Türkiye’de Ana Muhalefet ve İktidar Partisinin AB Adaylık Sürecindeki Kesişme ve Ayrışma İzleği: 2002-2023

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 1, 62 - 88

Selçuk Kahraman

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de ana muhalefeti temsil eden CHP ile kuruluşu sonrasında geldiği iktidarını koruyan AK Parti’nin, AB siyasetlerinin benzeşen/ortaklaşan ve farklılaşan/zıtlaşan yönlerinin saptanmasına çalışılmıştır. Güncel bir dönem incelemesi karşılaştırmalı yürütülürken MAXQDA adlı nitel veri analiz paneli yardımıyla 2002-2023 arasındaki seçim bildirgeleri taranarak AB ile ilgili siyasi kriterlere ilişkin belirlenen konularda verilendirmeler gerçekleştirilmiştir. Toplam on bir kategori, çalışmanın odağını oluşturan üyelik ve siyasi kriterleri ilişkin konuları tanımlamıştır. MAXQDA çerçevesinde doğrudan “üyelik” bölümlendirme kategorisi, AB ile ilgili tüm konular arasında CHP ve AK Parti açısından en çok öne çıkan birinci konuyu oluşturmuştur. Çalışmada siyasi kriterlerin, iç siyasete içkin olarak bir strateji alanı ürettiği, AK Parti’nin AB ile ilgili vaatlerinden süreç içerisinde uzaklaştığı ve CHP’nin ise AB ile ilgili değerlere odağını artırdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

AB, üyelik, siyasi kriterler, siyasi partiler, Türkiye

The Path of Intersection and Separation of the Main Opposition and Ruling Parties in Türkiye in the EU Candidacy Process: 2002-2023

Öz

In this study, it was tried to determine the similar/common and different/opposing aspects of the EU policies of the CHP, which represents the main opposition in Türkiye, and AK Parti, which has been in power almost since its establishment. While a current period analysis was carried out in a comparative manner, election declarations between 2002 and 2003 were scanned with the help of the qualitative data analysis panel called MAXQDA and data were made on the issues defining the political criteria regarding the EU. A total of eleven categories were defined on issues related to membership and political criteria, which are the focus of the study. Within the framework of MAXQDA, the direct membership segmentation category was the most prominent issue for both parties among all EU-related issues. The study concluded that political criteria produced a strategic area inherent in domestic politics and that the AK Parti moved away from its emphasis on the EU in the process, but the CHP increased its focus on EU-related values.

Anahtar Kelimeler

EU, memberxsip, political criterias, political parties, Türkiye

Kaynakça

• Acemoglu, D. & Ucer, M. (2015). The ups and downs of Turkish growth, 2002-2015: Political dynamics, the European Union and the institutional slide (No. w21608). National Bureau of Economic Research.
• Akçay, E. Y. (2012). 1970’lerde siyasi partilerin gözüyle Türkiye’nin AET’ye bakışı: AP, CHP, MHP, MSP, DP2, TKP örnekleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 25-45. https://dergipark.org.tr/tr/pub/makusobed/issue/19439/206741
• Akçay, E. Y. (2015), Müzakere sürecinden günümüze Türkiye-AB ilişkileri: Tam üyeliğe mi?, imtiyazlı ortaklığa mı?. C. Dinç (Ed.), Avrupa ve Avrupa Birliği: Teori, güncel iç gelişmeler ve dış ilişkiler (s. 425-448). Savaş Yayınevi.
• Akçay, E. Y. (2018). 24 Haziran seçimleri sürecinde siyasi partilerin seçim beyannamelerinde Avrupa Birliği ile ilişkiler. OPUS International Journal of Society Researches, 8(15), 2175-2192. https://doi.org/10.26466/opus.449745
• AK Parti (2002a). Kalkınma ve demokratikleşme programı. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/3370001d-0a58-415c-bd99-c522d9427e84/content
• AK Parti (2002b). https://www.akparti.org.tr/media/318780/3-kasim-2002-genel-secimleri-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti (2007). https://www.akparti.org.tr/media/o0omydr3/22-temmuz-2007-genel-secimleri-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti (2011). https://www.akparti.org.tr/media/iesaeuoj/12-haziran-2011-genel-secimleri-secim-beyannamesi.pdf
• AK Parti (2015). https://www.akparti.org.tr/media/fmypruoa/7-haziran-2015-edited.pdf
• AK Parti (2018). https://www.akparti.org.tr/media/quhdqtia/24-haziran-2018-cumhurbaskanligi-secimleri-ve-genel-secimler-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf
• AK Parti (2023). https://www.akparti.org.tr/media/3qkcsy0c/tu-rkiye-yu-zy%C4%B1l%C4%B1-ic-in-dog-ru-ad%C4%B1mlar-yar%C4%B1n-deg-il-hemen-s-imdi-2023.pdf
• Aksoy, M. & Çemrek, M. (2010). Türk dış politikasında kimlik sorunsalı. C. Yenigün & E. Efegil (der.), Türkiye’nin değişen dış politikası (s. 151-169). Nobel Yayın.
• Aksoy, A. (2016). Mecliste grubu bulunan siyasal partilerin Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği sürecine yaklaşımları (1957 -2005). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• AL Jazeera (2007, 23 July). Turkey fears Sarkozy’s ‘non’. https://www.aljazeera.com/news/2007/7/23/turkey-fears-sarkozys-non
• Aras, İ. (2014). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Euroseptisizm: Siyasi partiler düzeyinde bir inceleme. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Avrupa Komisyonu (EC) (1998-2023). Türkiye raporları (ABİR). https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html
• Balcı, A. (2010). 1980 sonrası Türk dış politikası üzerine bazı notlar: Avrupa Birliği ve Kıbrıs örneği. C. Yenigün & E. Efegil (der.), Türkiye’nin değişen dış politikası (s. 87-99). Nobel Yayın.
• Başkan, F. (2009). Siyasi partilerin Avrupa Birliği söylemleri. O. Esen & F. Başkan (ed.), Avrupa Birliği ve Türkiye ilişkileri (s. 91-108). Eflatun Yayınevi.
• Baykal, S. & Arat, T. (2021). AB’yle ilişkiler. B. Oran (ed.), Türk dış politikası (Cilt III) (s. 337-400), İletişim Yayıncılık. BBC (2005, 26 Ağustos). Merkel’den imtiyazlı ortaklık mektubu. https://www.bbc.co.uk/turkish/europe/story/2005/08/050826_merkel_turkey.shtml
• Bedirhan, Z. A. & Özgöker, U. (2021). Euroscepticism and Traditions of Nationalism. European Journal of Social Sciences, 4(1), 66-73.
• Bilici, N. (2013). Avrupa Birliği ve Türkiye. Seçkin Yayıncılık.
• Bozan, M. (2018). AB raporları üzerinden AK Parti dönemi demokratikleşme politikalarının analizi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 173-183.
• Bürgin, A. (2010). Cosmopolitan entrapment: The failed strategies to reverse Turkey’s EU membership eligibility, Perspectives, 18(2), 33–56. http://www.jstor.org/stable/23616117
• Çaha, Ö. (2000). Türkiye’de siyasal partiler ve Avrupa Birliği. İslâmî Araştırmalar, 13(2), 163-172.
• Çaha, Ö. (2006). Merkez Sağın Diğer Aktörleri ve AKP. Muhafazakâr Düşünce, (9-10), 9-21.
• Çakmak, H. (2005). Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri. Platin Yayınları.
• CHP (1993). https://library.fes.de/fulltext/ialhi/90111/chp_prog.htm
• CHP (2002). https://chp.org.tr/yayin/2002-secim-bildirgesi
• CHP (2007). https://chp.org.tr/yayin/2007-secim-bildirgesi
• CHP (2008). Çağdaş Türkiye için değişim: CHP programı. https://content.chp.org.tr/1d48b01630ef43d9b2edf45d55842cae.pdf
• CHP (2011). https://chp.org.tr/yayin/2011-secim-bildirgesi
• CHP (2015a). https://chp.org.tr/yayin/2015-haziran-secim-bildirgesi
• CHP (2015b). https://chp.org.tr/yayin/2015-kasim-secim-bildirgesi
• CHP (2018). https://chp.org.tr/yayin/2018-secim-bildirgesi
• CHP (2023). https://chp.org.tr/yayin/ortak-politikalar-mutabakat-metni/Open
• Cinar, K., Ugur-Cinar, M., & Acikgoz, A. (2022). Turkey’s Republican People’s Party (CHP): A Longue Durée Analysis. Turkish Studies, 24(2), 205-230. https://doi.org/10.1080/14683849.2022.2119849
• Çakır, R. (2021). Ergun Özbudun: Türkiye’nin bugünkü siyasi rejimini rekabetçi otoriter olarak tanımlıyorum. https://medyascope.tv/2021/01/14/prof-ergun-ozbudun-turkiyenin-bugunku-siyasi-rejimini-rekabetci-otoriter-olarak-tanimliyorum/
• Çaşın, M. H. & Özgöker, U. (2015). Avrupa Birliği’nin siyasal ve ekonomik temelleri. Derin Yayınları.
• Çayhan, E. (1997). Dünden bugüne Türkiye – Avrupa Birliği ilişkileri ve siyasal partilerin konuya bakışı. Boyut Kitapları.
• Çelenk, A. A. (2009). Europeanization and Administrative Reform: The Case of Turkey. Mediterranean Politics, 14(1), 41-60. https://doi.org/10.1080/13629390902747392
• Çemrek, M. (2006). Genişlerken derinleşmek: Türkiye ile AKÇT’den AB’ye ilişkilerin serencamı. M. Dikkaya (ed.), AB yolunda Türkiye: Müzakere sürecinin ekonomi politiği (s. 25-44). Alfa Yayıncılık.
• Çolak, Y. (2008). Nationalism and the Political Use of History in Cyprus Recent Developments. Kasarinlan: Philippine Journal of Third World Studies, 23(2), 20–45.
• Deewanee, A. (2022). The Democratic Union Party (PYD) and People’s Protection Units (YPG) in Turkish Offıcial Discourse. World Affairs, 185(1), 59-90.
• Emre, Y.; Cop, B.; Aladağ, A. & Arslantaş, Ş. (2018). Kimlik siyasetleri ve kimlik mücadelelerinin CHP ve sosyal demokrasi ilişkisine etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(3), 731-762.
• Eldani, M-H. S. (2022). Accession journey of Turkey to The European Union membership. Academic Knowledge, 5(1), 210-221.
• Emerson, M. (2006). Dear Turkey, play it long and cool. CEPS Commentaries, Policy Paper, pp. 1-3.
• European Parliamentary Research Service (EPRS) (2021, July). Peace and security in 2021: The EU's evolving relations with Turkey. Briefing, Ex-Post Evaluation Unit, Author: H. A. Madatali, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/694213/EPRS_BRI(2021)694213_EN.pdf
• Göksu, V. (2013). Siyasal kimlikler ve merkez-çevre dikotomisi bağlamında Türkiye’de merkez sağ ve merkez sol. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(2), 69-93.
• Grigoriadis, I. N. & Özer, I. (2010). Mutations of Turkish Nationalism: From Neo-Nationalism to the Ergenekon Affair. Middle East Policy, 17(4), 101-113.
• İçener, E., & Çağlıyan‐İçener, Z. (2011). The Justice and Development Party’s identity and its role in the EU’s decision to open accession negotiations with Turkey. Southeast European and Black Sea Studies, 11(1), 19–34. https://doi.org/10.1080/14683857.2011.556426
• Kaçar, B. Z. (2004). Avrupa Birliği sürecinde Türkiye’deki siyasi partilerin tutumları. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Karadağ, A. & Usta, S. (2011). Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Türkiye’de Demokratikleşme, Sivil Toplum ve Sendikalar. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 29-52.
• Karluk, S. R. (2003). Avrupa Birliği ve Türkiye. İstanbul, Beta.
• Ker‐lindsay, J. (2007). The Policies of Greece and Cyprus towards Turkey’s EU Accession, Turkish Studies, 8(1), 71-83. https://doi.org/10.1080/14683840601138153
• Keyman, E. F. (2006). Küreselleşme, demokratikleşme ve Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri, M. Dikkaya (ed.), AB yolunda Türkiye: Müzakere sürecinin ekonomi politiği (s. 11-23). Alfa Yayıncılık.
• Kızılkan, Z. B. (2015). Avrupa Birliği, Kürt sorunu ve çözüm süreci. C. Dinç (ed.), Avrupa ve Avrupa Birliği: Teori, güncel iç gelişmeler ve dış ilişkiler (s. 563-579). Savaş Yayınevi.
• Kutlu, Ö.; Sevinç, İ. & Kahraman, S. (2018). Türkiye’de kalkınma planları çerçevesinde Avrupa Birliği katılım sürecinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(34), 29-40.
• Lippert, B. (2021). Turkey as a special and (almost) dead case of EU enlargement policy, W. Reiners & E. Turhan (eds.), EU-Turkey relations: Theories, institutions, and policies (p. 267-293). Palgrave. https://doi.org/10.1007/978-3-030-70890-0
• Milliyet (2017, 29 Nisan). AB’den Türkiye’ye bir yıl süre. Güldener Sonumut, https://www.milliyet.com.tr/dunya/ab-den-turkiye-ye-bir-yil-sure-2441174
• Morelli, V. L. (2011). European Union enlargement: a status report on Turkey's accession negotiations. DIANE Publishing.
• Moudouros, N. (2020). State of exception in the Mediterranean: Turkey and the Turkish Cypriot community. Springer Nature.
• Moudouros, N. (2021). Turkey in Cyprus, the exception and the Turkish Cypriot opposition. In state of exception in the Mediterranean, Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-56873-3_2
• Özer, Y. (2010). Kıbrıs meselesinin Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinden rolü. C. Yenigün & E. Efegil (der.), Türkiye’nin değişen dış politikası (s. 557-576). Nobel Yayın.
• Özersay, K. (2021). Kıbrıs konusu. B. Oran (ed.), Türk dış politikası (Cilt III) (s. 632-689). İletişim Yayıncılık.
• Özgöker, U. & İba, S. (2010). Türkiye’nin AB Üyeliği’nin AB Güvenliğine Katkıları. C. Yenigün & E. Efegil (der.), Türkiye’nin değişen dış politikası (s. 503-522). Nobel Yayın.
• Özgören, İ. (2004). Türkiye’de siyasal partilerin siyasal bir unsur olarak Avrupa Birliği üyeliği'ne yaklaşımları: 3 Kasım 2002 seçimleri örneğinde bir inceleme. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Öztürk, A. (2009). 2007 Genel Seçimlerinde siyasi partilerin Avrupa Birliği'ne yönelik tutumları ve bu tutumların medyaya yansıması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Selçuk, E. (2005). Avrupa Birliği anayasal düzeninde temel hakların serüveni. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (32), 13-52.
• Şafak, Ö. Y. (2023, 4 Ağustos). Türkiye ve Hırvatistan: İki ülkenin Avrupa Birliği serencamı, ATAUM Blog, Çevirimiçi Yayın, https://ataum.ankara.edu.tr/2023/08/04/blog-yazisi-48/
• Şahin, M. O. (2011). Türkiye'de 2007 milletvekili genel seçimleri ışığında: Siyasal partiler ve seçmenlerinin Avrupa Birliği’ne yönelik tutumları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Taş, H. (2009, 18 November). Will Turkey benefit from Ergenekon?, Le Monde diplomatique, https://mondediplo.com/outsidein/will-turkey-benefit-from-ergenekon
• Tekin, F. (2021). Differentiated integration: An alternative conceptualization of EU–Turkey relations. W. Reiners & E. Turhan (eds.), EU-Turkey relations: Theories, institutions, and policies (p. 157-181), Palgrave. https://doi.org/10.1007/978-3-030-70890-0
• Theophanous, A. (2023). The Cyprus problem, The EU and the UN: An overall assessment and the way forward, Horizons: Journal of International Relations and Sustainable Development, (23), 72-91. https://www.jstor.org/stable/48735796
• Tsarouhas, D. (2023). The critical role of Turkey in the management of the Syrian refugee crisis. https://www.e-ir.info/2023/05/06/the-critical-role-of-turkey-in-the-management-of-the-syrian-refugee-crisis/
• Uluer, A. G. & Çemrek, M. (2015). 2004 Sonrası Türkiye – AB ilişkileri: Zirveden başlayan düşüş. C. Dinç (ed.), Avrupa ve Avrupa Birliği: Teori, güncel iç gelişmeler ve dış ilişkiler (s. 581-601), Savaş Yayınevi.
• Üste, R. B. (2006). Türkiye’de Siyasal İktidara Gelen Partilerin AET/AT/AB İlişkileri Hakkındaki Görüşleri ve Yönetim Yapısına Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(3), 332-349.
• Yolcu, T. (2006). Helsinki sonrası Türkiye’deki siyasal partilerin Avrupa Birliğine bakış açıları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.