Suç Cetvellerine Göre Hudâvendigâr Vilâyeti’nde Adam Öldürme ve Öldürmeye Teşebbüs Suçu ve Failleri (1912-1917)

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 663 - 681, 31.12.2021

Nagihan Yıldız Tepret

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1042216

Öz

II. Meşrutiyet yönetimi suç ve suçlu istatistiklerine önem vermiş, vilayetlerde suç verilerini toplu bir şekilde görebilmek ve suç ile failler hakkında bilgi toplayabilmek amacıyla suç cetvelleri düzenlenmiştir. Bu amaçla düzenlenen vukû’ât-ı cinâiyye cetvellerinde; yaşanan cinayet suçlarının yeri, zamanı, fail ile mağdur bilgileri ve faillerin derdest durumu belirtilirken, cerâim-i umûmiye cetvellerinde faillerin demografik özellikleri ile suç mahalli hakkında toplu ve rakamsal bilgiler verilmiştir. Düzensiz aralıklarda tutulmuş olsalar da bu cetvellerden, fail ve suçlarla ilgili içerdiği ayrıntılı bilgiler sayesinde genel bir toplumsal değerlendir-me yapmak mümkün olmaktadır. Bu makalede, 1912-1917 yılları arasında savaşların ve çeşitli siyasi, ekonomik olayların yaşandığı zorlu süreçte, Hudâvendigâr Vilâyeti’nde adam öldürme suçunun hangi düzeyde meydana geldiği ve faillerin demografik özellikleri incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suç Cetveli, Cinayet, Suç, Hudâvendigâr Vilâyeti

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri(Başkanlık Osmanlı Arşivi) BOA. BEO. 3113/23343. BOA. DH. EUM. ADL. 2/23; 5/30; 6/17; 9/20; 9/28; 47/28; 22/21; 22/23; 23/1; 23/6; 23/19; 33/17; 34/1; 34/26; 34/29; 34/30; 35/1.
• BOA. DH. EUM. AYŞ. 30/82. BOA. DH. EUM. EMN. 11/1; 12/3; 14/1; 14/6; 15/17; 19/1; 31/30; 31/4; 31/5; 32/19; 44/16; 52/3; 5/59; 53/4; 56/15; 60/5; 60/7; 67/12; 7/13; 77/1.
• BOA. DH. EUM. MEM. 29/41; 78/58; 100/44. BOA. DH. EUM. MTK. 25/11; 30/1; 44/9; 50/9; 51/1; 6/27; 23/11; 35/1; 51/13; 68/27; 73/35; 72/58; 51/9; 17/13.
• BOA. DH. EUM. VRK. 9/28. BOA. DH. EUM. 6. ŞB. 36/3. BOA. DH. H…67/8; 67/16. BOA. DH. MKT. 2810/76. BOA. DH. ŞRF. 465/49. BOA. İ. DUİT. 78/31. BOA. ZB. 429/42. Tetkik Eserler Açba, S. (2004). Osmanlı Devletinin Dış Borçlanması. Vadi Yayınları.
• Akgündüz, A. (1989). Şer’iye Sicilleri: Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler.Türk Dünyası Araş-tırmaları Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, S.N. (2016). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukunun Kaynakları. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 1-16.
• Akkuş, T. (2008). Bir İktisadi Siyasa Projesi: Milli İktisat ve Bursa. ÇTTAD, 16(17), 119-141.
• _______. (2010). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa Kent Tarihinde Gayrimüslimler. Libra Yayınları.
• Akşin, S. (1997). Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908. Cem Yayınları.
• Akyüz, A. (2011). Osmanlı Dönemi’nden Cumhuriyet’e Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dö-nüşümler, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 9-22.
• Aslan, T. (2009). II. Meşrutiyet Dönemi Genel Af Uygulamaları. Gazi Akademik Bakış,3, 41–60.
• Bacık, G., ve Saraçoğlu, A.M. (2000). Osmanlı-Avrupa İlişkilerinde Ekonomik Dönüm Noktası: 1838 Tica-ret Sözleşmesi. Yeni Türkiye Dergisi, (32), 235-241.
• Bayındır, A. (2002). Örneklerle Osmanlı’da Ceza Yargılaması. Türkler Ansiklopedisi içinde (Cilt 10, 69-82. ss.). Yeni Türkiye Yayınları.
• Bilgiç, V.K. ve Karakaya, M. (2002). Türk Polis Teşkilatının Tarihi Gelişimi. Polis Bilimleri Dergisi, 4(1), 171–186.
• Boynukalın, M. (2009). Suç. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 37, 453-457. ss.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çiftçi, C. (2004). Osmanlı Döneminde İstanbul’un İaşesinde Bursa’nın Rolü. OTAM Dergisi, (16), 153–171.
• _______.(2009). Hudâvendigâr Ziraat Ameliyat Mektebi.(ed.Cafer Çiftçi).Osmanlı Modernleşmesi ve Bursa Sempozyum Kitabı içinde (291-313, ss.), Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• _______.(2012).Hudâvendigâr Vilayetinde İpekböcekçiliğinin Canlandırılmasında Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi’nin Rolü. Belleten, LXXVI (277), ss. 905-950.
• _______. (2017). Bursa’da İpekçilik. Bursa Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Delil, H. ve Dinçel, Ö.F.(2013). Hudavendigar Vilayeti Salname-i Resmisi. Bursa İl Özel İdaresi.
• Demiryürek, H. (2016). Hüdavendigar Vilayetinde Hapishaneler ve Mahpuslar (1914-1917). USAD, 9(42), 552-562.
• Develioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi.
• Dikici, A. (2014). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Miras Kalan İç Güvenlik Anlayışı ve Türk Polis TeşkilatI. Türk İdare Dergisi, (479), 91–122.
• Dörtok Abacı, Z. (2006). İngiliz Konsolosluk Belgeleri Işığında Bursa Ekonomisi (1848-1896). Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 159–171.
• Fındıklı, R. (1999). Osmanlı Devleti’nde Güvenlik ve Polis. OsmanlıAnsiklopedisi içinde (Cilt 6, 295-300. ss.). Yeni Türkiye Yayınları.
• Gökcen, A. (1987). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gül, A. (2013). Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular. EÜHFD, 17(1-2), 1-29.
• Gülsoy, U. (2001). Osmanlı Gayrimüslimlerinin Askerlikten Muafiyet Vergisi; Bedel-i Askeri (1855-1909). Tarih Dergisi, (37), 93-118.
• Hacısalihoğlu, M. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Zorunlu Askerlik Sistemine Geçiş Ordu-Millet Düşüncesi. Toplumsal Tarih,(164), 58-64.
• İçli, T. (1997). Adam Öldürme Olayında Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Faktörlerin Önemi.Hacettepe Üniver-sitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.4(2), 28-29.
• İpşirli, M. (2019). Kürek Cezası. İslam Ansiklopedisi içinde (EK-2. Cilt, 112-114. ss.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karal, E. Z. (1964). Gülhane Hatt-ı Hümayununda Batının Etkisi. Belleten, 28(112),581-601.
• Karataş, A.İ. (2006). XVIII. Yüzyılda Bursa Halkının Ekonomik Yapısı. U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(2), 1-34.
• Karpat, K. H. (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-191.Timaş Yayınları. ________. (2017). Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus. Timaş Yayınları.
• Kazgan, H. (1985). Düyun-ı Umumiye. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde(Cilt 3, 691-716. ss.). İletişim Yayınları.
• Kızmaz, Z. (2003) Ekonomik Yapı ve Suç: Bazı Araştırma Bulguları Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13(2). 279–304.
• Kodaman, B. (2007). Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 1-24.
• Kumaş, N. (2011). II. Abdülhamid Döneminde Bursa’da Sosyal Hayat (1876-1909).(Yayımlanmamış dok-tora tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçük, C. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nda “Millet Sistemi” ve Tanzimat. Mustafa Reşit Paşa ve Dö-nemi Semineri, Bildiriler içinde(13-24.ss.).
• Maşalı, M. (2007). Ölüm Cezası. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 34, 40-43. ss.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mumcu, A. (1963). Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Nirun, N.(1967). Sosyal Yapı ve Suça Yöneliş Olayı. Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü Dergi-si.5,131-151.
• Ökçün, A.Ö. (1997). Osmanlı Sanayii 1913-1915 Yılları Sanayi İstatistiki. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgi-ler Fakültesi Yayınları.
• Özbek, N. (2009). Tarih Yazıcılığında Güvenlik Kurum ve Pratiklerine İlişkin Bir Değerlendirme.Jandarma ve Polis: Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar, ed. Der: Noami Levy; Nadir Özbek; Alexandre Taumarkine.Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öztop F. (2014). II. Meşrutiyet Döneminde Aydın Vilayeti’nde Sosyal Yapı ve Adli Vaziyet (1908-1916). (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ________(2015). Suç Cetvellerine Göre Osmanlı Devleti'nde "Adam Öldürme" Suçu: Aydın Vilayeti Örne-ği. Türk& İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. (3), 75-85.
• Selimoğlu, İ. (2008). Balkan Savaşları ve Göçler. Z. Dörtok Abacı (Ed.), Bursa’nın Zenginliği Göçmenler içinde (128-133. ss.), Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Semerci, A. ve Baran, M.A. (2016). Belgelerle Türk Polis Tarihi Cilt 5.Emniyet Genel Müdürlüğü Belge Yönetimi Daire Başkanlığı.
• Sönmez, A. (2007). Osmanlı Devleti'nde İç Güvenliğin Dönüşümü Zaptiye Teşkilatı'ndan Jandarma'ya. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabıiçinde (Cilt 6, 2855-2864. ss.).
• Şen, S. (1990). 20. Yüzyıl Başında Türk Polis Teşkilatı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Şimşek, H. (2016). Osmanlı Son Dönemi Gayrimüslim Cemaatler 1908-1922. Siyasal Kitabevi.
• Urquhart, D. (1833). Turkey and Its Resources: Its Municipial Organization and FreeTrade; The State and Prospects of English Commerce in The East, The New Administration of Greece, Its Revenue andNational Possesions. Saunders and Otley.
• Uzun, E. (2006). Osmanlı Örneklemi Üzerinden Sosyal Eşkıyalığa Bir Bakış. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. (3), 31-47.
• Ünver, M. (2015). Vilayet Nizamnâmelerinin Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatına Etkileri (1864-1876).ed.Erkan Tural ve Selim Çapar, 1864 Vilayet Nizamnamesi içinde (97-125. ss.),Öncü Basımevi.
• Yıldız, Z. (2004). Eğitim Düzeyi ile Suç Türü Arasındaki İlişkinin Araştırılması. Kuram ve Uygulamada Eği-tim Yönetimi. (38), 278- 291.
• Yıldız, G.(2012).Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni(1839-1908). Kitabevi.
• Yıldız, Ö. (2015). Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği. Gazi Akademik Bakış. 9 (17), 91-111.
• Yılmaz, F. (2003). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Dış Borçlar (Düyûn-ı Umûmiyye). Kale Ofset Matbaacılık.
• Resmî Kaynaklar Hükümlü İstatistikleri. (2019). TÜİK. (Erişim Tarihi: 05.01.2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ceza-Infaz-Kurumu-Istatistikleri-2019-33625)