemiş ve bunların nasıl uygulanacağına ilişkin esaslar belirtilmemiştir. Programın öğrenci merkezli hazırlandığı ve kullanılması tavsiye edilen materyallerin kazanımlara uygun olduğu görülmüştür. Kazanımların nasıl değerlendirileceğine yönelik örneklere yer verilmemiştir. Bununla birlikte alternatif değerlendirme yöntemlerinin kullanılmasının önemine dikkat çekilmiş ve hem süreç hem de sonuç odaklı değerlendirme yaklaşımlarından yararlanılması vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Düşünme Eğitimi, Düşünme Öğretimi, Program Değerlendirme, Analitik Program Değerlendirme Modeli

Evaluation of the Thinking Education Curriculum based on Demirel's Analytical Program Evaluation Model

Öz

The aim of this research is to evaluate the Thinking Education Curriculum implemented by the Ministry of National Education (MoNE) in accordance with Demirel's Analytical Program Evaluation Model. Document analysis, a qualitative research method, was employed in the study. The data source for the research is the 2016 Thinking Education Curriculum. The data were examined based on the criteria developed by Yazçayır (2016) and the researchers. The analysis revealed that the Thinking Education Curriculum was prepared on the basis of progressive philosophy with a constructivist approach. It was found that the curriculum significantly incorporated both cognitive and affective instructional objectives, which were deemed suitable for students' developmental levels. However, it was observed that the instructional objectives were not systematically classified according to both cognitive and affective domains, with limited representation of higher cognitive level instructional objectives. The curriculum lacked specific content and activity examples related to the instructional objectives, presenting content in abstract form through generic headings. Additionally, no examples were provided for teaching strategies/methods/techniques related to the instructional objectives, and principles regarding their implementation were not specified. Despite these observations, it was noted that the curriculum was student-centered and the recommended materials were deemed appropriate for achieving the instructional objectives. However, there were no examples provided on how to evaluate the objectives. Nonetheless, attention was drawn to the importance of utilizing alternative evaluation methods and the emphasis was placed on leveraging both process and outcome-focused evaluation approaches.

Anahtar Kelimeler

Thinking Education, Thinking Teaching, Program Evaluation, Analytical Program Evaluation Model

Kaynakça

• Acar Erdol, T. (2020). Analysis of the questions in 11th Grade Philosophy Coursebook in terms of higher-order thinking skills. Turkish Journal of Education, 9(3), 222-245. https://doi.org/10.19128/turje.695928
• Acar, T. (2011). Cumhuriyet döneminde ilköğretim I. kademe programlarının özellikleri ve dayandığı eğitim felsefeleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Hacettepe Üniversitesi.
• Alkhatib, O. J. (2022, February). An effective assessment method of higher-order thinking skills (problem-solving, critical thinking, creative thinking, and decision-making) in engineering and humanities. In 2022 Advances in Science and Engineering Technology International Conferences (ASET) (pp. 1-6). IEEE.
• Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., Airasian, P. W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., ... & Wittrock, M. C. (2010). Öğrenme, öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom'un eğitim hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi, D. A. Özçelik (Çev.). Pegem Akademik Yayıncılık.
• Belmar, H. (2022). Review on the teaching of programming and computational thinking in the world. Frontiers in Computer Science, 4. https://doi.org/10.3389/fcomp.2022.997222
• Beyer, B. K. (2008). What research tells us about teaching thinking skills. The Social Studies, 99(5), 223-232.
• Baş, T. & Akturan, U. (2017). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. ASCD.
• Bümen, N. T. (2010). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
• Cáceres, M., Nussbaum, M., & Ortiz, J. (2020). Integrating critical thinking into the classroom: A teacher’s perspective. Thinking Skills and Creativity, 37, 100674.
• Çatalbaş, G. (2018). Cort 5 düşünme programı aracılığıyla sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme becerileri ve eğilimleri [Yayımlanmamış doktora tezi], Pamukkale Üniversitesi.
• Çepni, S., & Ayvacı, H. Ş. (2007). Fen ve teknoloji eğitiminde alternatif (performans) değerlendirme yaklaşımları: Kuramdan uygulamaya Fen ve Teknoloji öğretimi. Pegem Yayıncılık.
• Coşkun, S., & Taneri, P. O. (2021). Öğretmen adaylarının eğitim yaklaşımlarının eğitim felsefeleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Dört Öge, (19), 29-49.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Demirel, Ö. (2005). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya. Pegem Yayıncılık.
• Demirtaş, Z. (2017). Eğitimde program değerlendirme yaklaşımlarına genel bir bakış. Sakarya University Journal of Education, 7(4), 756-768.
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim çağındaki 10-14 yaş grubu öğrencilerinin gelişim özellikleri. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 155-187.
• Eskidemir Meral, S., & Tezel Şahin, F. (2023). The reflection of the teacher support program for child-centered practices on preschool teachers' practices. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 15(3), 1822-1844.
• Facione, P. A. (2011). Critical thinking: What it is and why it counts. Insight Assessment, 1(1), 1-23.
• Falloon, G. (2024). Investigating pedagogical, technological and school factors underpinning effective ‘critical thinking curricula’ in K-6 education. Thinking Skills and Creativity, 51, 101447. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2023.101447
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (32), 127-146.
• Gürsan, S., Broutın, M. S. T., & İpek, J. (2021). Eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik tasarlanan teknoloji destekli öğretim uygulamalarına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 703-744.
• Gürsoy, M. (2021). Critical thinking in sociology: An evaluation on sociology students’ critical sociological thinking skill levels. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1353-1368. https://doi.org/10.33206/mjss.748449
• Hancı Yanar, B. (2020) Yurt dışındaki Türk çocukları İçin Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretim programının değerlendirilmesi [Yayınlanmış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Hattie, J. (2008). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.
• Higgins, S. (2015). A recent history of teaching thinking, R. Wegerif, L. Li & J. C. Kaufman (Ed.). In The Routledge International Handbook of Research on Teaching Thinking (pp. 19-28). Routledge.
• Johnson, S. & Siegel, H. (2010). Teaching thinking: Key debates in educational policy, C. Winch (Ed.). On thinking skills (pp.113–125). Continium Press.
• Karaaslan, O., Yoldaş, Z., Beklen, C., Öztarhan, H., & Karakut, R. (2023). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerini uygulamadaki yeterlilikleri. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(13), 26-99.
• Karagöl, İ., & Adıgüzel, O. C. (2022). Duyuşsal alan ve duyuşsal alan taksonomileri. Anadolu University Journal of Education Faculty, 6(2), 217-240.
• Kratwohl, D. R., Bloom, B. S. ve Masia, B. B. (1964). Taxonomy of educational objectives, the classification of educational goals-Handbook II: Affective Domain. McKay.
• Leen, C. C., Hong, K. F. F. H., & Ying, T. W. (2014). Creative and critical thinking in Singapore Schools. Singapore: Nanyang Technological University.
• Lombardi, L., Mednick, F. J., De Backer, F., Lombaerts, K. (2021) Fostering critical thinking across the primary school’s curriculum in the European Schools System. Education Sciences, 11, 505. https://doi.org/10.3390/educsci11090505
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2016). Düşünme Eğitimi Dersi (7 ve 8. sınıflar) Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1083
• Metz, A. J. (2007). Why conduct a program evaluation? Five reasons why evaluation can help an out-of-school time program. Research-to-Results Brief. Publication 2007-31, 1, 4.
• OECD (2018), Teaching and learning in Finland: A review of effective practices. https://www.oecd.org/
• OECD. (2018). The future of education and skills: Education 2030. https://www.oecd.org/education/2030/E2030%20Position%20Paper%20(05.04.2018).pdf
• Othman, N., & Mohamad, K. A. (2014). Thinking skill education and transformational progress in Malaysia. International Education Studies, 7(4), 27-32. https://doi.org/10.5539/ies.v7n4p27
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özdemir, S. M. (2009). Eğitimde program değerlendirme ve Türkiye’de eğitim programlarını değerlendirme çalışmalarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 126-149.
• Özenç, M. (2013). Sınıf öğretmenlerinin alternatif ölçme ve değerlendirme bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), 157-178.
• Piaget, J. (2003). Part I: Cognitive development in children--Piaget development and learning. Journal of Research in Science Teaching, 2(40), 176-186.
• Radmard, S. (2020). Teachers' pedagogical beliefs and classroom management practices in constructivist teaching. Journal of Higher Education and Science, 10(2), 328-351. https://doi.org/10.5961/jhes.2020.394
• Fisher, R. (1999). Thinking skills to thinking schools: Ways to develop children's thinking and learning. Early Child Development and Care, 153(1), 51-63.
• Saracaloğlu, A. S. (2023). Program geliştirme ve değerlendirme, A. S. Saracaloğlu ve A. Küçükoğlu (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri (s.23- 85). Pegem Akademi.
• Şanal, S. Ö., Akçay, A., Tutulmaz, M. Ç., & Erdem, M. (2019) Öğrenme kuramlarının çevrimiçi öğretim ortamlarında ve materyallerinde uygulanması: Bir ölçütler takımı geliştirme çalışması. Bartın University Journal of Faculty of Education, 8(2), 707-732.
• Sahlberg, P. (2021). Finnish lessons 3.0: What can the world learn from educational change in Finland?. Teachers College Press.
• Uluçınar, U. (2017). Düşünme eğitimi öğretim programının değerlendirilebilirliğinin değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 2 (1), 21-28.
• UNESCO. (2015, May). Education 2030: Towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all. World Education Forum (s. 19-22).
• Ültay, E., Akyurt, H., Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188- 201.
• Üstündağ, N., Karayazgan, B., Yanar, B. H., Çırakoğlu, M., & Gündoğdu, K. (2017). Özel Eğitim II dersinin Demirel’in Analitik Program Değerlendirme Modeline göre değerlendirilmesi: Adnan Menderes Üniversitesi Aydın Meslek Yüksekokulu örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 201-218.
• Yapıcıoğlu, K. D., Kara, A. D., & Sever, D. (2016). Türkiye’de program değerlendirme çalışmalarında eğilimler ve sorunlar: Alan uzmanlarının gözüyle. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 6(12), 91-113.
• Yazçayır, N. (2016). DAPDEM öğretim programı değerlendirme ölçütlerinin geliştirilmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 6(12), 169-186.
• Yüksel, İ. (2010). Türkiye için program değerlendirme standartları oluşturma çabası [Yayınlanmış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.