Birer Çevresel Vatandaş Olarak İlköğretim Öğrencileri: 6., 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Çevresel Sorumlu Vatandaş Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 20 , 363 - 392, 05.04.2019

Döndü Özdemir Özden , Cemil Öztürk

https://doi.org/10.17494/ogusbd.548519

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmada 6., 7. ve 8.
sınıf öğrencilerinin çevresel sorumlu vatandaş davranışlarını ne düzeyde sergilediklerini
ve bu davranışların çeşitli değişkenlere göre anlamlı farklılık gösterip
göstermediğini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmada tarama modeli
kullanılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen Çevresel Sorumlu
Vatandaş Davranışları Ölçeği aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmaya
Eskişehir il merkezindeki 12 ilköğretim okulunda öğrenim gören 2007 öğrenci
katılmıştır. Elde edilen verilerinin analizinde frekans, aritmetik ortalama,
ilişkisiz örneklemler t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA)
kullanılmıştır. Araştırma sonucunda ilköğretim
öğrencilerinin çevresel sorumlu vatandaş davranışlarının orta düzeyde olduğu
belirlenmiştir. Ayrıca ilköğretim öğrencilerinin çevresel sorumlu vatandaş
davranışı düzeyleri arasında sınıf, akademik başarı, bir çevresel etkinliğe
katılma, eko okul öğrencisi olma değişkenleri açısından anlamlı fark olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Vatandaşlık, Çevresel Sorumlu Vatandaş Davranışı

Kaynakça

• Akbaş, T. (2007). Fen bilgisi öğretmen adaylarında çevre olgusunun araştırılması. Yayın-lanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Aktepe, S., & Girgin (2009). İlköğretimde eko-okullar ve klasik okulların çevre eğitimi açı-sından karşılaştırılması. İlköğretim Online, 8(2), 401-404. Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya, C., & Yılmaz, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutum ve bilgileri üzerine bir çalışma. VII. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Özetler Kitabı (s. 110). (07-09 Eylül 2006). Ankara: Palme Yayıncılık. Aslan O., Sağır Ş., & Cansaran A. (2008). Çevre tutum ölçeği uyarlanması ve ilköğretim öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Der-gisi, 25, 285-295. Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Aydın, F., & Çepni, O. (2010). University students’ attitudes towards environmental prob-lems: A case study from Turkey. International Journal of the Physical Sciences, 5(17), 2715-2720. Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (4. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık. Barr, S. (2003). Strategies for sustainability: Citizens and responsible environmental beha-viour. Area, 35(3), 227-240. Baş, M. (2008). Anket: Anket nasıl hazırlanır, uygulanır, değerlendirilir? Ankara: Seçkin. Baş, M. T. (2010). Evaluatıon of environmental attitudes of elementary school students (İlköğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının değerlendirilmesi). Yayınlanma-mış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anka-ra. Bell, D. R. (2005). Liberal environmental citizenship. Environmental Politics, 14(2), 179-194. Bradley, J. C., Waliczek, T. M., & Zajicek, J. M. (1999). Relationship between environ-mental knowledge and environmental attitude of high school students. Journal of En-vironmental Education, 30(3), 17-21. Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (11. Baskı). Ankara: Pege-mA Yayıncılık. Carter, N. & Huby, M. (2005). Ecological citizenship and ethical investment. Environmen-tal Politics, 14(2), 255-272. Chu, H., Shin, D.H. & Lee, M. N. (2006). Korean students’ environmental literacy and variables affecting environmental literacy. In S. Wooltorton & D. Marinova (Eds.), Sharing wisdom for our future. Environmental education in action: Proceedings of the National Conference of the Australian Association forEnvironmental Education (pp. 306-315). Sydney: AAEE. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (Sixth edi-tion). New York: Routledge. Connelly, J. (2006). The virtues of environmental citizenship. In A. Dobson & D. Bell (Eds.), Environmental citizenship (pp.49-73). Cambridge, MA: The MIT Press. Cottrell, S. P. (2003). Influence of sociodemographics and environmental attitudes on general responsible environmental behavior among recreational boaters. Environ-ment and Behavior, 35(3), 347-375. Çınar, D., Doğu, S., & Meydan, A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının çevreye karşı tu-tumları. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 79-82). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Daştan, H. (1999). Çevre koruma bilinci ve duyarlılığının oluşmasında eğitimin yeri ve önemi (Türkiye örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Dobson, A., & Bell, D. R. (2005). Environmental citizenship the good enough primer. Lon-don: Summary Report of An Interdisciplinary Seminar Series, Final Seminar Held at Goodenough College. http://www.environmentalcitizenship.net/envcitprimer.html adresinden 12.02.2009 tarihinde alınmıştır. Dobson, A. (2003). Citizenship and the environment. Oxford: Oxford University Press. Dobson, A. (2007). Environmental citizenship: Towards sustainable development. Sustai-nable Development, 15, 276-285. Dobson, A. (2010). Environmental citizenship and pro-environmental behaviour: Rapid research and evidence review. London: Sustainable Development Research Network. http://www.sd-research. org.uk/post.php?p=1229 adresinden 12.09.2010 adresinde alınmıştır. Ekici, G. (2005). Lise öğrencilerinin çevre eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eği-tim Araştırmaları, 18, 71-83. Environment Canada (t.y.). Environmental citizenship. Environment Canada web sitesin-deki http://www.on.ec.gc.ca/community/classroom/93/env-citizenship-e.pdf adre-sinden 03.04.2009 tarihinde alınmıştır. Erkuş, A. (2003). Psikometri üzerine yazılar. Ankara. Türk Psikologlar Derneği Yayınları No:24. Erkuş, A. (2005). Bilimsel araştırma sarmalı. Ankara: Seçkin. Erdoğan, M. (2009). Fifth grade students’ environmental literacy and the factors affecting students’ environmentally responsible behaviors (5. sınıf öğrencilerinin çevre okurya-zarlığı ve bu öğrencilerin çevreye yönelik sorumlu davranışlarını etkileyen faktörler). Yayınlanmamış doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Erol, N. (1997). Yurttaşlık ve demokrasi: Çoğulcu bir yurttaşlık kavramına doğru. N. Bilgin (Ed.), Cumhuriyet, demokrasi ve kimlik içinde (s. 119-130). İstanbul: Bağlam Yayınları. Erten, S. (2003). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılma-sı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100. Goldman, D., Yavetz, B., & Pe’er, S. (2006). Environmental literacy in teacher training in Israel: Environmental behavior of new students. The Journal of Environmental Educa-tion, 38(1), 3-20. Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S., & Özden, M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 3(6), 452-468. http://ilköğretimonline.org.tr ad-resinden 21.02.2009 tarihinde alınmıştır. Gündüz, M., & Gündüz, F. (2007). Yurttaşlık bilinci. 3. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık. Hailwood, S. (2005). Environmental citizenship as reasonable citizenship. Environmental Politics, 14(2), 195- 210. Halstead J. M., & Pike, M. A. (2006). Citizenship and moral education. London; New York: Routledge. Hampel B., & Holdsworth R. (1996). Environmental consciousness: A study in six. Victo-rian secondary schools. Melbourne: Youth Research Centre. Hayward, T. (2006). Ecological citizenship: justice, rights and the virtue of resourceful-ness. Environmental Politics, 15(3), 435-446. Huck, S. W. (2000). Reading statistics and research (3rd edition). New York: Longman. İstanbullu, R. A. (2008). Investigation of environmental literacy of sixth grades at a private school (Özel bir okulda 6. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığının araştırılması). Ya-yınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Ankara. Jagers, S.C., & Matti, S. (2010). Ecological sitizens: Identifying values and beliefs that support individual environmental responsibility among Swedes. Sustainability, 2, 1055-1079. Jagers, S. C., Martinsson, J., & Matti, S. (2014). Ecological citizenship: a driver of pro-environmental behaviour?, Environmental Politics, 23(3), 434-453. Kaiser, F. G., & Schultz, P. W. (2009). The attitude-behavior relationship: A test of three models of the moderating role of behavioral difficulty Journal of Applied Social Psycho-logy, 39(1), 186-207. Kaiser, F. G., Wölfing, S., & Fuhrer, U. (1999). Environmental attitude and ecological be-haviour. Journal of Environmental Psychology, 19, 1-19. Karp, D. G. (1996). Values and their effect on pro-environmental behavior. Environment and Behavior, 28(1), 111-133. Kahyaoğlu, M., Daban, Ş., & Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 42-52. Kahyaoğlu, M., & Kırıktaş, H. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel davranış ve düşünceleri ile bireysel değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 32, 88-105. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (11. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık. Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü̈, Ankara. Kasapoğlu, A., & Turan, F. (2008). Attitude-behaviour relationship in environmental edu-cation: A case study from Turkey. International Journal of Environmental Studies, 65(2), 219-231. Kibert, N. C. (2000). An analysis of the correlations between the attitude, behavior, and knowledge components of environmental literacy in undergraduate university stu-dents. Unpublished master’s thesis, University of Florida, Florida. USA. http://www.aashe.org/files/resources/student-research /2009/Nicole_Kibert_ the-sisformatted.pdf adresinden 12.02.2009 tarihinde alınmıştır. Knapp, D. H., Volk, T. L., & Hungerford, H. R. (1995). Global change: Environmental edu-cation module. UNESCO-UNEP International Environmental Education Programme (IEEP). http://unesdoc.unesco. org /images/0011/001113/111308eo. pdf adresinden 21.12.2010 tarihinde alınmıştır. Krnel, D., & Naglic, S. (2009). Environmental literacy comparison between eco-schools and ordnary schools in Slovenia. Science Education International, 20(1-2), 5-24. Kurtz, H. (2005). Alternative visions for citizenship practice in an environmental justice dispute. Space and Polity, 9(1), 77-91. Kuzu. T. (2008). Aytül Akal’ın masallarıyla çocukta çevre bilinci geliştirme. Selçuk Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 327-339. Luque, E. (2005). Researching environmental citizenship and its publics. Environmental Politics, 14(2), 211-225. Martinho, A.P., Nicolau, P.B., Caeiro, S., Amador, F., & Oliveira, C. (25-29 October, 2010). Environmental citizenship and participation. The role of education programs. Knowledge Collaboration & Learning for Sustainable Innovation, ERSCP-EMSU Confe-rence, Delft, The Netherlands. Martinsson, J., & Lundqvist, L. J. (2010). Ecological citizenship: coming out ‘clean’ wit-hout turning ‘green’?. Environmental Politics, 19(4), 518-537.
• Melo-Escrihuela, C. (2008). Promoting ecological citizenship: Rights, duties and political agency. ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 7(2), 113-134. McBeth, W., Hungerford, H., Marcinkowski, T., Volk, T., & Meyers, R. (2008). National environmental literacy assessment project: Year 1, National baseline study of middle grade students; final research report. Unpublished Project Report, Florida Institute of Technology, Melbourne, USA. http://www. epa.gov/enviroed/pdf/MASTERNELA_Year1Report_081208_pdf adresinden 11.12.2010 tarihinde alınmıştır. McBeth, W., Volk, T. L. (2010). The national environmental literacy project: A baseline study of middle grade students in the united states. The Journal of Environmental Education, 41(1), 55-67. McCowan, T. (2009). Rethinking citizenship education: A curriculum for participatory de-mocracy. London: Continuum International Publishing Group. MacGregor, S. (2016). Citizenship: Radical, feminist and green. In T. Gabrielson, C. Hall, J.M. Meyer & D. Schlosberg (Eds.). The Oxford handbook of environmental political theory (pp. 608-623). Oxford: Oxford University Press. Ming, H.Y. (2007). Environmental citizenship among pre-service teachers in Malaysian teachers training colleges. Unpublished doctoral dissertation, University Putra Ma-laysia, Malaysia. http://psasir.upm. edu. my/4766/ adresinden 18.12.2010 tarihinde aınmıştır. Ming, H. Y., & Muda, A. H. (2009). Assessment of pre-service teachers’ environmental citizenship attributes: Implications for environmental education. Curriculum and Tra-ining Third International Conference on Science and Mathematics Educa-tion(CoSMEd), 10-12 November 2009, Penang, Malaysia. http://www.recsam.edu.my/cosmed/cosmed09/Abstracts Full Papers2009/ adresin-den 01.09.2010 tarihinde alınmıştır. Negev, M., Sagy, G., Garb, Y., Salzberg, A., & Tal, A. (2008). Evaluating the environmen-tal literacy of Israeli elementary and high school students. Journal of Environmental Education, 39(2), 3-20. Nelson, J., & Kerr, D. (2006). Active in INCA countries: Definitions, policies, practies and outcomes. National Foundation for Educational Research-NfER web sitesindeki www.inca.org.uk/pdf/Active_ Citizenship_Report.pdf adresinden 18.05.2009 tarihin-de alınmıştır. Özdemir, Ş. (1997). Temel ekoloji bilgisi ve çevre sorunları. Ankara: Hatiboğlu Yayınları. Özdemir Özden, D. (2011). İlköğretim okullarında çevresel vatandaşlık eğitimi. Yayınlan-mamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Özmen, D., Çetinkaya, A. Ç., & Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunları-na yönelik tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-344. Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversi-tesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2),99-110. Şahin, M. C. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yeni bin yılın öğrencileri (OECD-New millennium learners) ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Şahin, H., & Erkal, S. (2010). The attitudes of middle school students towards the envi-ronment. Social Behavior and Personality, 38(8), 1061-1072. Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (2. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Tecer, S. (2007). Çevre için eğitim: Balıkesir ili ilköğretim öğrencilerinin çevresel tutum, bilgi, duyarlılık ve aktif katılım düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Yayınlan-mamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak. Teyfur, E. (2008). İlköğretim öğrencilerinin akademik başarılarının ve çevre kulübü çalışma-larının çevreye yönelik tutumlarına olan etkisi (İzmir örneği). Ege Eğitim Dergisi, 9(1), 131-149. Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Der-neği Yayınları. Thompson, J. C., & Gasteiger, E. L. (1985). Environmental attitude survey of university students 1971vs 1981. ERIC No. ED 257648. Tikka, P. M., Kuitunen, M. T., & Tynys, S. M. (2000). Effects of educational background on students’ attitudes, activity levels, and knowledge concerning the environment. The Journal of Environmental Education, 31(3), 12-19. UNESCO (1978). Final report, intergovernmental conference on environmental education. Organized by UNESCO in cooperation with UNEP. Tbilisi, USSR. 14-26 October 1977. UNESCO ED/MD/49. http://www.gdrc.org/uem/ee/EE-Tbilisi_1977.pdf adresinden 18.08.2009 tarihinde alınmıştır. UNESCO-UNEP (1988). International strategy for action in the field of environmental edu-cation and training for the 1990s. Paris: UNESCO, Nairobi: UNEP. http://unesdoc.unesco.org/images/0008/ 000805/080583eo.pdf adresinden 18.08.2009 tarihinde alınmıştır. Uyeki, E. S., & Holland, L. J. (2000). Diffusion of pro-environment attitudes? American Behavioral Scientist, 43(4), 646-662. Uzun, N. (2005). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları. II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi (s.30-40). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Varışlı, T. (2009). Evaluating eighth grade students’ environmental literacy: The role of socio-demographic variables (Sekizinci sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığının de-ğerlendirilmesinde sosyodemografik değişkenlerin rolü). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. White, L. A. (2006). Environmental literacy and distance learning: A window to the future of education in Ontorio. Unpublished master’s thesis. Athabasca University, Atha-basca, Alberta. Wolf, J. (2007). The ecological citizen and climate change. The workshop “Democracy on the day after tomorrow” at the ECPR Joint Sessions, Helsinki. Tyndall Centre for Cli-mate Change Research School of Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich, UK. http://www.essex.ac.uk /ecpr/events/jointsessions/paperarchive/helsinki /ws10/ wolf.pdf adresinden 20.09.2008 tarihinde alınmıştır. Worsley, A., & Skrzypiec, G. (1998). Environmental attitudes of senior secondary school students in South Australia. Global Environmental Change, 8, 209-255. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Yılmaz, O., Boone, W., & Andersen, H. O. (2004). Views of elementary and middle school Turkish students toward environmental issues. International Journal of Science Edu-cation, 26(12), 1527-1546. Yüksel, Y. (2009). Klasik okullar ile eko-okullar ve yeşil bayraklı eko okulların çevre eğitimi açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.