Yunus Emre and the Yunus Emre Tomb in Ünye

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 501 - 528, 23.03.2025

Mustafa Eren

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1478716

Öz

Since the 11th century, there are saints called Sufis, Sheikhs, Saints, and Veli who came to Anatolia from Central Asia, Iran, Egypt, Iraq, Syria, Khorasan and Transoxiana and helped Turkify and Islamize this place. They mostly acted with the teachings of Hodja Ahmed Yesevi (d. 1166). These saints established lodges in the places where they settled, helped the people both socially and economically, and carried out guidance activities. The Anatolian Seljuk State, which ruled in Anatolia during this period, welcomed these saints and supported their activities. One of those who grew up in this environment under the influence of these saints was Yunus Emre (1240-1321). He pioneered the formation of a national Sufi literature in Anatolia. Discussions continue about where Yunus Emre was born, where he lived and where his tomb is. His legendary life was shaped around Hacı Bektaş Veli and Tapduk Emre. From the poems in his divan; He was alive in 707 H (1307/1308 M), he went to places such as "Kaaba, Damascus, Baghdad, Tabriz, Shiraz, Nakhchivan, Maraş, Kayseri, Antep", his sheikh was Tapduk Emre and he opened a dervish lodge in another place as his caliph. It is understood that he was wandering around, but there is not much information about where his real grave and mausoleum are.
Yunus Emre has nearly ten tombs in the records. One of them is in Saraçlı District of Ünye District of Ordu province. Ünye's name is mentioned in various sources that provide information about Yunus Emre, but as with other Yunus Emre tombs, it is not known whether this is the real Yunus Emre, another sheikh named Yunus, or a position attributed to Yunus Emre. Yunus Emre here; He is also known by names such as Şehnuz and Şeyh Yunus, and there are many narratives and beliefs about him. In these narratives and beliefs, it is seen that Yunus Emre is a spiritual leader and a savior with extraordinary features. The place where Yunus Emre's grave is located has been converted into a mausoleum and has become a place of pilgrimage. There are countless examples of patients who went here being healed, prayers made here being answered, and wishes made here coming true. In recent years, Yunus Emre Tomb in Ünye was built as a social complex and opened to cultural tourism. In this study, Yunus Emre's life, his main known tombs, Yunus Emre Tomb in Ünye and his narratives will be examined, and inferences about the Ünye region will be made from the poems in his divan.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Ordu, Ünye, tomb

Yunus Emre ve Ünye’deki Yunus Emre Türbesi

Öz

11. yüzyıldan itibaren Orta Asya, İran, Mısır, Irak, Suriye, Horasan ve Maveraünnehir coğrafyasından Anadolu’ya gelerek buranın Türkleşmesini ve İslamileşmesini sağlayan mutasavvıf, şeyh, evliya, veli gibi adlar verilen erenler vardır. Bunlar çoğunlukla Hoca Ahmed Yesevî’nin (öl. 1166) öğretileriyle hareket etmişlerdir. Bu erenler yerleştikleri yerlerde tekkeler kurarak gerek sosyal gerek ekonomik anlamda halka yardımcı olmuşlar ve irşat faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Bu devirde Anadolu’da hüküm süren Anadolu Selçuklu Devleti bu erenlere kucak açmış onların faaliyetlerini desteklemiştir. İşte bu ortamda bu erenlerin etkisiyle yetişenlerden birisi de Yunus Emre’dir (1240-1321). O, Anadolu’da millî bir tasavvuf edebiyatının oluşmasına öncülük etmiştir. Yunus Emre’nin nerede doğduğu, yaşadığı ve türbesinin nerede olduğu ile ilgili tartışmalar sürüp gitmektedir. Onun menkıbevi hayatı Hacı Bektaş Veli ve Tapduk Emre etrafında şekillenmiştir. Divanındaki şiirlerden; H 707 (M 1307/1308) tarihinde hayatta olduğu, “Kâbe, Şam, Bağdat, Tebriz, Şiraz, Nahcivan, Maraş, Kayseri, Antep” gibi yerlere gittiği, şeyhinin Tapduk Emre olduğu ve onun halifesi olarak başka bir yerde dergâh açtığı diyar diyar dolaştığı anlaşılmaktadır ancak gerçek mezarının ve türbesinin nerede olduğu ile ilgili pek bilgi yoktur.
Yunus Emre’nin kayıtlarda ona yakın türbesi bulunmaktadır. Bunlardan birisi de Ordu ili Ünye İlçesi Saraçlı Mahallesi’ndedir. Yunus Emre ile ilgili bilgiler veren çeşitli kaynaklarda Ünye’nin adı geçmektedir ancak diğer Yunus Emre türbelerinde olduğu gibi buranın gerçek Yunus Emre mi, Yunus adlı başka bir şeyh mi yoksa Yunus Emre’ye atfedilen bir makam mı olduğu bilinmemektedir. Buradaki Yunus Emre; Şehnuz, Şeyh Yunus gibi adlarla da anılmaktadır ve hakkında birçok anlatı ve inanış vardır. Bu anlatı ve inanışlarda Yunus Emre’nin manevi bir önder ve olağanüstü özelliklere sahip bir kurtarıcı olduğu görülmektedir. Yunus Emre’nin mezarının bulunduğu yer, türbeye dönüştürülmüş ve burası ziyaret yeri hâline gelmiştir. Buraya giden hastaların şifa buldukları, burada edilen duaların kabul olduğu, burada dilenen dileklerin gerçekleştiği ile ilgili sayısız örnekler vardır. Son yıllarda Ünye’deki Yunus Emre Türbesi külliye şeklinde inşa edilmiş ve kültür turizmine açılmıştır. Bu çalışmada, Yunus Emre’nin hayatı, bilinen belli başlı türbeleri, Ünye’deki Yunus Emre Türbesi ve anlatıları incelenecek, divanındaki şiirlerinden Ünye yöresi ile ilgili çıkarımlar yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Ordu, Ünye, türbe

Teşekkür

Emeği geçen herkese Teşekkürler...

Kaynakça

• Aksu, M. H. E. (2021). Cultural transmission and space: Yunus Emre graves. Millî Folklor, 132 (17), 32-50.
• Argan, Y. (2012). Another Yunus Emre in Ünye. Ünye Urban Studies Publications.
• Âşık Çelebi (2010). Meşairü’ş-Şuara (ed. Filiz Kılıç). Istanbul Research Institute Publications.
• Bayhan, A. A. (2023). Evaluation of the grave monuments and tombs attributed to Yunus Emre, the symbolic name of Anatolian lore, in terms of art history. ODÜSOBİAD 13(1), 159-186. Doi: 10.48146/odusobiad.1185561
• Çakıldak, Şakıldak (A.D.: 12.03.2024: 17.29). https://sozluk.gov.tr/
• Firdevsî (2007). Velayetnâme-i Hâcı Bektaş-ı Velî. (ed. Hamiye Duran). Diyanet Vakfı Publications.
• Gölpınarlı, A. (1992). Yunus Emre and sufism. İnkılâp Kitabevi.
• Güzel, A. (2006). Religious sufi Turkish literature. Akçağ Publications.
• Karamazak Tomb (A. D.: 07.03.2024: 23.21). http://yildirim.gov.tr/karamazak-turbesi-ve-yunus-emre-kabri
• Kaya, H. Ç. (2011). Ünye folk culture [Unpublished Master's Thesis]. Ordu University Institute of Social Sciences.
• Kıroğlu, M. Ö. (2021). Ünye Yunus Emre and the saints. Favori Publications.
• Commission (1982, 1983). Encyclopedia of the country. C 9. Anadolu Publishing.
• Köprülü, F. (1976). The first mystics in Turkish literature. DİB Publications.
• Köprülü, F. (2004). Folk poets. Akçağ Publications.
• Makam (A.D.: 17.03.2024, 10.59). https://sozluk.gov.tr
• Ocak, A. Y. (2012). “A strange dervish-i kalender-reviş” between the 13th-14th centuries or first a man of his own time and place. A. Y. Ocak (Ed.), Yunus Emre (pp. 183-198). Publications of the Ministry of Culture and Tourism.
• Özçelik, M. (2015). Yunus Emre. OBB Publications.
• Tatçı, M. (2020). Yunus Emre divan. H Publications.
• Tatçı, M. (2022). Every young Yunus. H Publications.
• Tosun, İ. (1987). The pearl of the Black Sea, Oney Ünye's past and present. Ünye Municipality Publications.
• Türbe (A.D.: 17.03.2024, 10.57). https://sozluk.gov.tr
• Ünye History (A.D.: 12.03.2024:16.45). https://www.unye.bel.tr/sehir-rehberi/unye-tarihi/
• Yediyıldız, B. (2019). Traces from the history of Ordu. OBB Culture Publications.