The use of peshkir patterns in beachwear as an example of turkish bath culture and bath textile

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 472 - 500, 23.03.2025

Bahar Yıldız , Suzan Tokgöz

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1477030

Öz

Handicrafts, which are created from the living needs of societies, have developed from past to present and have become a cultural phenomenon. Handicrafts that develop in line with needs are works of art that embody social emotions, tastes and understanding of art. Traditional handicrafts, which are the unique accumulation of each culture, are living documents of the material and spiritual cultural heritage of societies. Baths, which have existed since ancient times of human history and are one of our cultural heritage, are one of the most important reflections of our world-famous cultural structure.
Textiles in museums are of great importance in preventing the destruction of valuable examples of cultural and traditional handicrafts and in transferring them to the present day. In the research, towel samples in Sadberk Hanım Museum, II. Our bath culture and traditional bath textiles, which are exhibited in Beyazıt Turkish Bath museums, were examined on site. In this study, it is aimed to revive the bath textiles, which are national cultural assets and works that have survived from the past to the present, in today's time, to raise the awareness of new generations and to provide them with information about these works. In the field of textile and fashion design, in the light of cultural and traditional values, the importance of interpreting peshkir as an artistic element by designers has been tried to be emphasized.
In the research, the usage and technical properties of bath textiles and towels, each of which are processed with different workmanship, were examined by analyzing the patterns, compositions and motifs of the museum artifacts. Designs were created as a result of the information obtained on the subject and the scientific data obtained. The towel embroidery patterns from the period have been suggested together with pattern printing designs in today's beachwear designs. Cultural values combined with contemporary interpretations in fashion products are aimed to contribute to preventing the designs from becoming ordinary by adding a completely different dimension to kimono, shorts and blouse models with 3 different pattern designs in the process of globalization of designs and to use the research findings as design data.

Anahtar Kelimeler

Baths, Turkish bath textiles, peshkir, beach wear.

Türk hamam kültürü ve hamam tekstili örneği olarak peşkir desenlerinin plaj giyiminde kullanılması

Öz

Toplumların yaşam gereksinmelerinden meydana gelen el sanatları, geçmişten günümüze kadar gelişmiş, kültürel olgu haline gelmiştir. İhtiyaçlar doğrultusunda gelişen el sanatları, toplumsal duyguları, beğenileri ve sanat anlayışını içinde barındıran birer sanat eserleridir. Her kültürün kendine özgü birikimi olan geleneksel el sanatları, toplumların maddi ve manevi kültürel miraslarının canlı belgeleridir. İnsanlık tarihinin eski dönemlerinden beri var olan, kültür miraslarımızdan biri olan hamamlar, Dünya’ya ün salmış, kültürel yapımızın en önemli yansımalarından biridir.
Kültürel ve geleneksel el sanatlarının değerli örneklerinin yok olmasını önlemek ve günümüze aktarımında müzelerde bulunan tekstillerin önemi büyüktür. Araştırmada, Sadberk Hanım Müzesinde bulunan peşkir örnekleri, II. Beyazıt Türk Hamam müzelerinde sergilenmekte olan hamam kültürümüz ve geleneksel hamam tekstilleri yerinde incelenmiştir. Bu çalışmada, geçmişten günümüze ulaşan, milli kültür varlıkları ve eserleri olan hamam tekstillerinin günümüz zamanında canlandırılması, yeni nesillerin bilinçlendirilmesi ve bu eserler hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmaktadır. Tekstil ve moda tasarım alanında, kültürel ve geleneksel değerlerin ışığında, peşkirin tasarımcılar tarafından sanatsal unsur olarak yorumlamalarının önemi vurgulanmaya çalışılmıştır.
Araştırmada, müze eserlerinden hamam tekstilleri ve her biri ayrı işçilikle işlenmiş peşkirlerin, desen, kompozisyon ve motif analizleriyle çalışmalar yapılarak, kullanım ve teknik özellikleri incelenmiştir. Konu ile ilgili edinilen bilgiler ve elde edilen bilimsel veriler sonucunda tasarımlar oluşturulmuştur. Döneme ait peşkir işleme desenleri, günümüz plaj giysi tasarımlarında, desen baskı tasarımları ile birlikte önerilmiştir. Çağdaş yorumlarla moda ürünlerinde birleşen kültürel değerler, tasarımların küreselleşebilme sürecinde kimono, şort ve bluz modelleri 3 farklı desen tasarımı ile bambaşka bir boyut kazandırılarak, tasarımların sıradanlaşmasının da önüne geçilebilmesine katkıda bulunmak ve araştırma bulgularının tasarım verisi olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamam, Türk hamam tekstili, peşkir deseni, plaj giyimi

Kaynakça

• Atasoy, N., Yüzgüller, S., Tiryaki, A., & Çorum, B. (2015). II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi. Acar Basım ve Cilt San.
• Barışta, H. Ö. (1984). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Barışta, H. Ö. (1995, 25-26 Nisan), Selçuklu Dönemi İşlemeleri Üzerine, IV. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya, S.Ü, Selçuklu Araştırmaları Merkezi, Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Barışta, H. Ö. (1997). Türk İşlemelerinden Teknikler. Ankara: Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Barışta, H. Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bilgi, H., & İdil, Z. (2013). Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Osmanlı İşlemeleri El Emeği Göz Nuru. Mas Matbaacılık.
• Koçu, R. E. (1996). Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü. Sümerbank Kültür Yayınları.
• Korkusuz, S. (1992). Nakış. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Köklü, H. (2002). El işlemeleri. Ya-Pa Yayınları.
• Önder, M. (1995). Peşkir Antika ve Eski Eserler Kılavuzu. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özcan, F. (1994). Türk Nakışları Öğretim Yaprakları. Önder Matbaa.
• Uluumay, E., Şahin, M., Mert, H. İ., Eravşar, O., Alptekin, Ü., Şehitoğlu, E. & Tezcan, H. (2009). Eski hamam, eski tas. Haydaroğlu, M., Tekdemir, N. (Edt.), Hamam kültürü üzerine: Osmanlı Hamam tekstilinin tarihçesi içinde: (1st., pp.11-25, 113-125). Tofaş sanat Galerisi Yayınları-1, Yapı Kredi Yayınları. ISBN978-975-1700-7.
• Eyice, S. (1997). Hamam. [Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi]. Türkiye Diyanet Vakfı İSAM. İstanbul.
• Koçak, S. Ç. (2015). Osmanlı’dan Günümüze Havlu ve Günümüz Havlu Üretimi Üzerine Öneriler. (Yayın No: 385760) [Sanatta Yeterlik Tezi, Haliç Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.